Celem niniejszej pracy jest analiza krytyczna i interpretacja tekstów piosenek z płyty Auto da Pimenta (1991) Rui Veloso, napisanych przez Carlosa Alberto Gomes Monteiro (Carlosa Tê). Auto da Pimenta to płyta w całości poświęcona epoce...
moreCelem niniejszej pracy jest analiza krytyczna i interpretacja tekstów piosenek z płyty Auto da Pimenta (1991) Rui Veloso, napisanych przez Carlosa Alberto Gomes Monteiro (Carlosa Tê). Auto da Pimenta to płyta w całości poświęcona epoce Wielkich Odkryć Geograficznych, niezwykle ważnej dla kształtowania tożsamości narodowej przez Portugalczyków. Wskutek Odkryć powstało Portugalskie Imperium Kolonialne, którego istnienie zakończyło się dopiero w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku (po Rewolucji Goździków, w kwietniu 1974 roku). Autorytarny reżim Estado Novo (Nowego Państwa), który trwał w Portugalii w latach 1933-1974, wykorzystywał historię Odkryć do celów propagandowych, chcąc usprawiedliwić swoją politykę utrzymania kolonii zamorskich. Po upadku Imperium Kolonialnego, które przez blisko pięć stuleci stanowiło podstawę do kształtowania tożsamości narodowej Portugalczyków, narodziła się, przynajmniej w części społeczeństwa, potrzeba rozliczenia z historią własnego kraju i z mitem Wielkich Odkryć Geograficznych. Zaczęto otwarcie krytykować błędy popełnione przez Portugalczyków w czasie ekspansji i pokazywać „drugą stronę” wydarzeń, do tej pory ukazywanych jako heroiczne i bez skazy.
Zdaniem autora pracy, teksty zamieszczone na płycie Auto da Pimenta, mimo iż jest to płyta wydana pod patronatem Państwa przez wykonawcę popularnej muzyki rockowej, są krytyczne wobec epoki Wielkich Odkryć Geograficznych, którą opisują. Teksty, czytane w świetle badań postkolonialnych, ujawniły wiele ukrytych znaczeń. Autor tekstów, Carlos Tê, nie wychwala dzielności marynarzy, ani nie ukazuje Odkryć w sposób powierzchowny jako wielkiej przygody. Przeciwnie, stara się ukazać „ciemne strony” tamtych czasów: nieprzygotowanie marynarzy i wielkie ryzyko, jakie ponosili wskutek swojej niewiedzy, trudy podróży, katastrofy i zatonięcia statków, cierpienia kobiet i rozmaite „grzechy” popełnione przez Portugalczyków, takie jak rozpusta mężczyzn i niewierność kobiet.
W niektórych piosenkach Carlos Tê ośmiesza Wielkie Odkrycia, ukazując marynarzy jako kryminalistów, ludzi z marginesu, zdolnych do wszystkiego, co najgorsze i kierowanych przez najniższe instynkty. Zauważywszy podobieństwo między tymi piosenkami a niektórymi interpretacjami książki Peregrinação (1614) autorstwa Fernão Mendes Pinto, w celu interpretacji tych tekstów autor pracy odwołał się do konceptu satyry oraz do postaci „pícaro".
W niektórych tekstach Carlos Tê czyni wyraźne aluzje do aktualnej sytuacji społecznej w Portugalii oraz kondycji Portugalczyków jako narodu, który przez lata karmił się mitem swojej wielkości. Bohaterowie piosenek z albumu Auto da Pimenta, którym autor pozwala wyrażać swoje uczucia w pierwszej osobie, są niejako wyrazicielami stanu ducha całego narodu. Autor przedstawia gorzką i pesymistyczną wizję dekadencji duchowej Portugalczyków, ale zarazem zachęca ich poprzez konstruktywną krytykę do walki z mitami i do poszukiwania prawdziwej tożsamości. W rozważaniach o tożsamości przy okazji interpretacji piosenek, autor pracy odwołuje się do refleksji jednego z najbardziej znanych myślicieli i filozofów portugalskich – Eduardo Lourenço, który w swoich pismach nierzadko dokonywał „psychoanalizy mitycznej” swoich rodaków.
W pierwszym rozdziale części teoretycznej znajduje się rys historyczny, dotyczący Ekspansji Zamorskiej oraz przedstawienie echa wydarzeń historycznych w myśleniu ludzi epoki. Euforia i entuzjazm, składające się na oficjalną interpretację Odkryć przez Portugalię, znalazły swój wyraz w poemacie epickim Luísa Vaz de Camõesa. Kolejna część dysertacji przedstawia krytyczne spojrzenie na Odkrycia Geograficzne, które było obecne w literaturze portugalskiej już od XVI wieku i do którego autor tekstów z Auto da Pimenta odwołuje się budując swoją wizję obnażającą „ciemne strony” tamtej epoki. Szczególny nacisk położono na Peregrinação Fernão Mendesa Pinto, interpretując ją jako satyrę społeczną. W kolejnym rozdziale przedstawiony został kontekst historyczny i kulturowy Estado Novo, którego upadek doprowadził do reakcji w postaci wzmożonej krytyki Odkryć Geograficznych. Następnie zaprezentowane zostały poglądy Eduardo Lourenço dotyczące tożsamości narodowej Portugalczyków i ich stosunku do dziedzictwa historycznego.
Głównym cel pracy został zrealizowany w części praktycznej, która stanowi wyczerpującą analizę i interpretację wszystkich osiemnastu piosenek znajdujących się na płycie. Autor pracy starał się udowodnić, że wszystkie teksty noszą ślady krytycznego spojrzenia wobec Wielkich Odkryć Geograficznych, część z nich jest jednoznaczną i bezwzględną satyrą na błędy i niedociągnięcia marynarzy i kolonizatorów, inne natomiast, gorzką refleksją na temat stanu ducha portugalskiego społeczeństwa. Płyta, która z racji na swoją przynależność do gatunku muzyki popularnej i na fakt, iż była wydana pod patronatem Państwa, mogła przedstawiać uproszczoną bądź wyidealizowaną wersję historii okazała się być skomplikowaną i krytyczną wizją Wielkich Odkryć Geograficznych.
