Hediye

Diş kirası, Ramazan ayında iftara gidilen yerlerde ev sahibi tarafından misafirlere yemekten sonra verilen hediye ya da para olarak tanımlanır. Diş kirası geleneğine değinen ilk kaynak Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig’idir. Bu eserin “Aşka Okımak Törüsi” (Ziyafete Davet Usulü) başlıklı bölümünde “ziyafete gitmek” ve “ziyafete davet” kuralları bahsinde diş kirası, “tiş teri” şeklinde geçmektedir. Osmanlı Arşivlerinden öğrenildiği kadarıyla Osmanlı Devleti’nde vükela ve devlet ricalinin saray ve konaklarında her akşam iftar yemeği verilmesi yerleşmiş bir gelenekti. Bu iftarlarda misafirlere ve özellikle fakirlere yemekten sonra diş kirası adıyla para ve çeşitli hediyeler dağıtılırdı. Bu çalışmada, diş kirasının sözlüklerde ve ansiklopedilerde nasıl tanımlandığı, diş kirası geleneğinin taranan tarihî metinlerde nasıl geçtiği ve bu geleneğin Türk kültür ve tarihindeki önemi üzerinde durulmuştur.

Büyük Selçuklular döneminde adalet teşkilâtının başlıca görevlileri olan kadıların adlî, siyasî, idarî, askerî, dinî, içtimaî vs. yetki ve sorumlulukları kapsamında çok çeşitli görev ve faaliyet alanları bulunmaktaydı. Böylece bu dönemde geniş bir görev birliği neticesinde kadılık makamı salt bir yargı ve hukukî işlemleri icra organı olmanın ötesine geçmiştir. Kadılar yerine getirdikleri kadılık görevi karşılığında maaş aldıkları gibi, aslî vazifeleri haricinde ifa ettikleri görev ve faaliyetlerden de gelir sağlıyorlardı. Kadılar kadılık maaşı ve ek görevlerinden kazandıkları gelirlerden başka, kendilerini belirli bir yaşam standardından çıkarıp servete gark edecek olan çeşitli ödenek ve ihsanlara da nail olabiliyorlardı. Bununla birlikte, Büyük Selçuklular devri fakih ve ideologlarının mülahazaları da dâhil olmak üzere, İslâmiyet'in erken dönemlerinden itibaren kadıların maaş alıp almaması ve hediye kabilinden bağışları kabul edip etmemesi hususunda fıkhî tartışmalar süregelmiştir. Diğer taraftan idarî, dinî ve ahlâkî baskıya rağmen, kadılar arasında rüşvet başta olmak üzere gayrimeşru kazanç yollarına tevessül edenler de yok değildi. Selçuklu kadıları içerisinde varlık içinde lüks bir hayat süren kadılar olduğu gibi, yoksulluk içinde ve güçlükle geçinler de vardı. Bu çalışmada Büyük Selçuklular devrinde kadıların maaşları, gelir kaynakları ve maddî durumları üzerinde durulacaktır. Bunu yaparken konu, teorik perspektifi ve pratik karşılığı çerçevesinde ele alınacaktır.

Hediye ve hediyeleşme çok eski tarihlere uzanan bir olgudur. Hediye, sevgi ve dostluk göstergesi olarak karşılık beklemeden samimice verilen nesne demektir. Hediye, her iki tarafa da birbirini hatırlatan bir araçtır ve tarafları birbirine bağlar. Bu tezde günümüzün ilgi çeken konularından biri olan ve üzerine kültür tarihi bağlamında pek çok çalışma yapılan hediyeyi Hz. Muhammed'in (s) risâlet görevinin başlangıcından vefatına kadar olan 23 yıllık hayatı bağlamında inceleyeceğiz. Hz. Muhammed (s), peygamberlikle görevlendirildikten sonra insanları İslâm'a davet etmede ve onların kalbini İslâm'a ısındırmada birçok yöntem kullanmıştı. Bu yöntemlerden birisi de hediyeleşmeydi. Aynı şekilde Hz. Muhammed (s), peygamber olduktan sonra birçok zorlu süreçten geçmişti. Müslümanlarla birlikte mal varlıklarını Mekke'de bırakarak Medine'ye hicret etmişti. Bu süreçte Müslümanlar ellerinden geldiği ölçüde Hz. Muhammed'e (s) hediye vererek onu ve davasını desteklemişlerdi. Mekkeli müşriklerle yapılan Hudeybiye antlaşmasından sonra Arabistan yarımadasında bölgesel bir güç haline gelen Hz. Muhammed (s) ve Müslümanlar çevre devletlerle ve kabilelerle daha etkin bir iletişime girmiş; böylece aralarında diplomatik ilişkiler başlamıştı. İletişime girilen kabile ve devletlerle siyasi ve sosyal anlamlar taşıyan çeşitli hediyeleşmeler olmuştu. Bu çalışmada Hz. Muhammed'in (s) hediyeleşmelerinin siyasi, sosyal, psikolojik ve dini açıdan ifade ettiği anlamları tespit ederek hediye ve hediyeleşmelerin o zamanki Arap toplumu ve siyasi sosyal ilişkiler açısından ifade ettiği anlamları tespit etmeye çalışacağız.

Gift and gifting culture are two old phenomena dating back to ancient times. Gift is an object that is given to another person without any expectations as a sign of love and friendship. It sends a message to the recipient like "I don't forget you, and please don't forget me, too." and connects them each other. Today, gift is one of the important issues and many theories have been established upon it. We are going to examine the subject of gift giving in the context of Prophet Muhammad's (pbuh) 23 years of life from the beginning of his prophethood to his death. After the commencement of his prophethood he (pbuh) had used many methods to invite people to Islam and thus to wiin their hearts and minds. One of these methods was presenting gifts to people. Prophet Muhammed went through many challenges and diffuculties during his life time. He has immigrated from Mecca to Medina with other muslims leaving all their property behind them. In this period, muslim people supported him by giving him some gifts. Muhammad (pbuh) and other muslims became a regional power on the Arabian Peninsula after The Treaty of Hudaybiyyah, and they had more effective communication with the neighboring states and tribes. Gifting was one of the things that strengthened relationships between muslims and other states and tribes. In this study, we will try to identify the political, social, psychological, and religious implications of gift giving culture in the period of Prophet Muhammad (pbuh) by examining the authentic narratives.

Hediye ve hediyeleşme çok eski tarihlere uzanan bir olgudur. Hediye, sevgi ve dostluk göstergesi olarak karşılık beklemeden samimice verilen nesne demektir. Hediye, her iki tarafa da birbirini hatırlatan bir araçtır ve tarafları birbirine bağlar. Bunların yanında hediye aynı zamanda diplomatik ilişkiler açısından da büyük bir önem taşımaktadır. Bu makalede günümüzün ilgi çeken konularından biri olan ve üzerine kültür tarihi bağlamında pekçok çalışma yapılan hediyenin Hz. Muhammed’in (s) peygamberlikle görevlendirilip Medine’de siyasi bir güç haline gelmesinden sonra çevredeki devletler ve yerel liderlerle diplomatik ilişkilerinde önemli bir rol oynayan hediyeleşmeleri hakkındaki rivayetleri ele alacağız.

THE GIFTING OF THE PROPHET MUHAMMAD (PBUH) WİTH PRESİDENTS AND TRİBAL LEADERS ABSTRACT

Gift and gifting culture are two old phenomena dating back to ancient times. Gift is an object that is given to another person sincerely without any expectations as a sign of love and friendship. Moreover, gift has a great importance in terms of political and diplomatic relations. In this study, we will deal with the narrations about the gifting of the prophet Mohammed (pbuh) with the country and tribal leaders within the scope of Islamic tabligh and dawah, after the appointment as a prophet and became a political power.