Faiz ve Riba

Sanayi devriminin ardından milli zenginliğin üretilmesinde sermayenin rolü hızlı şekilde güç kazanmış olduğu için tüm ekonomilerde kredi kurumu da ona paralel bir hızla ve sistemli bir şekilde gelişmiştir. Bu aşamada girişimcilik ile yatırımcılık faaliyetleri de birbirinden ayrılarak üretim faktörleri üçten dörde (emek, toprak, sermaye, teşebbüs) çıkmış; girişimcinin getirisi kâr, yatırımcının getirisi ise faiz olarak isimlendirilmiştir. Bu durum faizi, işletmeciliğin kaçınılması mümkün olmayan bir parçası hâline getirdiği için çoğunluğu muhafazakâr olan toplumlarda din ile iktisadi hayat arasında, temeli faiz meselesine dayanan uyuşmazlık daha görünür hâle gelmiştir. Oysa Irving Fisher'a göre çoğunlukla dinler ve kimi zaman da siyasi ideolojiler tarafından yaklaşık bin beş yüz yıldır faiz aleyhinde yürütülen kampanyalara rağmen dünya tarihinde faizli işlemlerin bulunmadığı bir yer ve zaman olmamıştır.

Borçlanma, insan hayatında sıkça karşılaşılan bir olgudur. Günümüz finansal araçlarının borçlanma davranışlarını karmaşıklaştırması, insanların faize düşme riskini artırmaktadır. Faizin neden olacağı sosyal, iktisâdî ve mânevî zararları temelinden önleyebilmek için İslam toplumunun kendine has çözüm yöntemleri ile hareket etmesi gerekmektedir. Bu çalışma ile İslam toplumunun borçlanma ve infak konusundaki en özgün ve önemli aracı olan “karz-ı hasen” üzerinde durularak bu güzel davranışın yaygınlaştırılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu sayede, çok yönlü faydalar barındıran İslam iktisadı araçlarından biri kullanılarak faiz gibi çok yönlü zararlar içeren bir olgu ile nasıl mücadele edilebileceğine ve sosyal adaletin tesisine nasıl katkı sağlanabileceğine dair örnekler sunulmaya çalışılacaktır. Betimsel bir analiz yöntemi kullanılan çalışmada, öncelikle, karz-ı hasen sürecinin Kur’an ve Sünnet ekseninde sağlıklı bir şekilde yönetilebilmesi için dikkat edilmesi gereken konulara ve karz-ı hasenin ilişkili olduğu iktisâdî kavramlara değinilecektir. Karz-ı hasenin dar ve geniş anlamları çerçevesinde asr-ı saadetten günümüze kadar hayata geçirilmiş karz-ı hasen müessesesi örneklerine yer verilecek ve bunların sağladığı faydalardan bahsedilecektir. Anadolu’daki sadaka taşı uygulamasından hareketle yapılacak model önerisi üzerinden karz-ı hasen müesseselerinin işletilmesinde karşılaşılacak riskler ve çözüm önerileri tartışılacaktır. İslam iktisadı ilkelerine uygun olarak mikro düzeyde hayata geçirilecek başarılı örneklerin, yapılacak mevzuat düzenlemeleri ile daha büyük ölçekte işletilebilmesinin mümkün olacağı ve bu müesseselerin faizle mücadelede önemli bir görev üstleneceği düşünülmektedir.

Başlıklar: “Faiz de Riba da Aynı Şeydir, İkisi de Haramdır” Demek, Safsata İmiş Süleyman Uludağ’a Göre ***Anlaşılması Zor mu(ydu), Faizin Haramlığının? ***Kuran Ayetleri Batı İktisadının Kurallarına Uygun Yorumlanmak Zorunda: Uludağ***İmam Birgivî’den Hoşlanmayan Uludağ, Faizle Çalışan Para Vakıflarına Yeşil Işık Yakan Ebussud Gibi Olun Diyor***Ali Suâvî, Muhammed Abduh, Reşid Rıza, Fazlurrahman, Hallâf ve Diğerleri: Süleyman Uludağ’ın Dayanakları***Neyi Gizliyor Süleyman Uludağ?***Ticarette Şüpheli Şeylere O Kadar Takılmamak Lazımmış: Uludağ***”Elmalılı da, Kâmil Miras da Bu İşi Anlamamış” Diyor,  Süleyman Uludağ***Hırsızlığın da Tarifi Yok Kuran’da Zinanın da, Ama Herkes Onların Ne Olduğunu Biliyor(du)***Seleme Benzetiyor Bankadan Alınan Faizi Uludağ Ama Hiç Alakası Yok***Diğer Bir Alakasız Benzetmesi Uludağ’ın: Cabir’in Devesini Satın Alması Hz. Peygamber’in ve…***Uludağ Arâyâ Satışına da Benzetiyor Banka Faizini Ama Onunla da Hiç Alakası Yok Yaptığı Benzetmenin***(Şah  Veliyyullah  Dehlevî  İsmini  Kullanarak  Okuyucuyu  Yanıltmaya Çalışıyor  Süleyman  Uludağ  Ama  Aynı  Konuda) Kâmil Miras’ın Dehlevî’nin Görüşünü Tam Olarak Nakletmesi***Sağlam Bir Dayanağı Olmamasına Rağmen, Banka Faizine Yeşil Işık Yakan Bütün İsimler, Abdulaziz Çaviş’in 1908 Yılında Yaptığı Bir Konuşmayı Tekrarlıyorlar***Faizin Tamamen Yasaklanması Aşamaları, Hz. Peygamber Döneminde***Muhammed Abduh Değil, Reşid Rıza Banka Faizine Yeşil Işık Yakıyor Diyor, Hallâf***DPT ile Üniversitelerdeki Özel Sektördeki İktisatçılar Karar Vereceklermiş, Faizin Helal Olduğuna *** “Allah’ın Faiz Yasağını, Kulların Kararıyla Bypass Edelim”: Reşid Rıza+Süleyman Uludağ***Fahreddin Razi, Seyyid şerif Cürcani, Taftazanî, Kadı Beyzavî, Adududdîn Îcî…Hiç Alakası Olmayan Kıyaslarla, Hepsini İstismar Edip, “Banka Faizini Yemek Helal” Diyor, Süleyman Uludağ***“Bu (Faize Helal Deyivermek) Çok Cüzî (Küçük) Bir Mesele” İmiş: Uludağ***”Banka Faizini Yemenin Helal Olduğunu Mutlaka Kabul Edeceğiz. Buna Karşı Çıkmak “Ütopikliktir”, “Hayal Peşinde Koşmaktır”: Uludağ***Faize Dayalı Sistemi Esasında Müslümanların Kabul Etmesi Lazımmış: Uludağ”***Gazzalî ve İbn Haldûn’a Faize Helal Demedikleri İçin Kızan ve “Ak (Temiz) Paradır, Faiz” Diyen Süleyman Uludağ’ın Diğer Orijinal ! Fetvaları ***Uludağ Ve Şeyh Bâlî Efendi: Tasavvufçular Faiz Yemeyi Her Devirde mi Savunuyorlar? ***Kuran’daki Faiz Ayetlerini Gizleyen Süleyman Uludağ, Tevrat’taki Faiz Ayetlerini de Gizliyor

“Bir müslüman nasıl bakmalı?” Başlığı altında sunulan bu kitap serisi, farklı konulardaki güncel meselelere ve tartışmalara müslümanca bir bakış açısı sunma amacındadır. Bu serideki kitaplar, genclerin samimi anlam arayışına, belli konular ve meseleler etrafında bir bakış açısı sunma; onları islami hassasiyetleri uzerinden duşunmeye ve araştırmaya sevk etme amacındadır.
Ekonomi ve faiz, günümüzde herkesi ilgilendiren iki önemli konudur. Özellikle faiz, kapitalist ekonominin adeta motoru ve kalbi konumundadır. Elinizdeki bu çalışma, ciltlerce kitabın konusu olabilecek bu iki konuya İslam’ın temel bakış açısını kısa ve bilgilendirici şekilde sunmayı amaçlamaktadır. Kitapta her Müslümanın bilmesinde fayda olan temel konular ele alınmıştır. Konular işlenirken genel bir perspektif sunulmaya çalışılmış ve iktisat altyapısına sahip olmayan kişilerin de anlayacağı bir dil kullanılmıştır.

Dinin faiz ile ilgili bakış açısını ve evrensel çözümünün izahına girmeden önce, “faiz” kelimesinin ve onunla eş anlamlı kullanılan “riba” ve “faide” kelimelerinin etimolojisiyle ilgili iki üç satır yazmak gerekiyor. Ki kavram kargaşası olmasın.

“Faiz” “F.V.Z” kökünden gelen, isim bir kelimedir. Etimolojik kökü kazanç, kurtuluş veya helak olma manalarını taşıyor. Helaket manasına gelmesinin sebebi, en büyük kazancın, yokluk ve ölümden kurtulmak olduğundan dolayıdır. Yani zıt anlamlı kelimelerdendir. (Müncid’in izahına göre.)

Arapçada bizim ekonomik bir kavram olarak kullandığımız “faiz” kelimesi, bu manada kullanılmamaktadır. Başta Kur’an olmak üzere, bütün temel kitaplar, “faiz” yerine “riba” kelimesini kullanmışlardır. “Riba” ise, etimolojik olarak kabaran kısım demektir.

Bugünkü çağdaş Araplar ise, dinen yasak olan yani emek vermeden, para ile para kazanmak demek olan faiz ve riba kelimeleri yerine, hile–i şeriye yaparak faize “faide” diyorlar. Kaderin ilginç yönüne bakın ki, bu kelime de faydalanılan şey manasına geldiği gibi, etimolojik olarak “ölüm” manasına da geliyor… “Riba” kelimesi de kabarmak manasına geldiğinden dolayı, gerçek ve doğal bir manayı çağrıştırmıyor. Çünkü kabaran şey, daha çok kof olur.

Biz, burada sözü fazla uzatmadan sadece faiz (riba) ile ilgili bir âyetin (30/39) ve faizciliğin getirdiği kötü sonuçları anlatan 90. Surenin bir kısım mucizevi manalarını not etmekle yetineceğiz. Fakat bu açıklamadan sonra bu âyetten bir önce ve bir sonraki ikişer âyeti de okuyup anlayın ki; düşünce dünyanız sonsuz bir servete kavuşmuş olsun!