Özet Osmanlı Devleti'nde hem toplum hem de devlet hayatında önemli bir görevli olan pey-kler devlet tarafından kurumsallaştırılarak Peykân-ı Hassa adı verilen bir ocak çerçevesinde hizmet vermişlerdir. Ocağın ulaklık görevi dışında bazı...
moreÖzet Osmanlı Devleti'nde hem toplum hem de devlet hayatında önemli bir görevli olan pey-kler devlet tarafından kurumsallaştırılarak Peykân-ı Hassa adı verilen bir ocak çerçevesinde hizmet vermişlerdir. Ocağın ulaklık görevi dışında bazı İslami törenlerde istihdam edildiği görülmektedir. Ocak mensuplarından bir kısmı " müjdeci " adı ile tesmiye edilmiş ve İstanbul'dan Mekke'ye giden hacıların karşılaştığı olaylarla ilgili olarak padişaha haberler getirmişlerdir. Her yıl müjdecibaşılar aracılığıyla Mekke'de bulunan muhtelif kişilere ferâş-ı şerife ve zevrak mektupları gibi muhtelif hediyeler gönderilmiştir. Bu mektuplardan zevrak mektubu Mekke'de zevrak denen testi ile hacılara zemzem suyu dağıtan hademeye, ferâşet mektubu ise Kâbenin temizlik işlerini yapan şahsa yaptıkları bu kutsal işten dolayı gönderilen hediyeyi bildiren mektuplardır. Ramazan ve Kurban bayramlarında ise altın ve gümüşlerle tezyin edilmiş elbiseler giyerek devlet-toplum kaynaşmasına önemli bir katkı sağladığını düşündüğümüz törenler icra etmişlerdir. Peykân-ı Hassa Ocağı mensuplarının sayıları her zaman aynı olmayıp zaman zaman artma veya azalmalar olmuştur. Ocak mensupları için mevsimine göre muhtelif kumaşlardan elbise ve aksesuar imal edilmiştir. Ocak için yapılan bütün masraflar İstanbul Duhan Gümrüğü Mukataası'ndan karşılanmıştır. Ocak mensuplarının başlarında tas denen kask ile destar-ı bendi denen sarık ve kavuk, üzerlerinde ise Musul orijinli don, Bursa orijinli entari ve İngiliz orijinli dolama bulunmaktadır. Ellerinde teber, bellerinde kuşak ve hançer, kask ve tabancalarında ise sorguç bulunmaktadır. Abstract Peykân, one the most important offices for the Ottomans both at social and governmental status, served as corps and was called as Peykân-ı Hassa. As well as communication, it was employed at some Islamic ceremonies. Some members of the corps were called as harbin-gers and they took messages to the Padishah concerning events which some pilgrims faced during their pilgrimage from Istanbul to Mecca. Every year, various gifts such as zevrak and ferâş-ı şerife letters were sent to some people in Mecca with the chief harbingers. The zevrak letter was sent to the care taker giving zamzam water (a famous well very near the Kaaba in
Mecca) to the pilgrims in Mecca. And the ferâş-ı şerife letter was sent to the janitor at Kaaba
to tell them they were sent gifts for doing very good deeds. They used to wear golden, silver
or silver gilded, decorated dresses at festivals of Ramadan and Sacrifice and perform ceremonies
that, we believe, contributed a lot to a state-people mergence. The number of the members
of the peykânı hassa corps were not always the same, so their number either increased
or decreased at times. For the members of the corps, various kinds of dresses and accessories
were made for each season from different kinds of materials. The total cost of expenses was
met by Tobacco Customs Mukataa of Istanbul. Members of the corps wore a helmet called
“tas” and a “turban” called “destarıbendi” on their heads and a don of Musul origin, a dolama
of Bursa origin on their bodies. There were axes in their hands, girdles and daggers around
their waists and aigrettes on their helmets and pistols.
Keywords: Festival, Peykân-ı Hassa Corps, Hajj travels, surre/gift, ceremonies belonging to
Alewis and Bektashis, Turkish culture
