Drugi Svetski Rat

ЖИВОТ ЈЕДНОГ НЕМАЧКОГ ОФИЦИРА-НАУЧНИКА ИЛИ
О КОРИСНОСТИ ПРЕВОДА НОВООБЈАВЉЕНЕ КЊИГЕ
(Andreas Roth, Johann Albrecht von Reiswitz (1899–1962). Vom unbequemen
Südosteuropaexperten zum Kunstschützer, Ares Verlag, Graz 2020, 496 Sei.
[Андреас Рот, Јохан Албрехт фон Рајсвиц. Од незгодног стручњака за
Југоисточну Европу до заштитника уметности, Грац 2020])
301–305

Na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, od akademske 2016/17. godine, počela je realizacija trogodišnjeg projekta pod nazivom „Studij genocida: pravna i historijska analiza holokausta u zemljama Višegradske grupe“ (eng. Genocide Studies – Legal and Historical Analysis of the Holocaust in the Visegrad Countries), koji je finansijski podržao Međunarodni Višegradski fond sa sjedištem u Bratislavi (International Visegrad fund – IVF).
Kao rezultat ovog projekta, nastao je ovaj udžbenik, zamišljen kao komparativna studija o uzrocima, toku i posljedicama holokausta u zemljama Višegradske grupe: Češke, Slovačke, Mađarske i Poljske. Sastoji se iz prevoda najznačajnijih tekstova objavljenih na engleskom jeziku, a koji obuhvataju od definicije pojma „holokaust“, analize različitih faza izvršenja holokausta u navedenim zemljama, načine izučavanja ovih događaja u sadašnjosti, do ličnih svjedočenja preživjelih.

Smatramo da će ovaj udžbenik, jedini ove vrste u Bosni i Hercegovini, ispunjavati svoju osnovnu svrhu – izučavanje genocida u historijskoj i komparativnoj perspektivi i utjecati na razvoj svijesti o značaju izučavanja genocida i drugih zločina protiv čovječnosti. Na taj način će i doprinijeti čuvanju od zaborava, te sprječavanju poricanja, kao posljednje faze u izvršenju genocida, kojim se, prema riječima Deborah E. Lipstadt, nastoji preoblikovati historija “s ciljem rehabilitacije počinilaca i demoniziranja žrtve”.

Priređivači Jasmin Hasić, Ehlimana Memišević i Hikmet Karčić

IN THE NET OF DISCIPLINARY AND REGULATORY MECHANISMS:
MUSICIANS IN BELGRADE 1941−1944

The subject of this doctoral dissertation is the status of musicians in Belgrade during the German occupation in World War II. The theoretical framework of the research is based on Michel Foucault's historical relational biopolitics, which has proven to be suitable to assess the status of musicians in a particular crisis of "social state" and based on the example of actual practices and knowledge. The dissertation applies biopolitical strategies at two operational levels, which, like Foucault's disciplinary (micro) and regulatory mechanisms (macro), are pervasive. Firstly, biopolitics is applied to the analysis of concrete knowledge and practices which are the basis for a hypothetical framework for the future regulation of society. In this regard, we argue that biological and racial criteria are dominant in the organization of all aspects of the society in occupied Belgrade. Therefore we followed two interpretations of biopolitics - German and Serbian. Their encounters or differences, and their influence on the profession of musicians during the occupation period, as well as possible hypothetical ideas of the role of musicians in the future society, were viewed as a part of the general population's biopolitics. At the same time, we analyzed seemingly thin boundaries between the Nazi biopolitics in the homeland and in occupied Belgrade as well as those between the Serbian biopolitics and the exemplary Nazi biopolitics. In this regard, we argue that, against Nazi biopolitics based on doctrinal racial theory, a clear hierarchy of nations and cultures in the future New Europe, the Serbian version of biopolitical regulation of society was focused on preserving the collective entity represented through the concepts of "rural dystopias", framed by ideas of cooperative caste-like society system, restoration of the Middle Ages, the Saint Sava cult, ruralization and patriarchy. Although Serbian biopolitics was inferior to Nazi, viewed as different biopolitical programs, we conclude that both biopolitical versions showed insufficiently refined regulation, and dominance of disciplinary measures that led to the self-destruction of both ideals, of Aryan and of Serbian collective entities. Secondly, we analyzed actual encounters of disciplinary practices and knowledge in occupied Belgrade, by certain power centres and interests, and influence of these encounters on the position of musicians employed at four major institutions: the Serbian National Theater, the Kolarac Foundation with the Kolarac National University, the State Music Academy with Secondary Music School and Soldier’s Radio Belgrade (Soldatensender Belgrad). By applying biopolitical perspective, we conclude that the excommunicated and the ineligible musicians constituted an equal half, the Other without whom it was impossible to define "what is disciplined and what is it that remains." In addition to the analytical goal of this dissertation, which is to determine boundaries between different versions of biopolitics - Nazi and Serbian, and their related visions of future societies which influenced the status of musicians, this dissertation also pursued an interpretative-theoretical goal: pointing out adequate social classification of musicians that would fulfill sociological criteria and would be applicable to the analysis of the position of musicians in the occupied metropolises during WWII. In this regard, interpretative theoretical approach resulted in classification of musicians in occupied Belgrade into five basic groups: 1) ineligible musicians such as Jews, Communists, Roma, and to some extent Freemasons 2) “opportunists” as the  largest group of educated musicians in German-speaking areas or prominent music professionals, 3) foreign musicians, 4) eligible musicians, and 5) neutral musicians who remained largely inactive during this period. The failure of Nazi biopolitics in the sphere of music is evident through the dominance of "opportunist" musicians and abscence of ideals of "Nazi Aryan music" as well as of a clear criteria of "eligibility". Finally, the main premise on which this dissertation is based is that there is no autonomously German or Serbian history of occupation of Belgrade, and that both the position of musicians and the attitude towards musical practices were created in line with coinciding of the aforementioned. The sociological segmentation of the musicians in this dissertation is presented as an example how clusters in the society of the Third Reich and other metropoles under the Nazis, not only in occupied Belgrade, can be further compared.

Keywords: musicians, Belgrade, WWII, Michel Foucault, disciplinary mechanism, regulatory mechanism, biopolitics, Jews, Roma people, opportunists

Apstrakt: Cilj rada je da se na osnovu dostupne literature dobije što realnija slika o industrijskoj proizvodnji u Valjevu u prvoj polovini Dvadesetog veka. Zanimljivo je uočiti na koji su način Dva svetska rata, koja su pogodila Valjevo uticala na industrijsku proizvodnju. Potom trebalo bi uočiti koje su industrijske grane bile najrazvijenije, i zahvaljući čemu su počele da se razvijaju, prirudnim resursima ili primenom tadašnje tehnologije. Za granicu industrijske proizvodnje u prvoj polovini 2o veka smo uzeli dešavanja pri kraju četrdesetih, zaključno sa Zakonom o nacionalizaciji, na osnovu kojeg su sve fabrike oduzete privatnicima. Takodje cilj rada je da uoči korelaciju između tadašnje industrijske proizvodnje kojom je od 1945 god. upravljala Komunističaka partija, koja je došla na vlast,i ekonomske moći njenih gradjana, ali i na urbanistički razvoj grada kao i kulturna dešavanja u njemu i sadržaje kojima su bili isupunjeni. Takodje nam je zadatak da se oslobodimo i distanciramo od, još uvek , dominantne komunističke ideologije, koja je odredjivala nerealne istorijske periode. Tako recimo, iz ove temporalne ravni, sasvim drugačije izgleda, istorijski period do 1941. ili do 1945. Za bolje razumevanje, teme kojom se bavimo, trebalo bi za realnije sagledavanja ekonomskih odnosa u prošlom veku, odrediti da je 1945 g. (godina diskontinuiteta, kada su u pitanju svojinski odnosi) i ekonomski značajnija od ideološki uvedene 1941. (početak borbe partizana sa Nemcima, koja je manje bitnija.)

U članku je riječ o rijetko obrađivanom razdoblju života i djelovanja Bele i Miroslava Krleže za vrijeme ustaškog režima Ante Pavelića 1941.-1945. Kako su nakon tog vremena njihova sjećanja na život u NDH bila stjecajem okolnosti samo fragmentarna, a pojedini zaključci jednoglasno javno prihvaćani bez preispitivanja činjenica, u članku se pruža kontinuiran slijed događaja koji dosad nisu bili prikazivani. Takva rekonstrukcija omogućuje i ponešto drugačije zaključke u odnosu na one koje su naše historiogra ja i teatrologija dosad donosile. U prvom redu iznose se neke manje poznate činjenice o skidanju "Gospode Glembajevih" s repertoara Hrvatskoga narodnog kazališta u travnju 1941. godine, potom o uhićenju Bele Krleže zajedno s ostalim čla-novima HNK-a pravoslavne vjeroispovijesti i slijedom toga kasnijim pritiscima na ovaj umjetničko-bračni par. Zatim se analitički prikazuju događaji vezani uz Belino više nego plodno djelovanje u četiri i pol kazališne sezone u NDH, tijekom kojeg je ona go-tovo svakodnevno nastupala na objema scenama Kazališta. Pritom je njezin repertoar-osim malobrojnih iznimaka-redovito bio zabavljački, a kao takav pomno osmišljavan u eskapističkom tonu s ciljem da razonodi brojnu publiku koja je od teških ratnih prilika (koje su svakim danom, naročito nakon ljeta 1943. bivale sve lošijima) bježala upravo u kazalište. Nasuprot tome, svaki pristup javnosti njezina supruga ljevičara Miroslava Krleže bio je - iz razumljivih društveno-političkih razloga, ali i u skladu s brojnim uredbama režima i njegovu credu o bezuvjetnoj šutnji - potpuno isključen. Paradoksalno, vremenom je položaj Miroslava Krleže postao lakši te je bio u stanju reći ne čak i Anti Paveliću, koji ga je jeseni 1943. želio angažirati upravo na mjestu intendanta Hrvatskoga državnog kazališta u Zagrebu.

Апстракт:  После пораза Краљевине Југославије у Априлском рату бивши Штавички срез је припао италијанском окупационом подручју. Пошто окупатор није везивао своје виталне интересе за овај економски неразвијен крај, препустио га је албанској влади из Тиране, која овде током 1941. године организује своју цивилну управу. Иако су Италијани задржали војну власт у срезу, водећу улогу су имали експоненти великоалбанске квинслиншке државе. То ће имати далекосежне последице по локално спрско становништво, што ће се показати већ за време 1941. године. Рад је писан на основу грађе која се налази у Архиву историјског одељења Генералштаба Републике Италије, Војном архиву Србије, Архиву Југославије, Архиву Србије и Историјском архиву Краљева, као и на одабраној научној литератури.

„Рукопис Мирослава П. Лазића о разорној експлозији сакупљених убојних средстава у Смедеревској тврђави 5. јуна 1941. године настао је у склопу припрема изложбе о том догађају, а поводом осамдесетогодишњи­це вероватно највеће трагедије у историји Смедерева. Као такав, он не само што задовољава потребе пропратне публикације, већ их вишестру­ко надмашује. Реч је о изворном научном раду за који смо сигурни да ће деценијама остати релевантно, а можда и најрелевантније штиво о самом догађају и свему што је пре и после било везано за њега. Реч је о изузет­но добро истраженом раду у коме је аутор не само сакупио сва до сада доступна знања о експлозији у Смедеревској тврђави, него их и критички размотрио, по потреби међусобно сучелио, упоредио и очистио од наслага идеологија, политичких интереса и погрешних перцепција…
…Рукопис који је пред нама целовито приказује смедеревску експлозију 5. јуна 1941. године – узроке, ток, последице и одјеке. Кроз цео рад про­вејава ауторов критички приступ минуциозно прикупљеним изворима и литератури, што је донело уравнотежен, деидеологизован и демистифи­кован приказ с утемељеним и уверљивим закључцима који нас – колико је то могуће – приближавају објективним сазнањима о трагедији. Даљи историографски искорак би евентуално било могуће направити ако би се у истраживање укључили стручњаци за експлозиве, физичари и грађе­вински стручњаци, који би на основу својих специјалистичких знања можда могли да повећају фонд чињеница које би историчари морали да узму у обзир. Сазнања до којих се могло доћи само изучавањем до­ступних историјских извора Мирослав П. Лазић је овим радом практично исцрпео. Због тога се треба радовати његовом изласку из штампе и надати се да ће упркос дужини и студиозности и у овом нашем брзом и површном времену наћи број читалаца који својим квалитетом заслужује“. (Исечак из рецензије др Зорана Јањетовића, научног саветника Института за новију историју Србије, Београд)

This paper deals with the ships which were sunk in the wider zone of the Belgrade aquatorium during April War 1941. Ships were sunk in the Danube, Sava and Kolubara river by the crews of the River Military Flotilla of the Kingdom of Yugoslavia and by the civil crew of the Yugoslav River Navigation as well as one private shipping company, in order to prevent him being captured by the German army. Monitors and ships, mobilised for the needs of the River Flotilla were sunk after it had been ordered, while ships of the State River Navigation and towboat Deligrad, ownership of “Brodarstvo Blažek” from Belgrade, were sunk because their captains and the crews considered such act to be their patriotic duty. The work is based on the unpublished material from the Archive of the Museum of Science and Technology, Collection of the River Navigation, historiography literature and press.

Socialist Yugoslavia (1945-1991) was in a specific position between the two geopolitical military and political blocks: NATO and Warsaw Pact. It was forced to float and sometimes to choose sides, seeking its international position and role. Such a situation influenced its cultural production, especially film. This article is based on the assumption that the analysis of the ideological and political content in the Yugoslav war feature film could lead to certain conclusions about the foreign policy of this country. Twenty four feature films were analyzed. Presentation of the current, politically and ideologically important themes in cinematography, primarily the interpretation of the Second World War in Yugoslavia, allows the film to be used as a historical source for political and social issues. Reliability of the information collected in this way is very high, because the film was carefully controlled by the party-state, while themes and financial resources often came from the sphere of politics. If a film which opposes the Yugoslav policy of Yugoslavia would appear, it would have been removed from the public, and the authors would have been sanctioned. Such events gave valuable data for historical analysis. An important indicator of the international political relations were film co-productions, so special attention was paid to their perception in political circles. Finally, the political scandals that have sometimes occurred around some films provided another very important group of data. The position of Yugoslavia between two military and political blocks led to the emergence of two parallel and different interpretations of World War II in Yugoslavia both in Yugoslav and in foreign war feature film. One interpretation affirms the multinational Yugoslav statehood and its ties with the West, even at the cost of preserving Communist power in it. The other one highlights Serbian-Russian historical ties and traditional values, systematically undermining the official Yugoslav interpretations of recent history and gradually releasing ideological illusion.

У раду су разматрана два писма која се чувају у архиви Музеја у Смедереву. Ради се о писму Светозара Спасојевића, првог управника Народног музеја Смедерево, упућеном тадашњем управнику смедеревског музеја др Леонтију Павловићу у јулу 1970. године и писму Владимира Д. Марковића, дугогодишњег службеника смедеревске општине, упућеном управи Музеја у Смедереву 1991. године. Оба писма баве се питањима која и данас побуђују највише контроверзи у вези са експлозијом муниције и другог запаљивог материјала у Смедереву 5. јуна 1941. године – питањима о броју страдалих у овој трагедији, као и о узроцима експлозије. Писма се први пут објављују у целости, а у раду су контекстуализована и критички ишчитана.

U članku je riječ o uskoj povezanosti poslijeratnog razvoja grada Zagreba s razvojem njegova kazališta koje je po ulasku partizanskih trupa u grad, u svibnju 1945., prozvano Hrvatskim narodnim kazalištem. U ljeto iste godine, kad se u svim ustanovama kulture i prosvjete odvijaju procesi kažnjavanja kroz Sudove časti i kada nova kazališna uprava na čelu s Ivom Tijardovićem priprema svoju prvu sezonu, kulturni život Zagreba se polako uspostavlja unatoč teškim poratnim ekonomskim prilikama te postepeno dolazi do metamorfoze njegova kulturnoga sustava. Iako se grad u to doba snabdijeva racionaliziranim artiklima preko državnih ustanova jer je trgovački distribucijski aparat još preslab te vladaju teške ekonomske, financijske i komunalne prilike, u kazalištu se od rujna 1945. svakodnevno, na dvije scene, izvodi zahtjevan umjetnički program te se ono postavlja u sam centar gradskih i republičkih zbivanja. Iako osim kazališnoga poleta i dotad rijetko u povijesti zabilježenoga uzleta njegove obje umjetničke grane-one dramske i glazbene-pod utjecajem agitpropizacije društva dolazi i do ekstenzivne kontrole i nadzora Partije te premještanja umjetnika u novoosnovana kazališta širom zemlje, na daskama središnjeg kazališta NRH koje je redovito i prostor javnih svečanosti, prisutna je u ovom petogodišnjem razdoblju značajna transformacija repertoara, publike i kritike. Ključne riječi: Narodna Republika Hrvatska, Zagreb, nova kulturna i kazališna politika, Hrvatsko narodno kazalište, Zagreb, Agitprop kultura. I. Odmah nakon osnivanja Antifašističkoga vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) te uskoro i Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH) kao najvišeg organa državne vlasti u Federalnoj državi Hrvatskoj, dolazi do uspostave osnovnih smjernica nove kulturne politike. Već tri mjeseca prije ulaska partizanskih trupa u Zagreb, Predsjedništvo AVNOJ-a je "u svrhu sređenja materijalnih i personalnih prilika HNK u Zagrebu", odlučilo da se "iz razloga potpune aktivizacije i obnove kulturno-umjetničke strane ove hrvatske narodne institucije u smislu današnjih potreba i nastojanja", što prije imenuje uprava Hrvatskog narodnog kazališta.1 Prethodno je, već početkom rujna 1944., Odjel informacija ZAVNOH-a uputio svom Predsjedništvu priopćenje s detaljno razrađenim planom 1 Muzejsko-kazališna zbirka Odsjeka za povijest hrvatskoga kazališta, Zavod za povijest hrvatske književnosti, kazališta i glazbe HAZU, (dalje: HAZU), 18117.

Kada su mi iz Matice hrvatske Stolac ponudili da napišem nešto o žrtvama Bleiburga, križnih puteva i poraća za godišnjak Stolačko kulturno proljeće, rado sam se odazvao jer iako moja obitelj od kraja sedamnestog stoljeća živi u Dalmaciji, nikada nismo zaboravili svoj hercegovački korijen, a i samo prezime nam govori da smo podrijetlom iz Hutova. Osim toga, tema mi je na bolan način bliska jer su tri starija brata moje majke, kao pripadnici Ustaške vojnice, nestala u tragediji Bleiburga i križnih puteva. Djed s očeve strane i njegova dva brata su isto služila u oružanim snagama Nezavisne Države Hrvatske, pri čemu je kao dočasnik poginuo Ante Utovac, braneći Varaždinske Toplice od komunista 1943., a moj otac je 1947. godine pri krštenju dobio njegovo ime. Mijo i Stipo Utovac su preživjeli rat, no odabir "krive" strane im nije bio oprošten jer se i u Elaboratu narodne milicije za Slivno Ravno iz 1956. godine (presliku kojega donosim u dodatku teksta) nalaze na popisu pripadnika neprijateljskih formacija. Župa Slivno Ravno nalazi se na jugu hrvatske između Zažablja, Neuma, Jadranskog mora i Opuzena. Stanovništvo je u najvećoj mjeri hrvatsko i katoličko, uz manji broj Srba pravoslavaca u selu Mihalj. Podrijetlo pučanstva je gotovo u cijelosti istočnohercegovačko i to od Popova do zaleđa Neuma. Na ovo područje naši pretci su stigli u 17. i 18. stoljeću da bi služili kao vojnici u ratovima između Mletačke Republike i Otomanskog Carstva. Kao plaću dobili su zemlju oslobođenu od Turaka na kojoj su se stalno nastanili. Rezultat navedenih ratova je i državna granica kakva je sada. Ona nije plod naše narodne volje niti omeđuje hrvatski povjesni ni narodni prostor, mi Slivanjci smo živi dokaz toga. Slivno je poradi navedenoga 1705. godine prestalo biti dio Trebinjske biskupije, postalo je samostalna župa, te je kao takvo priključeno Makarskoj biskupiji. Tako smo od Hercegovaca postali Dalmatinci. Između dva rata na Slivnu je djelovala u početku HRSS (kasnije HSS) koja je okupljala veliku većinu stanovništva. Dvadesetih godina prošlog stoljeća dobivala je oko 60% glasova da bi koncem tridesetih godina taj postotak porastao na oko 95%. Na Slivnu je bio manji broj pristalica jugoslavenske opcije, no njihov broj niti u jednom trenutku od 1918. do 1940. godine nije prešao 10%. Djelovala je na Slivnu i Hrvatska pučka stranka, stranka katoličkog usmjerenja koja je bila nešto manje borbena u hrvatskom pitanju od HSS-a. Tridesetih je njezin rad zamro, a

У раду су обрађени настанак и формирање неких елемената немачког окупационог система у Србији током лета и јесени 1941. године. Дата је формација неких од немачких полицијских јединица ангажованих у Србији током лета 1941. године. Посебна пажња је посвећена фелджанадрмерији, ландесшицен-батаљонима и 64. резервном полицијском батаљону. # German Army in World War II is one of the most popular topics in the world’s military historiography in recent decades. Published by the thousands of books and countless articles of varying quality. Interestingly, there are specialized publishing houses that deal only with the Wehrmacht and also not a small number of journals dealing with just this issue. On the other hand, the German Army was in our historiography, there is still a taboo topic, about which very little has been written. This is one of the first attempts to the German armed forces in Serbia (and Yugoslavia) appears in the objective light. The largest part of the German troops deployed in Serbia in 1941 was underclass and the availability of personnel and weapons, as well as the training. German infantry divisions in Yugoslavia until the beginning of 1943, the were well below average, and each in quantity and quality. While the normal German infantry divisions had three infantry regiments of three battalions divisions in Yugoslavia had two regiments of three battalions. Moreover, the average number of normal infantry battalion was 500 to 600 people reserve about 200 people. On the other hand, weapons reserve battalion was not much worse than a regular battalion. This difference was noticeable only at the level of people and divisions. While the regimental artillery in reserve

Nakon što su Njemačke snage bombardovale Beograd 6. aprila 1941. godine, Ljubomir Zečević je odlučio da izađe iz svog improvizovanog skloništa. U svom iskazu govori o onome što je vidio u tom trenutku i u danima i sedmicama koji su uslijedili. Dvije sedmice nakon, u Karađorđevom parku, ugledao je gomilu leševa. Spominje sabirni logor kod autokomande. Godine 1943. Zečević je uhapšen i odveden u logor Banjica. U logoru je boravio u sobi, koja je bila namijenjena za logoraše koji će uskoro biti izvedeni pred streljanje. Također, u svom iskazu nabraja pojedince koji su ubijeni, a čijih se imena i likova, nakon toliko godina, jako dobro sjeća. U logoru i na Janjcima su vršene likvidacije uhapšenih. Zatvorenici si bili maltretirani, fizički zlostavljani, a poneke bi policija ispitivala radi saznanja o njihovom radu. Zečević spominje da su mlađi zatvorenici išli na političke edukacije i prevaspitavanja.

U potencijalnoj historiji bosanskohercegovačke historiografije, ako i kada takvo nešto bude napisano, ime Rasima Hurema bit će zabilježeno drugačije u odnosu na druge historičare, odnosno, neminovno će uz njegovo ime biti istaknuto da se, kao profesionalni historiograf, među prvima odvažio pojedine teme iz bosanskohercegovačke, ali i jugoslavenske historije Drugog svjetskog rata, pitanje krize narodnooslobodilačkog pokreta naprimjer, obraditi kako i priliči historičaru profesionalcu – dakle, profesionalno, a drugačije od društveno-politički poželjnog, kakvo je uglavnom bilo predstavljanje Drugog svjetskog rata u vrijeme kada je, sedamdesetih godina 20. stoljeća, Rasim Hurem stasavao u ozbiljnu historiografsku figuru. Ovakva tvrdnja, uz djelimično ushićenje istaknuto u naslovu nisu bez razloga našli svoje mjesto na samome početku ovoga teksta. Naime, nemoguće je razumjeti značaj pojavljivanja ove knjige bez prethodnog razumijevanja mjesta i uloge koju je imala Huremova, isprva nagrađivana, a potom bestidno osporavana knjiga Kriza narodnooslobodilačkog pokreta u Bosni i Hercegovini krajem 1941. i početkom 1942. godine. S druge strane, u historiografiji kakva je bosanskohercegovačka pojavljivanje sintetskog djela o određenom historijskom periodu samo je po sebi vrijedno pažnje budući da nismo baš u prilici susretati se sa sintetskim djelima bilo bosanskohercegovačke historije uopće, bilo njenih pojedinih dijelova...

У чланку се говори о два напада устаничких снага на
посаде хрватских, односно италијанских окупационих трупа у
Новој Вароши почетком септембра 1941. године. Поред припре-
ма и тока војних операција, анализирани су и узроци који су до-
вели до устанка на територији Нововарошког среза, став ло-
калног православног и муслиманског становништва према по-
буни, утицај устаничких снага које су долазиле са простора Ср-
бије под немачком војном управом на развој борби, улога кому-
ниста и четничких вођа у планирању и спровођењу напада, ква-
литет италијанских јединица и однос становништва према
њима као окупатору. Рад је писан на основу архивске грађе из
Војног архива у Београду, Архива Југославије, Архива Србије и Архива историјског одељења Генералштаба Републике Италије,
сећања савременика и одабране научне литературе.

This is Virginia Woolf's essay "Thoughts on Peace in an Air Raid" (1940), translated into the Bosnian and introduced by Velid Beganović Borjen. It was published in both print and web editions of the Bosnian daily Oslobođenje (19/11/2016).
/
Ovo je esej "Misli o miru tokom zračnog napada" autorke Virginije Woolf, u prevodu na bosanski jezik i sa uvodom Velida Beganovića Borjena. Objavljen je i u štampanom i u web izdanju dnevnih novina Oslobođenje (19.11.2016. godine).

The article deals with the process on formation of the judiciary in Toplica District during and after the World War II, with special focus on the implementation of confiscation property to the marked enemies of the people and other persons by the new communist government. The paper used documentary material from the Archives of Yugoslavia in Belgrade and the Historical Archive of Toplica in Prokuplje.