Adlî Bilimler

Tr: Son yıllarda akademisyenler ve alanda çalışanlar tarafından, adli bilimsel inceleme ve raporlama esnasında sürece etki eden ön yargıdan kaynaklı hataların giderilmesine yönelik çaba sarf edilmektedir. Bireyin değerlendirme mekanizmasındaki sistematik bir sapma modeli olarak ifade edilen bilişsel ön yargı, adli bilimlerin birçok dalında olduğu gibi Adli Belge İncelemede de, uzmanların, adalet mekanizmasının ve adli vakaya taraf olanların karşılaştığı büyük bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu amaçla uluslararası literatürde adli bilimler alanında -bilhassa Adli Belge İnceleme alanındaki- ön yargı problemini ortaya koyan mevcut araştırmalar ve bu araştırmalar sonucunda getirilen çözüm önerileri değerlendirilmiştir. Literatürdeki çalışmaların değerlendirilmesiyle, bireyin kararının mevcut görevi ile bağlantısı olmayan bağlamsal bilgilerden etkilenmesi anlamına gelen ve bir tür bilişsel önyargı türü olan “bağlamsal önyargı”nın Adli Belge İnceleme uzmanların raporlama sürecindeki objektivitesini etkilediği bulgusuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak Adli Belge İnceleme alanında çalışan uzman ve analizcilerin inceleme ve raporlama sürecini; yalnızca inceleme konusu materyali baz alarak yürütmesi ve inceleme öncesinde diğer adli disiplinler tarafından hazırlanmış rapor vb. evraklar hakkında bilgi edinmemesi gerektiği gibi önemli hususlara dikkat çekilmiştir.

Eng: In recent years, efforts have been made by academics and those working in the field to eliminate errors arising from bias that affect the process during forensic scientific examination and reporting. Cognitive bias, expressed as a systematic model of deviation in the individual's evaluation mechanism, emerges as a major problem faced by the experts, the justice mechanism and those involved in the judicial case in Forensic Document Examination, as in many branches of forensic sciences. For this purpose, the existing researches in the international literature in the field of forensic sciences, especially in the field of Forensic Document Examination, and the solution suggestions made as a result of these researches were evaluated. With the evaluation of the studies in the literature, it was found that “contextual bias”, a type of cognitive bias, which means that the individual's decision is affected by contextual information that is not related to his current task, affects the objectivity of the Forensic Document Examination experts in the reporting process. As a result, it was pointed out that important issues such as experts and analysts working in the field of Forensic Document Examination should carry out the examination and reporting process based only on the material subject to examination and should not obtain information about the reports prepared by other forensic disciplines before the examination.

Suçtan etkilenerek zarar gören ve çeşitli hak kayıpları yaşayan mağdurlara adli süreçte gereken hassasiyetin gösteril(e)memesi ikincil mağduriyetlerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Ülkemizde 2017’den bu yana adalet sisteminin önemli bir kurumsal bileşeni olarak varlık kazanan adli görüşme odaları (AGO) uygulaması, mağdurların öznel koşullarının gözetilerek adli süreç boyunca korunmalarını sağlamayı ve muhtemel ikincil mağduriyetlerin önlenmesini hedeflemektedir. Bu çerçevede AGO uygulaması, başta çocuk ve kadınlar olmak üzere kırılgan gruplar içinde yer alan mağdurlara yönelik önemli bir kamusal hizmet sunmaktadır. Ancak uygulama alanlarında, gerek yapısal gerekse uygulayıcı aktörlerden kaynaklanan çeşitli sorunların yaşandığı bilinmektedir. Bu araştırma, adli görüşmecilerin deneyimlerinden hareketle adli görüşme odalarının işlevselliğini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede, ülkemizde son beş yıldır yaygınlaşan ve günümüzde yetmiş ilde faaliyet gösteren adli görüşme odalarının işlevselliği; Bursa Adliyesi örneklemiyle ele alınmıştır. Araştırma adli görüşme odalarında mağdurlarla görüşen 23-45 yaş arasındaki beş adli görüşmeciyle yürütülmüştür. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile elde edilen verilerin değerlendirilmesinde betimsel analiz kullanılarak dört ana temaya ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda, AGO uygulamasının mağdurların örselenmelerini ve ikincil mağduriyet yaşamalarını önleyen önemli bir tampon mekanizma işlevi gördüğü anlaşılmıştır. Bununla birlikte, adli süreçte mağdurun belirlenmesi aşamasından başlamak üzere adli görüşme odaları ile ilgili fiziki ve teknik altyapı yetersizliğinden kaynaklanan aksamalar, adli personelin iş yükü fazlalığı sebebiyle oluşan zaman baskısı ve yargı görevlilerinin gerek mağduriyete gerekse adli görüşmecilere yönelik tutumlarının AGO uygulamasında önemli sorun alanlarını oluşturduğu belirlenmiştir.