İslam Öncesi, Cahiliye

Lübnanlı Ortodoks bir aileden gelen Corcî Zeydân 19. yüzyılın en önemli İslâm tarihi, dil ve kültürü araştırmacılarından biriydi. İngilizce, Latince, Fransızca, Almanca, İbranice ve Süryanice bilen Zeydân, tarihin yanı sıra Arap dili ve edebiyatı konusunda da birçok eser verdi. İslâm tarihinin, ağırlıklı olarak da Osmanlı öncesi dönemin ele alındığı bu ünlü eserinde Corcî Zeydân, İslâm uygarlığı ve Arap halkları konusunda hayli zengin bir kaynak sunuyor.
Lübnanlı Ortodoks bir aileden gelen Corcî Zeydân 19. yüzyılın en önemli İslâm tarihi, dil ve kültürü araştırmacılarından biriydi. İngilizce, Latince, Fransızca, Almanca, İbranice ve Süryanice bilen Zeydân, tarihin yanı sıra Arap dili ve edebiyatı konusunda da birçok eser verdi. İslâm tarihinin, ağırlıklı olarak da Osmanlı öncesi dönemin ele alındığı bu ünlü eserinde Corcî Zeydân, İslâm uygarlığı ve Arap halkları konusunda hayli zengin bir kaynak sunuyor.Günümüzde klasik bir İslâm uygarlığı tarihi olarak kabul edilen bu kitap, Batı dillerinin yanında, Farsça ve Urducaya da çevrildi. Orjinali beş cilt olan, Türkçesini iki cilt halinde yayımladığımız İslâm Uygarlıkları Tarihi, Oxford Üniversitesi’nden Türkiye’deki ilahiyat fakültelerine kadar, birçok üniversitede bir asra yakın süredir ders kitabı olarak okutulmaktadır.

Konya Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Nejdet Gök’ün günümüz Türkçesine çevirdiği ve dipnotlarla yayına hazırladığı bu eşsiz eser önemli bir başvuru kaynağı.

“Dr. Nejdet Gök tarafından dipnotlar ve bir girişle zenginleştirilerek dilimize kazandırılan bu önemli kitaba Türk okurlarının büyük ihtiyacı olduğu kanaatindeyim. Özellikle Arap dünyasında standart bir kitap olarak kabul edilen bu klasik eserin yayımı, önemli bir kültür hizmeti olmanın yanında, Türk bilim çevresinde büyük bir boşluğu dolduracak, İslâm tarihi ve uygarlığı ile ilgili çalışmalara da bir zenginlik kazandıracaktır.”

Prof. Dr. Halil İnalcık

Cahiliye Araplarında kadının konumu büyük ölçüde dönemin toplumsal şartlarına bağlı olarak şekillenmiştir. Zorlu iklim şartları, düşük zirai üretim ve sürekli savaş ortamı, erkeklere emeğin, zor elde edilmiş mülkün, atalardan devralınan dinî anlayış ve geleneklerin ve nihayetinde iktidarın taşıyıcısı olarak merkezî bir yer vermiştir. Mızrakla çarpışmayan, kabilesini, toprağını müdafaa edemeyen, ganimet toplayamayan kız çocukları ise insan ömrünün kısa, çocuk ölümlerinin fazla olduğu bir dünyada neslin devamını sağlamakla yükümlü tutulmuştur.
Cahiliye’de kadının konumu hür/köle, göçebe/şehirli oluşuna ya da kabile ve servetinin durumuna göre farklılıklar göstermiştir. Kadınlar genellikle geri planda olsalar da komutan, kâhin, hâkim, şair ve tüccar kimlikleriyle önemli mevkilere yükselebilen kadınlar da dikkat çekmiştir.

Abstract: Characteristics and Underlying Reasons of Some Ethical Behaviours of Arabian
People at Pre-Islamic Age of Ignorance; The current study investigates some good behaviour of
Arabian people living in the Hijaz at Pre-Islamic Age. Arabs appreciated some ethical behaviours
such as generosity, fidelity (loyalty) and honesty at Pre-Islamic Age of Ignorance; and they also
praised the people for displaying such behaviours. When there was a rivalry among tribes, each
tribe was proud of having individuals who were famous for displaying these ethical behaviours.
Such eulogies on their own tribes or satire on other rival tribes about the lack of such ethical principles also played a key role in poetry, which was the most important cultural element of PreIslamic Age of Ignorance. Psycho-social reasons such as announcing the fame of individuals or
tribes and getting superiority over others can be argued to be as the underlying motivation for such
ethical behaviours of Pre-Islamic Arabian people. The characteristics of such behaviours should be
analysed and evaluated one by one in the same way as misbehaviours. Therefore, it seems unlikely
to claim that such behaviours were the common feature of all Arabian people at that age.

İnanç, bireyin ilahi olsun veya olmasın, gerekçeli veya gerekçesiz, akla dayansın veya dayanmasın, doğru olsun veya olmasın, başkasının tanıklığı ve beyanına dayanarak kutsal kabul edilene güven duyması, inanması, bağlanması, öğretileri kuşkusuz kabul edip uygulamasıdır. İlahi dinlerde inanç sistemi Allah tarafından indirilen hüküm, emir ve öğretilere koşulsuz itaat ederek, onların doğruluğunu kabul etmek üzerine inşa edilmiştir. Halk inanışları eski dinlerden ve batıl inançlardan unsurlar taşımakta, toplumdaki kültür ve geleneklerin yeni dine aktarılmasıyla ortaya çıkmakta ve bazı durumlarda toplumda geçerli olan dini anlayışa aykırı uygulamalar içermektedir. Eski inanç, dini bir kökeni bünyesinde barındıran inanışlar için kullanılırken, batıl inanç kavramı daha çok doğasında dinle ilgili bir unsur bulunmayan fikir ve uygulamalar için kullanılmaktadır.
İslam hukukunun toplum içerisinde yaygınlaşan halk inanışları, eski dini inançlar ve batıl inançlarla ilgili fiil, uygulama ve düşüncelere yaklaşımı tevhid inancı kapsamında değerlendirilmiştir. Bu inançlarla ilgili uygulamaların bazıları hakkında Kur’an ve sünnette hükümler bulunurken bazı uygulamalar hakkında ise alimler tarafından verilen hükümler belirleyici rol oynamıştır. Bu çalışma İslam hukuku temelinde halk inanışları, eski dini inançlar ve batıl inançlarla ilgili toplumsal hayattaki yaygın uygulamaların fıkhi boyutunu örnekleriyle açıklamaktadır. İki ana bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde halk inanışı, eski inanç, batıl inanç, hurafe ve bid’at sözcükleri tanımlanarak örneklendirilmiştir. İkinci bölümde ise İslam hukukuna göre halk inanışı, eski inanç ve batıl inançların yasaklanması ile ilgili hükümler ayet ve hadislerle açıklanmış, alimlerin sonradan ortaya çıkan halk inanışları hakkındaki temel görüşleri fetvalar ve örneklerle aydınlatılmıştır.