Marcote
Li marcote u bascolete[1], c' est on foirt pitit bascolidî.
C' est onk di ses nos (bascolete) k' a dné s' no a l' famile des bascolidîs.
Sincieus no d' l' indje : Mustela nivalis
Discrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]
C' est l' pus ptit des bascolidîs. Et pår li pus ptit des magneus d' tchå sol Daegne. Li coir do måye fwait 13 a 24 cm, et l' cawe 5 a 7 (çou ki dene 20 a 31 cm, çouci pol bascolete d' Urope). Li frumele est on pô pus ptite.[2] Ele pasreut dins "on trô come ene pîce di 5 francs".[3]
Li erminete ou blanke marcote (blanke fok e l' ivier) lyi rshonne foirt, mins est pus grande. Li marcote ordinaire pout eto divni blanke e l' ivier (dins les Ales, e l' Afrike bijhrece, et les dzo-indjes des montinnes d' Amerike bijhrece).
Vicaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Magne cåzu fok des soris (eto des oujheas, des cropantès biesses). Gn a des bascoletes tot wice k' i gn a des soris.
Ele tchesse do djoû come del nute.
Come les ôtes bascolidîs, ele sitritche ene pufkene di ses glandes dirîtrinnes, s' elle est serêye.
Mopliyaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]S' acopele do moes d' måss disk' å moes d' awousse. Plinne 35 djoûs. Djonnele normåldimint e moes d' avri-may, pus on deujhinme côp e djulete-awousse.
Les djonnes sont ni-rafiyants; leus ouys ni s' drovnut k' a 21-25 djoûs. I sont spanis a 4-5 samwinnes.
Les djonnes del prumire poirtêye si polnut ddja acopler a 11 moes.
Spårdaedje et dzo-indjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Spårdaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Vike e tote l' Urope, apus k' l' Irlande.
Dizo-indjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- marcote d' Urope (Mustela nivalis nivalis) : Urope
- marcote amazighe (Mustela nivalis numidica) : Afrike bijhrece, pus grande (28 a 35 cm)[4].
Doûcès creyances
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Åtoû del marcote, n a toplin des doûcès creyances k' ont skepyî. Po espaitchî les mwais sôrs k' ele poleut amoenner, les Francès l' ont lomé "belete" (si on lyi dit k' elle est bele, ele ni vos epoûtloucrè nén). E walon, come e-n almand, on lyi a dné on ptit no d' djin : Marcou e walon (Markwolf, avou rcandjaedje do coron -wolf pal cawete cawete -ote. E-n almand, on l' lome plaijhanmint Hermännchen (pitit Herman).
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ Po tos les nos e walon, et leus accints, loukîz al notule ALW 8 34.
- ↑ Dieter Burckhardt & Paul Barruel Mammifères d' Europe, Ed. Artis, Brusele, 1971.
- ↑ Lucyin Mahin, Ene båke so les bwès d' l' Årdene.
- ↑ A. Lakhdar, J.P. Fartouat, M. Thevenot; Faune du Maroc, Les mammifères; Institut d'études et de recherches pour l'arabisation, Rabat, 1975.