Vaccinium myrtillus
Vaccinium myrtillus | |
---|---|
Ilmiy tasniflash | |
Oʻsimliklar | |
Yuksak oʻsimliklar | |
Gulli oʻsimliklar | |
Ikki urugʻpallalilar | |
Asterids | |
Ericales | |
Ericaceae | |
Vaccinium | |
Vaccinium subg. Vaccinium | |
Vaccinium sect. Myrtillus | |
V. myrtillus
| |
Binar nomi | |
Vaccinium myrtillus L. 1753
| |
Sinonimlar | |
|
Vaccinium myrtillus yoki yevropa koʻk mevasi - bu koʻk rangdagi isteʼmol qilish mumkin boʻlgan mevalarni beruvchibutalarning golarktik[1]. Vacciniumning boshqa qarindoshlaridan farqlash uchun uni oddiy qaragʻay yoki koʻk boʻtqa deyiladi.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vaccinium myrtillus boʻyi 4-18 sm ga yetadigan kichik bargli buta. Kuzda qizil rangga aylangan och yashil barglari bor[2]. Barglarining uzunligi 1-3 sm tuxumsimon, lansetsimon yoki keng elliptik shaklga ega[2].
Umumiy nomlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Umumiy nomlariga blaeberry (Shotlandiya), urts or hurts (Kornwall va Devon)[3], hurtleberry, myrtleberry[4], wimberry, whinberry, winberry[5] va fraughan kiradi[6].
Tarqalishi va yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vaccinium myrtillus golarktik tur boʻlib, Shimoliy Yevropa qitʼasi, Britaniya orollari, Shimoliy Osiyo, Yaponiya, Grenlandiya, Islandiya, Gʻarbiy Kanada va Gʻarbiy Qoʻshma Shtatlarda oʻsadi. U shilimshiq kislotali tuproqlarida, botqoqliklarda, buzilgan oʻtloqlarda, ochiq oʻrmonlar va bogʻlarda, yon bagʻirlari va morenalarida uchraydi[7][8]. Qaragʻay va tegishli V. uliginosum iqlim oʻzgarishidan taʼsirlanmagan[9].
Foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mevalarni isteʼmol qilish paytida qoʻllar, tishlar va tillar koʻk yoki binafsha rangga boʻyaladi. Shuning uchun u Britaniyada anʼanaviy ravishda oziq-ovqat va kiyim-kechak uchun boʻyoq sifatida ishlatilgan[10].
Meva
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vaccinium myrtillus asrlar davomida anʼanaviy tibbiyotda, ayniqsa anʼanaviy Avstriya tibbiyotida turli kasalliklarni davolashda choy yoki likyor sifatida ishlatilgan[11]. Bilberry qoʻshimchalari Qoʻshma Shtatlarda sotiladi, ammo bu mahsulotlarning sogʻliq yoki kasalliklarga taʼsiri haqida dalillar juda kam[1]. Mevasi odatda pirog, tort va flan, kek, murabbo, kekslar, pechene, siroplar, sharbatlar va shakarlamalar uchun ishlatiladi[1].
Barglar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Anʼanaviy tibbiyotda barglari asosan teri kasalliklarini davolash uchun ishlatilgan[1]. Barglarni isteʼmol qilish xavfli boʻlishi mumkin[1].
-
Vaccinium myrtillus
-
Vaccinium myrtillus
-
Vaccinium myrtillus
Oʻrim-yigʻim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shimoliy Yevropadagi mevaga talab katta boʻlsa-da mevalar sunʼiy yetishtirilmaydi, barcha mevalar yovvoyi tabiatda yigʻib olinadi. Baʼzi mualliflarning taʼkidlashicha, agar umumiy qishloq xoʻjaligi usullaridan foydalangan holda etishtirilsa, hosilni yaxshilash uchun imkoniyatlar mavjud[12].
Kimyo
[tahrir | manbasini tahrirlash]V. uliginosum va V. myrtillus ham lignin ishlab chiqaradi, chunki ular himoya kimyoviy moddalar sifatida ishlatiladi[13]. Garchi koʻpgina oʻsimliklar iqlim oʻzgarishining stressini yengish uchun lignin ishlab chiqarishni oʻzgartirsalar ham, Vacciniumning ikkala turining lignin darajasiga taʼsir qilmagan koʻrinadi[14]. V. myrtillus triterpenlarning yuqori konsentratsiyasini oʻz ichiga oladi[15].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Blaeberry daryosi
- Mahonia aquifolium (Oregon uzum)
- Myrtus
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Bilberry“. National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health (1-avgust 2020-yil). Qaraldi: 4-oktabr 2022-yil.
- ↑ 2,0 2,1 „Vaccinium myrtillus“. www.fs.usda.gov. Qaraldi: 13-sentabr 2022-yil.
- ↑ Phillipps, K. C.. A Glossary of the Cornish Dialect. Padstow: Tabb House, 1993 — 57-bet. ISBN 0-907018-91-2.
- ↑ „Bilberry, Blaeberry, Whortleberry, Whinberry, Windberry, Myrtle Berry, Vaccinium myrtillus“ (inglizcha). Wild Food UK. Qaraldi: 31-iyul 2020-yil.
- ↑ Henley, Jon. Bilberries: the true taste of northern England, The Guardian, Monday 9 June 2008
- ↑ „Fraughan is an anglicisation of the Irish word Fraochán (or heather fruit, as the plant is often found growing with heather)“. téarma.ie.
- ↑ „Vaccinium myrtillus Linnaeus“. Flora of North America. Qaraldi: 21-sentabr 2021-yil.
- ↑ „Vaccinium myrtillus L.“. USDA Plants Database. Qaraldi: 21-sentabr 2021-yil.
- ↑ Bidart-Bouzat, M. Gabriela; Imeh-Nathaniel, Adebobola (2008). „Global Change Effects on Plant Chemical Defenses against Insect Herbivores“. Journal of Integrative Plant Biology. 50-jild, № 11. Wiley Publishing (Institute of Botany, the Chinese Academy of Sciences). 1339–1354-bet. doi:10.1111/j.1744-7909.2008.00751.x. ISSN 1672-9072. PMID 19017122.
- ↑ „Make Traditional Dyes – Bilberry Dye“. Barley Hall. York Archaeological Trust, Arts Council England and VisitEngland. 2012-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Ethnopharmacological in vitro studies on Austria's folk medicine--an unexplored lore in vitro anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal drugs“. J Ethnopharmacol. 149-jild, № 3. 25-mart 2013-yil. 750–71-bet. doi:10.1016/j.jep.2013.06.007. PMC 3791396. PMID 23770053.
{{cite magazine}}
: CS1 maint: date format () - ↑ Nestby, Rolf; Percival, D.; Martinussen, Inger S.; Opstad, Nina; Rohloff, Jens (8-avgust 2017-yil). „The European Blueberry (Vaccinium myrtillus L.) and the Potential for Cultivation. A Review“. Qaraldi: 2020-05-08.
{{cite magazine}}
: Cite magazine requires|magazine=
(yordam)CS1 maint: date format () - ↑ Bidart-Bouzat, M. Gabriela; Imeh-Nathaniel, Adebobola (2008). „Global Change Effects on Plant Chemical Defenses against Insect Herbivores“. Journal of Integrative Plant Biology. 50-jild, № 11. Wiley Publishing (Institute of Botany, the Chinese Academy of Sciences). 1339–1354-bet. doi:10.1111/j.1744-7909.2008.00751.x. ISSN 1672-9072. PMID 19017122.
- ↑ Bidart-Bouzat, M. Gabriela; Imeh-Nathaniel, Adebobola (2008). „Global Change Effects on Plant Chemical Defenses against Insect Herbivores“. Journal of Integrative Plant Biology. 50-jild, № 11. Wiley Publishing (Institute of Botany, the Chinese Academy of Sciences). 1339–1354-bet. doi:10.1111/j.1744-7909.2008.00751.x. ISSN 1672-9072. PMID 19017122.
- ↑ Szakiel, Anna; Pączkowski, Cezary; Pensec, Flora; Bertsch, Christophe (2012). „Fruit cuticular waxes as a source of biologically active triterpenoids“. Phytochemistry Reviews. 11-jild, № 2–3. Springer Science and Business Media LLC. 263–284-bet. doi:10.1007/s11101-012-9241-9. ISSN 1568-7767.