[go: up one dir, main page]
Kontent qismiga oʻtish

Jacob Zuma

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jacob Zuma
11-Janubiy Afrika Respublikasi prezidenti
 
Mansab davri
2009-yildan – 2018-yilgacha
Hukumat boshligʻi Kgalema Mothlante
Cyril Ramaphosa
Oʻtmishdoshi Kgalema Mothlante
Vorisi Cyril Ramaphosa
JAR vitse-prezidenti
 
Mansab davri
1999-yil 14-iyundan – 2005-yil 14-iyungacha
Prezident Thabo Mbeki
Oʻtmishdoshi Thabo Mbeki
Vorisi Fumzile
Fayl:ANClogo.svg
 12-Afrika milliy kongressi prezidenti
Mansab davri
2007-yil 18-dekabrdan – 2017-yil 18-dekabrgacha
Oʻtmishdoshi Thabo Mbeki
Vorisi Cyril Ramaphosa
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 12-aprel 1942-yil (1942-04-12) (82 yosh)
Inkandla
Mukofotlari
Bani ordeni sohibi Andoza:Zambiya ordeni buyuk komandori

Jacob Gedleyihlekisa Zuma (talaffuzi: Jeykob Zuma; 12-aprel 1942) – janubiy afrikalik siyosatchi, 2009-yil 9-maydan 2018-yil 14-fevralgacha Janubiy Afrika prezidenti[1].

1999-yil 14-iyundan 2005-yil 14-iyungacha Janubiy Afrika vitse-prezidenti, 2007-yil 18-dekabrdan 2017-yil 18-dekabrgacha hukmron Afrika Milliy Kongressi partiyasi raisi[2].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jeykob Zuma 1942-yil 12-aprelda Janubiy Afrikaning KvaZulu-Natal shtatidagi Incandla shahrida tugʻilgan. Zulu xalqiga mansub[3][4]. Uning otasi politsiyachi boʻlib, Jacob bolaligida vafot etgan[5]. Onasi uy bekasi edi[6]. U hech qanday rasmiy maktab taʼlimini olmagan. Uning ikkita ukasi bor Michael va Joseph[7]. 1959-yilda Afrika Milliy Kongressiga, 1963-yilda Janubiy Afrika Kommunistik partiyasiga aʼzo boʻldi[8]. 1975-yildan 1990-yilgacha, aksariyat ANC aʼzolari singari, Svazilend, Mozambik va Zambiyada surgunda boʻlgan. ANCga qoʻyilgan taqiq bekor qilinganda birinchilardan boʻlib mamlakatga qaytgan.

Zuma bir jinsli nikohlar va oʻsmirlik davridagi homiladorlik bilan bogʻliq koʻplab bahsli bayonotlarning muallifi boʻlgan. 2005-yilda Zumaga nisbatan korrupsiya va zoʻrlash ayblovlari boʻlgan. Garchi uning tarafdorlari sudga bosim oʻtkazishda, jumladan sud binosi atrofida miting va namoyishlar uyushtirganlikda ayblangan boʻlsa-daZuma sud tomonidan barcha ayblovlardan oqlandi[9].

2009-yil 6-mayda Milliy assambleya aʼzolarining 277 ovozi bilan Janubiy Afrikaning aparteid rejimi qulaganidan keyingi davrdagi toʻrtinchi prezidenti etib saylandi.

2010-yil 18-martda Milliy Assambleyada muxolifatdagi Xalq Kongressi partiyasi deputatlari prezident Zumaga ishonchsizlik votumi masalasini koʻtardilar. Ularni mamlakatning eng yirik muxolifat kuchi – Demokratik Alyans qoʻllab-quvvatladi. Bunga Zumaning nikohsiz farzandi borligi haqidagi maʼlumot sabab boʻlgan. Bundan tashqari, prezident daromadlarini oʻz vaqtida deklaratsiya qilmaganlikda ayblangan. Ovoz berish natijalariga koʻra, Milliy Assambleyaning 400 nafar aʼzosidan ishonchsizlik votumini atigi 84 nafar deputat qoʻllab-quvvatlagan, 241 nafari qarshi ovoz bergan, yana 75 nafar deputat betaraf qolgan yoki qatnashmagan[10].

2014-yil 21-mayda Jeykob Zuma 7-may kuni boʻlib oʻtgan parlament saylovlaridan soʻng yangi Milliy Assambleyaning birinchi yigʻilishida ikkinchi besh yillik muddatga saylandi, unda Afrika Milliy Kongressi 62% dan ortiq ovoz va 400 oʻrinli palatada 249 oʻrinni qoʻlga kiritdi. Zuma yagona nomzod boʻlgani uchun ovoz berish oʻtkazilmadi[11].

2015-yil 17-martda Demokratik Alyans deputatlari Zumaga ishonchsizlik votumini oʻtkazish tashabbusi bilan prezidentni „siyosiylashtirish“ va davlat institutlari samaradorligini pasaytirish, korrupsiyaning kuchayishi va iqtisodiy rivojlanish sur’atlarining umumiy sekinlashuvida aybladilar. Mamlakat. Muxolifat, shuningdek, Zuma Nkandla qishlogʻidagi shaxsiy qarorgohini rekonstruksiya qilish uchun sarflagan byudjet mablagʻlarini oʻzlashtirish mojarosiga ham murojaat qildi. Jamoat himoyachisi Tuli Madonselaning 2014 yil bahorida eʼlon qilingan hisobotiga koʻra, xavfsizlik tizimini yangilash bahonasida mulkda umumiy qiymati 246 million rupiy (16 million dollar) boʻlgan bir qator xususiy ob’ektlar qurilgan, shu jumladan tashrif buyuruvchi. markaz, xususiy klinika, suzish havzasi va chorvachilik maskani. Zumaning isteʼfosi uchun faqat 113 deputat ovoz berdi, 221 nafari qarshi ovoz berdi[12][13].

2016-yilning 1-martida Demokratik alyans prezidentga ishonchsizlik votumini oʻtkazishga uchinchi marta urindi. Bu safar 1999-2005-yillarda qurol sotib olish boʻyicha hukumat shartnomalarini tuzish chogʻida vitse-prezident sifatida sodir etganligi taxmin qilinayotgan 783 ta korrupsiya, tovlamachilik va firibgarlik epizodlari haqida boʻldi[14][15]. 2009-yil aprelida Zumaga qarshi ish dalil yoʻqligi sababli yopildi, ammo 2016-yil fevralida Demokratik alyans Pretoriya Oliy sudidan tergovni qayta boshlashni soʻradi, chunki ishni yopishga qaror qilgan prokuror Mokotedi Mpshe bosim ostida qolgan boʻlishi mumkin edi. 29-aprel kuni daʼvo qanoatlantirilib, tergov davom ettirildi. Zumaning Nkandla mulkini rekonstruksiya qilish uchun sarflangan mablagʻ masalasi ham yana koʻtarildi. Prezident ayblovlarga javoban, sarflangan pulni faqat „asosiy obyektlar“ uchun mas’ul boʻlgan politsiya ishlari vaziri Nati Nhlekoning iltimosiga binoan qoplashga tayyorligini aytdi. Nhleko, oʻz navbatida, prezidentni qoʻllab-quvvatladi. Zumaning lavozimidan chetlatilishi uchun faqat 99 deputat ovoz berdi, 225 nafari qarshi chiqdi, 22 nafari esa betaraf qoldi[16].

2018-yilning 13-fevralida ANC Bosh kotibi Ace Magashule Zumaga isteʼfosini talab qilgan xatni topshirdi[17]. Bir kun avval partiya prezidentga ultimatum qoʻyib, ikki kun ichida oʻz-oʻzidan isteʼfoga chiqishini talab qilgani maʼlum boʻldi. Zuma bu lavozimda yana uch oy qolishni istab, bu ultimatumni rad etdi, ammo partiya ijroiya qoʻmitasi Zumaning iltimosini rad etdi[18]. 14-fevral kuni Zuma isteʼfoga chiqishini eʼlon qildi. Vitse-prezident Cyril Ramafosa prezident vazifasini bajaruvchi boʻldi[19][20].

2018-yilning mart oyida Zuma korrupsiya, tovlamachilik va pul yuvishda ayblangan[21][22]. 2021-yil iyun oyida Zuma korruptsiya ayblovlarini tergov qiluvchi komissiyaga koʻrsatma berishdan bosh tortgani uchun va sudga hurmatsizlik qilgani uchun 15 oylik qamoq jazosiga hukm qilindi[23][24]. Uning hibsga olinishi KvaZulu-Natal provinsiyasida Zuma tarafdorlari tomonidan ommaviy noroziliklarga sabab boʻldi[25]. Keyinchalik noroziliklar Gauteng provinsiyasiga tarqaldi[26]. 2021-yil sentabrida adliya Jacob Zumaning 15 oylik qamoq jazosiga hukm qilinganligini tasdiqladi[26][27].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zuma rasman poligamist va anʼanaviy zulucha koʻpxotinlikka sodiqligini rasman eʼlon qilgan Janubiy Afrikaning birinchi prezidenti. Uning 8 ta xotini bor (5 tasi rasmiy). Ilk bor 1973-yilda 31 yoshida, qamoqdan chiqqanidan soʻng koʻp oʻtmay uylandi. Uning 18 nafar farzandi borligi aytiladi[28][29].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Jacob Zuma resigns as South Africa's president“ (en). The Guardian (2018-yil 14-fevral). 2019-yil 2-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-fevral.
  2. ↑ Independent Online. „News - Politics: Church lauds Zuma as honorary pastor“. Iol.co.za. 2012-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 15-sentyabr. „arxiv nusxasi“. 2014-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  3. ↑ „The Jacob Zuma Page“. ANC. 2013-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-avgust 2011-yil. „arxiv nusxasi“. 2013-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  4. ↑ Smith, David. „Jacob Zuma the chameleon brings South Africans joy and fear“. The Guardian (20-aprel 2009-yil).
  5. ↑ „The Jacob Zuma Page“. ANC. 2013-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-avgust.
  6. ↑ Gordin, J: Zuma, A Biography, page 4. Jonathan Ball, 2008.
  7. ↑ Smith, David. „Jacob Zuma the chameleon brings South Africans joy and fear“. The Guardian (2009-yil 20-aprel). 2013-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-iyul.
  8. ↑ Beresford, David. „Zuma's missing years come to light“. The Times (2009-yil 22-fevral). 2009-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „Accuser insulted as Zuma hailed at court“. IOL (2006-yil 14-fevral). 2006-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-dekabr.
  10. ↑ „Попытки отстранения от власти президента ЮАР Джейкоба Зумы. Досье“. 2017-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-dekabr.
  11. ↑ Состоялась инаугурация президента ЮАР Джейкоба Зумы_Russian.news.cn, 2014-07-14da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2018-04-21
  12. ↑ Popitki otstraneniya ot vlasti prezidenta YuAR Djeykoba Zumi. Dose
  13. ↑ ITAR-TASS: Mejdunarodnaya panorama – Prezident YuAR dostavlen v bolnitsu dlya obsledovaniya
  14. ↑ Narishkin: BRIKS i YuAR zanyali vernuyu pozitsiyu v svyazi s Ukrainoy | RIA Novosti
  15. ↑ YuAR: Djeykob Zuma poshel na vtoroy prezidentskiy srok – BBC Russian – Lenta novostey
  16. ↑ ITAR-TASS: Mejdunarodnaya panorama – Prezident YuAR Djeykob Zuma izbran parlamentom na vtoroy pyatiletniy srok
  17. ↑ JAR prezidenti sud oldida javob beradi
  18. ↑ „Генсек правящей в ЮАР партии доставил Зуме письмо об отстранении с поста президента“ (ru). «Интерфакс» (2018-yil 13-fevral). 2021-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
  19. ↑ „Президент ЮАР Зума оставил свой пост“ (ru). «Интерфакс» (2018-yil 15-fevral). 2021-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
  20. ↑ „Парламент ЮАР в четверг изберёт нового президента вместо ушедшего в отставку Зумы“ (ru). «Интерфакс» (2018-yil 15-fevral). 2021-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
  21. ↑ „Бывшему президенту ЮАР Зуме предъявили обвинения в коррупции“ (ru). РИА «Новости» (2018-yil 16-mart). 2018-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyun.
  22. ↑ Beresford, David. „Zuma's missing years come to light“. The Times (22-fevral 2009-yil). 2009-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  23. ↑ „Экс-президента ЮАР Зуму приговорили к 15 месяцам лишения свободы“ (ru). РИА «Новости» (2021-yil 29-iyun). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyun.
  24. ↑ „Экс-президента ЮАР Зуму приговорили к 15 месяцам тюрьмы за неуважение к суду“ (ru). ВВС (2021-yil 29-iyun). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyun.
  25. ↑ Suthentira Govender. „Millions of rand of KZN infrastructure damaged in violent ‘Free Jacob Zuma’ protests“ (en). TimesLIVE (2021-yil 9-iyul). 2021-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
  26. ↑ 26,0 26,1 S'thembile Cele and Khuleko Siwele. „Six Killed as South African Riots Spread After Jailing of Zuma“ (en). Bloomberg (2021-yil 11-iyul). 2021-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
  27. ↑ „Суд в ЮАР вернул в тюрьму экс-президента Зуму“ (ru). ВЗГЛЯД.РУ. 2021-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-dekabr.
  28. ↑ „New storm about Zuma's 'virility'“. IOL (2007-yil 17-iyul). 2012-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-dekabr.
  29. ↑ „Accuser insulted as Zuma hailed at court“ (deadlink). IOL (2006-yil 14-fevral). 2006-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-dekabr. „arxiv nusxasi“. 2006-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacob_Zuma&oldid=5134411" dan olindi