Books (co)edited by Muriel Flicoteaux
Mémorial des Judéo Espagnols déportés de France, 2019
Until the beginning of the German occupation of France in 1940, there were approximately 35,000 J... more Until the beginning of the German occupation of France in 1940, there were approximately 35,000 Judéo-Espagnols living in France, Jews who had immigrated to France from the territory of the former Ottoman Empire, from the Balkans and the Levant. By virtue of their language, Judéo-Espagnol or Judezmo, which they had retained ever since their expulsion from Spain, as well as by virtue of their common history and traditions, they constituted a community of their own. In many cities in France, they established their own communities and founded synagogues and cultural associations, while at the same time taking part in French public life. In terms of numbers, they constituted a larger group than the Jewish population of many European countries. During the Shoah, more than 5,300 Judéo-Espagnols from France were deported and killed by the Germans. But for a long time their fate was not perceived as the common history of a specific group and remained one of the unexplored chapters of the Shoah.
The book Muestros Dezaparesidos closes this gap. It is the result of more than ten years of collective work by a group of volunteers and historians who have gathered testimonials and accounts by survivors as well as archival holdings in order to save the history and fate of the Judéo-Espagnols from oblivion. The book contains the names of the 5,300 Judéo-Espagnols who were deported from France, of those who were shot and killed, and of those who died in French camps. It also contains short biographies of more than eighty of the deportees, supplemented by testimonies in French or Judezmo.
But Muestros Dezaparesidos is much more than a memorial book.
The historical first part, which comprises almost 350 pages, traces the group’s distinctive history. It examines their situation in the latter-day Ottoman Empire and its successor states and describes their settling in France as well as the diversity of Judeo-Spanish life in their new home country and the expectations they had of it. It then goes on to depict in detail the conditions of exclusion and persecution the Judéo-Espagnols faced under the German occupation and the Vichy regime and takes a close look at their distinctive situation, which resulted from the fact that many of them were, or had been, citizens of countries that were either neutral or allied with Germany (Turkey, Spain, Portugal, Bulgaria, Romania, Italy). Finally, it outlines the conditions the survivors faced after their liberation. In an original contribution to research, the work also contains a chapter on the participation and roles of Judéo-Espagnols in the resistance against the Nazis.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Phd by Muriel Flicoteaux
On 10th October 2007, France's first museum of immigration finally opens its doors after many yea... more On 10th October 2007, France's first museum of immigration finally opens its doors after many years of lobbying by various organisations and academics and the rising awareness of public authorities. The new institution named Musée national de l'histoire et des cultures de l'immigration enjoys the legal status of national museum. It fits into an organizational structure which transcends the usual concept of a museum, the Cité nationale de l'histoire de l'immigration, a multidisciplinary quango in the quadriple guardianship of the ministries of Culture, Education, research and Integration.The purpose of our thesis is to determine the media construction of identities of the National Museum of History and Cultures of Immigration. Based on the approach that considers the museum as a space of symbolic communication (Davallon, Schiele, Lamizet, Dufrene, Regourd), it exposes as epistemological prerequisites two concepts of humanities, the social identity as constructed (Claude Levi-Strauss) and the narrative identity (Ricoeur). Then, it also refers to museology (museum models) and cultural mediation (mediation devices and public space) as main concepts.Our analysis continues with a study of the superposition of mediations according to the different temporalities of the museum, the imagined museum (stories of utopia through the preparatory documents), the completed museum (architectural mediation, museography and website). This brings us to the query of conflicting mediations inside the museum between colonial and republican narratives, historical, artistic and anthropological narratives, historical and memorial stories, narrative of unity of the nation and account of diversity of the heritage of migrants.The finding of an enunciative polyphony and the a plurality of identities of the National Museum of History and Cultures of Immigration leads us in turn to consider how the republican discourse deals with memories and how a new museum model emerges. Do we see the beginnings of a museum of social innovation from the museum structure/network? How far does the reflection on cultural diversity and multiculturalism that crosses the contemporary public space, affects the museum in the age of globalization? Can we speak of the emergence of a hybrid museum prototype between republican museum and neighbourhood museum, universalism and communitarianism?
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Le 10 octobre 2007, le premier musee de l’immigration en France ouvre enfin ses portes apres moul... more Le 10 octobre 2007, le premier musee de l’immigration en France ouvre enfin ses portes apres moult annees de militantisme de la part des associations et des universitaires et une prise de conscience progressive des pouvoirs publics. Cette nouvelle institution, qui beneficie du rare statut juridique de musee national, intitulee musee national de l’histoire et des cultures de l’immigration s’insere dans le cadre d’une structure organisationnelle qui depasse le simple cadre du musee, la Cite nationale de l’histoire de l’immigration, un etablissement pluridisciplinaire sous la quadriple tutelle des ministeres de la Culture, de l’Education, de la Recherche et de l’Integration. L’objet de notre these consiste a determiner comment s’opere la construction mediatique des identites du musee national de l’histoire et des cultures de l’immigration. Cette analyse commence par une interrogation sur les outils conceptuels interessants pour ce sujet. A partir du postulat d’aborder le musee comme es...
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Papers by Muriel Flicoteaux
Cahiers Bernard Lazare, Nov 2014
Dans le cadre de la journée européenne de la Culture et du Patrimoine Juifs, s'est tenu à l'Unesc... more Dans le cadre de la journée européenne de la Culture et du Patrimoine Juifs, s'est tenu à l'Unesco (Paris), le 15 septembre 2014, le colloque international « Parcours judéo-espagnols et patrimoine en Méditerranée » organisé par L'Unesco et la Représentation du B'nai B'rith International auprès de l'Unesco sous la direction scientifique de Nicole Abravanel. Dans la lignée des colloques tenus dans cette institution internationale,
Langue et culture judéo-espagnoles: enjeux et pespectives (juin 2002), Permanence du Yiddish (novembre 2012), Les langues judéo-espagnoles une expression d'identité et d'ouverture (juin 2014), ce colloque a certes permis de continuer à mettre en lumière une langue inscrite par l'Unesco dans son Atlas des langues en danger dans le monde de 1996. Mais le
grand intérêt de cette manifestation réside dans son approche intellectuelle novatrice. Comme le rappelle le programme, « présence des Judéo-Espagnols en Méditerranée peut être retracée à travers des escales mais surtout leurs réseaux. Leurs parcours commencent dans la péninsule ibérique, d'où les Juifs furent expulsés en 1492. Un trajet migratoire les a ensuite portés vers différents ancrages disséminés en Amérique, en Europe occidentale et en Méditerranée. » A partir de ce constat, le colloque a posé les bases d'une réflexion sur le thème « Quelle unité pour l'aire culturelle judéo-espagnole?» dans un parti-pris d'une approche renouvelée de ce patrimoine en termes spatiologiques qui mêle histoire, géographie et linguistique. Selon Nicole Abravanel, l'objectif méthodologique était « de renverser la vision chronologique classique fondée sur l'unique notion d'exil et d'expulsion, d'arrachement à une terre patrie. Ou du moins de croiser cette approche historique traditionnelle, formulée de façon linéaire avec une approche que l'on pourrait nommer spatiologique (dont la logique relève des formes d'occupation de l'espace), qui prenne en compte les nouvelles formes d'occupation de l'espace en diaspora et leurs apports. » D'où le questionnement suivant : comment la
formation d'une aire culturelle dans l'ex-empire ottoman a-t-elle favorisé l'apparition d'une langue vernaculaire nouvelle, le judéo-espagnol oriental?
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Cahiers Bernard Lazare, 2015
Le 5 novembre 1945, parait au Journal officiel l'ordonnance n° 45-2717 du 2 novembre 1945 relativ... more Le 5 novembre 1945, parait au Journal officiel l'ordonnance n° 45-2717 du 2 novembre 1945 relative aux actes de décès des militaires et civils «morts pour la France». Ce premier texte législatif ne discerne guère les victimes de la Shoah, noyées dans la masse des otages, prisonniers, déportés … Débute alors un long combat pour la reconnaissance de la spécificité de ces victimes. Le dernier livre d'Olivier Lalieu , préfacé par Serge Barcellini, retrace l'histoire de la mémoire de la Shoah, depuis les premières actions des militants à nos jours. Structuré en quatre temps, le temps de la libération (1945), une mémoire en devenir (1945-1966), le temps de l'affirmation (1967-1993) et une reconnaissance fragile (1994 à nos jours), cet ouvrage rend hommage aux différentes générations d'acteurs qui ont œuvré pour rendre audible cette mémoire dans l'espace public national et international.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Patrimoine juif de France, revue des Journées Européennes de la Culture et du Patrimoine Juifs de France, 2015
Malgré l'expulsion des Judéo-Espagnols d'Espagne en 1492, plusieurs édifices religieux ou quotidi... more Malgré l'expulsion des Judéo-Espagnols d'Espagne en 1492, plusieurs édifices religieux ou quotidiens de la juderia (synagogues, maisons, bains rituels...) témoignent encore de nos jours de leur présence dans cette aire culturelle. C'est le cas notamment de la synagogue Santa Maria la Blanca et de la synagogue del Transito qui demeurent désormais encore visibles à Tolède.
Nous partirons de deux récits du début du XXème siècle (Lambert, 1925, Marçais, 1927) et les confronterons à une réflexion plus contemporaine en médiation culturelle afin de nous interroger sur l'existence d'une potentielle médiation interculturelle à l'œuvre : dans quelle mesure ces traces architecturales et ornementales établissent-elles des liens avec les cultures environnantes? Comment ce patrimoine médiéval est-il acteur de nouveaux liens avec ses contemporains?
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Heritage and digital humanities, how should training practices evolve ?, 2014
L’objet de la présente communication concerne les processus d’innovation et de mise en réseaux au... more L’objet de la présente communication concerne les processus d’innovation et de mise en réseaux au sein de deux institutions culturelles engagées dans une politique numérique innovante : la Cité nationale de l’Histoire de l’Immigration et le Louvre. Elle vise à déterminer les nouveaux modes de coopération qui naissent au sein de ces deux espaces communicationnels et à étudier leur influence sur le processus de construction des identités de ces institutions.
Nous partirons de l’hypothèse que les techniques et structures à l’œuvre au sein de ces espaces de communication produisent une multiplicité de liens et construisent un schéma organisationnel plus complexe que le traditionnel musée républicain.
Nous ferons le choix de centrer notre analyse sur deux types de dispositifs (Foucault, 1977, Peeters, Charlier, 1999) de médiation numérique, l’application pour Iphone et Pod Touch de la Cité nationale de l’histoire de l’immigration ainsi que celui du Louvre – DNP Museum Lab appréhendés selon une approche socio-sémiotique (Davallon, 1993) et socio-historique (Dufrêne, 2007) comparative.
Nous verrons ainsi comment ces dispositifs font émerger de nouvelles formes d’énonciation éditoriale (Jeanneret, 2005) et de nouveaux modes de transmissions des savoirs et d’appropriation par les publics (Jouët, 2000). Cette analyse nous conduira à deux interrogations centrales : quels réseaux de coopération (Becker, 1988, Castells, 2001, Musso, 2003) voit-on émerger ? Dans quelle mesure les dispositifs de médiation numériques participent-ils à un renouvellement du processus de construction médiatique des identités de l’institution culturelle (Flicoteaux, 2010), mais également à une échelle plus large à une nouvelle approche du patrimoine et de la société française du singulier vers un pluriel ?
FLICOTEAUX (Muriel), KINOSHITA (Harumi), Innovation et réseaux à la Cité Nationale de l’Histoire de l’Immigration et au Louvre – DNP Museum Lab : vers de nouveaux modèles de coopération et de construction des identités ?, in : SAOU-DUFRENE (Bernadette) (dir.), Heritage and digital humanities, how should training practices evolve ?, LIT Verlag, Zürich, 2014, p 325-335.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Henriette ASSEO, Annie BELLAÏCHE-COHEN, Muriel FLICOTEAUX, Corry GUTTSTADT, Xavier ROTHEA, Sabi SOULAM, Alain DE TOLEDO (dir.), Mémorial des Judéo-Espagnols déportés de France, Paris, Éditeur Muestros Dezaparesidos, 2019, 719 p, 2019
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Hommes & migrations, 2018
Ouvert en 2007 au Palais de la Porte Dorée, le Musée national
de l’histoire de l’immigration est ... more Ouvert en 2007 au Palais de la Porte Dorée, le Musée national
de l’histoire de l’immigration est doté d’un espace muséal
symbolique de l’institution : la Galerie des dons. Destinée à
exposer des objets donnés au Musée par des hommes
et des femmes soucieux de transmettre la mémoire migratoire
de leur famille, cette galerie questionne les modes
d’institutionnalisation traditionnels du patrimoine de
l’immigration. Fondé sur un système de convention participatif,
ce dispositif singulier de médiation permet de renouveler
les processus d’institutionnalisation et de patrimonialisation
des cultures matérielles immigrées en les faisant passer
de l’héritage familial au patrimoine national.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Symposium by Muriel Flicoteaux
calenda, 2012
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Books : iconography and edition by Muriel Flicoteaux
Centre Pompidou trente ans d'histoire 1977-2007, 2007
Une histoire du Centre Pompidou? L'utopie est-elle finie?
Mieux. Elle est passée dans les faits ... more Une histoire du Centre Pompidou? L'utopie est-elle finie?
Mieux. Elle est passée dans les faits : culture pour le plus grand nombre, passion de la modernité, entrée dans le réseau des grandes institutions culturelles. La fabrique du Centre, ce furent les rapports tumultueux entre l'art et la politique. Une règle de fonctionnement s'imposa : que la culture se fasse évènement. Mais ce bâtiment surprenant abrite aussi des collections et des savoir-faire. Le Centre Pompidou a la culture de l'actuel et de l'accueil des publics : une culture aujourd'hui à l'échelle de la planète.
Bernadette Dufrêne (dir.), Centre Pompidou trente ans d'histoire, 1977-2007, Paris, Éditions du Centre Pompidou, 2007, 664 p., 850 illustrations.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
New forms of transmitting heritage by Muriel Flicoteaux
L’objectif de cette première édition
des Fyestas i alegriyas sefaradis
est de permettre une tra... more L’objectif de cette première édition
des Fyestas i alegriyas sefaradis
est de permettre une transmission
de la culture judéo-espagnole
auprès des jeunes générations
afin qu’elle se maintienne dans
l’espace public comme culture
toujours actuelle. Ces journées
s’inscrivent dans l’esprit
des manifestations culturelles
du monde yiddish, les klezcamps,
qui ont permis un renouveau
de cette culture. Nous souhaitons
former de futurs jeunes passeurs
d’un patrimoine parlé, chanté,
dansé, musical et culinaire venu
d’Espagne et passé par la Turquie,
la Grèce, les Balkans, le Maroc...
L’esprit se veut résolument
convivial et festif.
El eskopo de esta primera edisyon
de «Fyestas i alegriyas sefaradis»
es de permeter la transmisyon
de la kultura Judeo-espanyola
a los djovenes, para mentenerla
komo kultura aktual. Estas
djornadas seguen el espirito de
las manifestasyones kulturales
del mundo yiddish, los klezcamps,
ke permitieron de dar una mueva
vida a esta kultura. Keremos
formar djovenes ke van a transmitir
muestra eredensia de lingua,
kantes, bayles, muzika i kuzina,
ke vino de Espanya i paso por
la Turkia, la Grecia, los Balkanes,
el Maroko… El espirito de estas
djornadas sera amistozo i festivo.
Direction artistique : Muriel Flicoteaux et Lise Gutmann
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Books (co)edited by Muriel Flicoteaux
The book Muestros Dezaparesidos closes this gap. It is the result of more than ten years of collective work by a group of volunteers and historians who have gathered testimonials and accounts by survivors as well as archival holdings in order to save the history and fate of the Judéo-Espagnols from oblivion. The book contains the names of the 5,300 Judéo-Espagnols who were deported from France, of those who were shot and killed, and of those who died in French camps. It also contains short biographies of more than eighty of the deportees, supplemented by testimonies in French or Judezmo.
But Muestros Dezaparesidos is much more than a memorial book.
The historical first part, which comprises almost 350 pages, traces the group’s distinctive history. It examines their situation in the latter-day Ottoman Empire and its successor states and describes their settling in France as well as the diversity of Judeo-Spanish life in their new home country and the expectations they had of it. It then goes on to depict in detail the conditions of exclusion and persecution the Judéo-Espagnols faced under the German occupation and the Vichy regime and takes a close look at their distinctive situation, which resulted from the fact that many of them were, or had been, citizens of countries that were either neutral or allied with Germany (Turkey, Spain, Portugal, Bulgaria, Romania, Italy). Finally, it outlines the conditions the survivors faced after their liberation. In an original contribution to research, the work also contains a chapter on the participation and roles of Judéo-Espagnols in the resistance against the Nazis.
Phd by Muriel Flicoteaux
Papers by Muriel Flicoteaux
Langue et culture judéo-espagnoles: enjeux et pespectives (juin 2002), Permanence du Yiddish (novembre 2012), Les langues judéo-espagnoles une expression d'identité et d'ouverture (juin 2014), ce colloque a certes permis de continuer à mettre en lumière une langue inscrite par l'Unesco dans son Atlas des langues en danger dans le monde de 1996. Mais le
grand intérêt de cette manifestation réside dans son approche intellectuelle novatrice. Comme le rappelle le programme, « présence des Judéo-Espagnols en Méditerranée peut être retracée à travers des escales mais surtout leurs réseaux. Leurs parcours commencent dans la péninsule ibérique, d'où les Juifs furent expulsés en 1492. Un trajet migratoire les a ensuite portés vers différents ancrages disséminés en Amérique, en Europe occidentale et en Méditerranée. » A partir de ce constat, le colloque a posé les bases d'une réflexion sur le thème « Quelle unité pour l'aire culturelle judéo-espagnole?» dans un parti-pris d'une approche renouvelée de ce patrimoine en termes spatiologiques qui mêle histoire, géographie et linguistique. Selon Nicole Abravanel, l'objectif méthodologique était « de renverser la vision chronologique classique fondée sur l'unique notion d'exil et d'expulsion, d'arrachement à une terre patrie. Ou du moins de croiser cette approche historique traditionnelle, formulée de façon linéaire avec une approche que l'on pourrait nommer spatiologique (dont la logique relève des formes d'occupation de l'espace), qui prenne en compte les nouvelles formes d'occupation de l'espace en diaspora et leurs apports. » D'où le questionnement suivant : comment la
formation d'une aire culturelle dans l'ex-empire ottoman a-t-elle favorisé l'apparition d'une langue vernaculaire nouvelle, le judéo-espagnol oriental?
Nous partirons de deux récits du début du XXème siècle (Lambert, 1925, Marçais, 1927) et les confronterons à une réflexion plus contemporaine en médiation culturelle afin de nous interroger sur l'existence d'une potentielle médiation interculturelle à l'œuvre : dans quelle mesure ces traces architecturales et ornementales établissent-elles des liens avec les cultures environnantes? Comment ce patrimoine médiéval est-il acteur de nouveaux liens avec ses contemporains?
Nous partirons de l’hypothèse que les techniques et structures à l’œuvre au sein de ces espaces de communication produisent une multiplicité de liens et construisent un schéma organisationnel plus complexe que le traditionnel musée républicain.
Nous ferons le choix de centrer notre analyse sur deux types de dispositifs (Foucault, 1977, Peeters, Charlier, 1999) de médiation numérique, l’application pour Iphone et Pod Touch de la Cité nationale de l’histoire de l’immigration ainsi que celui du Louvre – DNP Museum Lab appréhendés selon une approche socio-sémiotique (Davallon, 1993) et socio-historique (Dufrêne, 2007) comparative.
Nous verrons ainsi comment ces dispositifs font émerger de nouvelles formes d’énonciation éditoriale (Jeanneret, 2005) et de nouveaux modes de transmissions des savoirs et d’appropriation par les publics (Jouët, 2000). Cette analyse nous conduira à deux interrogations centrales : quels réseaux de coopération (Becker, 1988, Castells, 2001, Musso, 2003) voit-on émerger ? Dans quelle mesure les dispositifs de médiation numériques participent-ils à un renouvellement du processus de construction médiatique des identités de l’institution culturelle (Flicoteaux, 2010), mais également à une échelle plus large à une nouvelle approche du patrimoine et de la société française du singulier vers un pluriel ?
FLICOTEAUX (Muriel), KINOSHITA (Harumi), Innovation et réseaux à la Cité Nationale de l’Histoire de l’Immigration et au Louvre – DNP Museum Lab : vers de nouveaux modèles de coopération et de construction des identités ?, in : SAOU-DUFRENE (Bernadette) (dir.), Heritage and digital humanities, how should training practices evolve ?, LIT Verlag, Zürich, 2014, p 325-335.
de l’histoire de l’immigration est doté d’un espace muséal
symbolique de l’institution : la Galerie des dons. Destinée à
exposer des objets donnés au Musée par des hommes
et des femmes soucieux de transmettre la mémoire migratoire
de leur famille, cette galerie questionne les modes
d’institutionnalisation traditionnels du patrimoine de
l’immigration. Fondé sur un système de convention participatif,
ce dispositif singulier de médiation permet de renouveler
les processus d’institutionnalisation et de patrimonialisation
des cultures matérielles immigrées en les faisant passer
de l’héritage familial au patrimoine national.
Symposium by Muriel Flicoteaux
Books : iconography and edition by Muriel Flicoteaux
Mieux. Elle est passée dans les faits : culture pour le plus grand nombre, passion de la modernité, entrée dans le réseau des grandes institutions culturelles. La fabrique du Centre, ce furent les rapports tumultueux entre l'art et la politique. Une règle de fonctionnement s'imposa : que la culture se fasse évènement. Mais ce bâtiment surprenant abrite aussi des collections et des savoir-faire. Le Centre Pompidou a la culture de l'actuel et de l'accueil des publics : une culture aujourd'hui à l'échelle de la planète.
Bernadette Dufrêne (dir.), Centre Pompidou trente ans d'histoire, 1977-2007, Paris, Éditions du Centre Pompidou, 2007, 664 p., 850 illustrations.
New forms of transmitting heritage by Muriel Flicoteaux
des Fyestas i alegriyas sefaradis
est de permettre une transmission
de la culture judéo-espagnole
auprès des jeunes générations
afin qu’elle se maintienne dans
l’espace public comme culture
toujours actuelle. Ces journées
s’inscrivent dans l’esprit
des manifestations culturelles
du monde yiddish, les klezcamps,
qui ont permis un renouveau
de cette culture. Nous souhaitons
former de futurs jeunes passeurs
d’un patrimoine parlé, chanté,
dansé, musical et culinaire venu
d’Espagne et passé par la Turquie,
la Grèce, les Balkans, le Maroc...
L’esprit se veut résolument
convivial et festif.
El eskopo de esta primera edisyon
de «Fyestas i alegriyas sefaradis»
es de permeter la transmisyon
de la kultura Judeo-espanyola
a los djovenes, para mentenerla
komo kultura aktual. Estas
djornadas seguen el espirito de
las manifestasyones kulturales
del mundo yiddish, los klezcamps,
ke permitieron de dar una mueva
vida a esta kultura. Keremos
formar djovenes ke van a transmitir
muestra eredensia de lingua,
kantes, bayles, muzika i kuzina,
ke vino de Espanya i paso por
la Turkia, la Grecia, los Balkanes,
el Maroko… El espirito de estas
djornadas sera amistozo i festivo.
Direction artistique : Muriel Flicoteaux et Lise Gutmann
The book Muestros Dezaparesidos closes this gap. It is the result of more than ten years of collective work by a group of volunteers and historians who have gathered testimonials and accounts by survivors as well as archival holdings in order to save the history and fate of the Judéo-Espagnols from oblivion. The book contains the names of the 5,300 Judéo-Espagnols who were deported from France, of those who were shot and killed, and of those who died in French camps. It also contains short biographies of more than eighty of the deportees, supplemented by testimonies in French or Judezmo.
But Muestros Dezaparesidos is much more than a memorial book.
The historical first part, which comprises almost 350 pages, traces the group’s distinctive history. It examines their situation in the latter-day Ottoman Empire and its successor states and describes their settling in France as well as the diversity of Judeo-Spanish life in their new home country and the expectations they had of it. It then goes on to depict in detail the conditions of exclusion and persecution the Judéo-Espagnols faced under the German occupation and the Vichy regime and takes a close look at their distinctive situation, which resulted from the fact that many of them were, or had been, citizens of countries that were either neutral or allied with Germany (Turkey, Spain, Portugal, Bulgaria, Romania, Italy). Finally, it outlines the conditions the survivors faced after their liberation. In an original contribution to research, the work also contains a chapter on the participation and roles of Judéo-Espagnols in the resistance against the Nazis.
Langue et culture judéo-espagnoles: enjeux et pespectives (juin 2002), Permanence du Yiddish (novembre 2012), Les langues judéo-espagnoles une expression d'identité et d'ouverture (juin 2014), ce colloque a certes permis de continuer à mettre en lumière une langue inscrite par l'Unesco dans son Atlas des langues en danger dans le monde de 1996. Mais le
grand intérêt de cette manifestation réside dans son approche intellectuelle novatrice. Comme le rappelle le programme, « présence des Judéo-Espagnols en Méditerranée peut être retracée à travers des escales mais surtout leurs réseaux. Leurs parcours commencent dans la péninsule ibérique, d'où les Juifs furent expulsés en 1492. Un trajet migratoire les a ensuite portés vers différents ancrages disséminés en Amérique, en Europe occidentale et en Méditerranée. » A partir de ce constat, le colloque a posé les bases d'une réflexion sur le thème « Quelle unité pour l'aire culturelle judéo-espagnole?» dans un parti-pris d'une approche renouvelée de ce patrimoine en termes spatiologiques qui mêle histoire, géographie et linguistique. Selon Nicole Abravanel, l'objectif méthodologique était « de renverser la vision chronologique classique fondée sur l'unique notion d'exil et d'expulsion, d'arrachement à une terre patrie. Ou du moins de croiser cette approche historique traditionnelle, formulée de façon linéaire avec une approche que l'on pourrait nommer spatiologique (dont la logique relève des formes d'occupation de l'espace), qui prenne en compte les nouvelles formes d'occupation de l'espace en diaspora et leurs apports. » D'où le questionnement suivant : comment la
formation d'une aire culturelle dans l'ex-empire ottoman a-t-elle favorisé l'apparition d'une langue vernaculaire nouvelle, le judéo-espagnol oriental?
Nous partirons de deux récits du début du XXème siècle (Lambert, 1925, Marçais, 1927) et les confronterons à une réflexion plus contemporaine en médiation culturelle afin de nous interroger sur l'existence d'une potentielle médiation interculturelle à l'œuvre : dans quelle mesure ces traces architecturales et ornementales établissent-elles des liens avec les cultures environnantes? Comment ce patrimoine médiéval est-il acteur de nouveaux liens avec ses contemporains?
Nous partirons de l’hypothèse que les techniques et structures à l’œuvre au sein de ces espaces de communication produisent une multiplicité de liens et construisent un schéma organisationnel plus complexe que le traditionnel musée républicain.
Nous ferons le choix de centrer notre analyse sur deux types de dispositifs (Foucault, 1977, Peeters, Charlier, 1999) de médiation numérique, l’application pour Iphone et Pod Touch de la Cité nationale de l’histoire de l’immigration ainsi que celui du Louvre – DNP Museum Lab appréhendés selon une approche socio-sémiotique (Davallon, 1993) et socio-historique (Dufrêne, 2007) comparative.
Nous verrons ainsi comment ces dispositifs font émerger de nouvelles formes d’énonciation éditoriale (Jeanneret, 2005) et de nouveaux modes de transmissions des savoirs et d’appropriation par les publics (Jouët, 2000). Cette analyse nous conduira à deux interrogations centrales : quels réseaux de coopération (Becker, 1988, Castells, 2001, Musso, 2003) voit-on émerger ? Dans quelle mesure les dispositifs de médiation numériques participent-ils à un renouvellement du processus de construction médiatique des identités de l’institution culturelle (Flicoteaux, 2010), mais également à une échelle plus large à une nouvelle approche du patrimoine et de la société française du singulier vers un pluriel ?
FLICOTEAUX (Muriel), KINOSHITA (Harumi), Innovation et réseaux à la Cité Nationale de l’Histoire de l’Immigration et au Louvre – DNP Museum Lab : vers de nouveaux modèles de coopération et de construction des identités ?, in : SAOU-DUFRENE (Bernadette) (dir.), Heritage and digital humanities, how should training practices evolve ?, LIT Verlag, Zürich, 2014, p 325-335.
de l’histoire de l’immigration est doté d’un espace muséal
symbolique de l’institution : la Galerie des dons. Destinée à
exposer des objets donnés au Musée par des hommes
et des femmes soucieux de transmettre la mémoire migratoire
de leur famille, cette galerie questionne les modes
d’institutionnalisation traditionnels du patrimoine de
l’immigration. Fondé sur un système de convention participatif,
ce dispositif singulier de médiation permet de renouveler
les processus d’institutionnalisation et de patrimonialisation
des cultures matérielles immigrées en les faisant passer
de l’héritage familial au patrimoine national.
Mieux. Elle est passée dans les faits : culture pour le plus grand nombre, passion de la modernité, entrée dans le réseau des grandes institutions culturelles. La fabrique du Centre, ce furent les rapports tumultueux entre l'art et la politique. Une règle de fonctionnement s'imposa : que la culture se fasse évènement. Mais ce bâtiment surprenant abrite aussi des collections et des savoir-faire. Le Centre Pompidou a la culture de l'actuel et de l'accueil des publics : une culture aujourd'hui à l'échelle de la planète.
Bernadette Dufrêne (dir.), Centre Pompidou trente ans d'histoire, 1977-2007, Paris, Éditions du Centre Pompidou, 2007, 664 p., 850 illustrations.
des Fyestas i alegriyas sefaradis
est de permettre une transmission
de la culture judéo-espagnole
auprès des jeunes générations
afin qu’elle se maintienne dans
l’espace public comme culture
toujours actuelle. Ces journées
s’inscrivent dans l’esprit
des manifestations culturelles
du monde yiddish, les klezcamps,
qui ont permis un renouveau
de cette culture. Nous souhaitons
former de futurs jeunes passeurs
d’un patrimoine parlé, chanté,
dansé, musical et culinaire venu
d’Espagne et passé par la Turquie,
la Grèce, les Balkans, le Maroc...
L’esprit se veut résolument
convivial et festif.
El eskopo de esta primera edisyon
de «Fyestas i alegriyas sefaradis»
es de permeter la transmisyon
de la kultura Judeo-espanyola
a los djovenes, para mentenerla
komo kultura aktual. Estas
djornadas seguen el espirito de
las manifestasyones kulturales
del mundo yiddish, los klezcamps,
ke permitieron de dar una mueva
vida a esta kultura. Keremos
formar djovenes ke van a transmitir
muestra eredensia de lingua,
kantes, bayles, muzika i kuzina,
ke vino de Espanya i paso por
la Turkia, la Grecia, los Balkanes,
el Maroko… El espirito de estas
djornadas sera amistozo i festivo.
Direction artistique : Muriel Flicoteaux et Lise Gutmann