Papers by Jordi Gibert Rebull
Romvla, 21, 2023
El artículo tiene como objetivo el reconocimiento arqueológico de estructuras productivas en el s... more El artículo tiene como objetivo el reconocimiento arqueológico de estructuras productivas en el seno de asentamientos que disponen de una iglesia temprana y que se integran en el paisaje rural creado a partir de la desaparición del estado romano en el sector litoral de la Tarraconense (actual Cataluña). El análisis se establece en dos planos, uno general que
permite valorar la incidencia de este tipo de conjuntos en el marco del poblamiento rural de la época y uno de detalle que se centra en el examen de tres casos signficativos como son Sant Menna, Sant Cugat del Vallès y el Bovalar.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Estudis d'Història Agrària, 35, 2023
Els inicis crítics del poblament rural altmedieval a Catalunya: el segle v a la llum de l'arqueol... more Els inicis crítics del poblament rural altmedieval a Catalunya: el segle v a la llum de l'arqueologia
Critical beginnings of the early medieval rural habitat in Catalonia: the 5th century in the light of archaeology
Los comienzos críticos del hábitat rural altomedieval en Cataluña: el siglo v a la luz de la arqueología Jordi Gibert Rebull 1 Resum Es presenta una anàlisi arqueològica de les transformacions que afectaren el món rural en el marc de la crisi de l'estat romà en el segle v i que donaren lloc a l'aparició del poblament altmedieval. Amb aquest fi, es descriuen, es comparen i s'interpreten tres fenòmens arqueològics concrets i els seus contextos materials: el final de les vil•les baix-imperials, les ocupacions en cova i els assentaments en alçada.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Lo que vino de Oriente: horizontes, praxis y dimensión material de los sistemas de dominacion fiscal en Al-Andalus (ss. VII-IX), 2013, ISBN 978-1-4073-1143-2, págs. 160-181, 2013
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Actes del IV Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya, Vol. 2, 2011, págs. 955-960, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Actes del IV Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya, Vol. 1, 2011, págs. 95-100, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Actes del IV Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya, Vol. 2, 2011, págs. 823-830, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Actes del IV Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya, Vol. 1, 2011, págs. 67-74, 2011
El projecte d’excavacions arqueològiques al jaciment de l’Aubert s’està desenvolupant des de l’an... more El projecte d’excavacions arqueològiques al jaciment de l’Aubert s’està desenvolupant des de l’any 2006 pel grup de recerca OCORDE de la Universitat Autònoma de Barcelona. Es tracta d’un jaciment que és localitza en el sector més meridional de la Vall d’en Bas, a tocar d’una masia tradicional que és la que conserva el topònim de l’Aubert. La localització d’aquest jaciment tingué lloc l’any 2004 en el marc del projecte Prospecció Arqueològica a la Vall d’en Bas, les Preses i Riudaura, dirigit per Gabriel Alcalde Gurt (Institut del Patrimoni Cultural de la Universitat de Girona) i Maria Saña Seguí (Universitat Autònoma de Barcelona), projecte que, a banda d’estudiar el poblament prehistòric en aquesta zona oriental del Pirineu, va permetre localitzar diversos jaciments arqueològics d’altres períodes històrics, entre els quals es troba l’Aubert. Els treballs d’excavació realitzats durant aquestes darreres campanyes (2010-2013) han permès acabar de definir el jaciment com un assentament rural agropecuari amb una llarga seqüència d’ocupació que abasta tota l’Alta Edat Mitjana (segles VI-X), format per diverses estructures i material arqueològic que es disposen en tres fases d’ocupació. La primera es data en els segles VI-VII i es caracteritza per la presència d’un assentament, encara per acabar d’excavar, on fins el moment s’ha documentat un àmbit que correspondria a les restes d’un espai d’habitatge força arrasat, amb un fogar central i diverses sitges i forats de dolia com espais d’emmagatzematge. La segona fase d’ocupació es data en els segles VII-VIII i està formada per un nou assentament, tancat amb un mur perimetral pel sud, que es presenta com un edifici central de planta rectangular, bastit amb un sòcol de pedres, aixecat amb terra i cobert amb materials peribles, format per dos àmbits successius, un d’ells amb un fogar, al qual cal associar un tercer àmbit que interpretem com un espai d’emmagatzematge. Finalment, aquest assentament presenta una zona on es concentren diverses sitges. En la darrera fase, datada en els segles IX-X, es documenten dos fons de cabana, de planta ovalada amb el sòl enfonsat i coberts amb materials peribles, i restes d’un mur que possiblement correspondria a un altre exemple molt mal conservat. Un d’ells l’interpretem com un espai d’habitatge per la presència d’un fogar i les restes d’un possible forn. Finalment, s’associen a aquesta fase algunes de les sitges documentades.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Recintos fortificados en época visigoda: historia, arquitectura y técnica constructiva, 2020, ISBN 978-84-949747-5-5, págs. 153-171, 2020
This paper aims to answer the question about the existence and the dimension of the phenomenon of... more This paper aims to answer the question about the existence and the dimension of the phenomenon of the apparition of fortifications and the reoccupation of hillforts during the Early Medieval Period. With unequivocal known examples, in the Catalan area, there is a lack of a systematic compilation of the available data which would allow a general view of the phenomenon and a preliminary essay of interpretation in generic terms. To compensate for this deficiency, relatively exhaustive research of information has been carried out that, globally viewed, indicates the existence of two phases related to the development of these settlements widespread the territory.L’objectiu d’aquest paper passa per intentar donar resposta a la qüestió de l’existència i la dimensió a Catalunya del fenomen de l’aparició de fortificacions i de la reocupació d’assentaments en alçada durant els primers segles de l’edat mitjana. Amb inequívocs exemples coneguts, a l’àrea catalana manca encara una compilació sistemàtica de les dades disponibles que permeti una primera visió de conjunt del fenomen i un assaig preliminar d’interpretació en termes genèrics. Per tal de compensar aquest dèficit, s’ha dut a terme un recull relativament exhaustiu d’informacions que, valorades globalment, porten a distingir a priori dos moments pel que fa al desenvolupament d’aquests establiments, àmpliament dispersos sobre el territori.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Habitats et peuplement dans les Pyrénées au Moyen Âge et à l’époque moderne, 2009
Bookmarks Related papers MentionsView impact
El conocimiento que tenemos de la dieta y la agricultura islamicas en al-Andalus se basa en fuent... more El conocimiento que tenemos de la dieta y la agricultura islamicas en al-Andalus se basa en fuentes textuales y arqueologicas, tan complementarias como, a veces, discordantes. Sin embargo, los datos que documentan de manera directa, a traves de restos biologicos, para comprender las practicas agrarias y agropastorales en las areas rurales seguian siendo escasos. Nuevas investigaciones arqueobotanicas llevadas a cabo en los asentamientos medievales de Albalat, en Extremadura, y Las Sillas, en Aragon, ofrecen una aproximacion acerca de unas practicas agricolas en zonas alejadas de centros urbanos dinamicos y que no son conocidas por su gran productividad agricola. Los estudios carpologicos realizados en estos dos yacimientos han permitido extraer restos de distintos contextos arqueologicos: domesticos, como serian hogares y hornos, almacenes, cocinas o patios, y artesanales-fraguas-. Estos, juntos con otros estudios publicados, ofrecen una primera lectura de la variedad de plantas con...
Bookmarks Related papers MentionsView impact
El projecte de recerca que afecta el conjunt arqueològic de Monistrol de Gaià, encara en curs, fo... more El projecte de recerca que afecta el conjunt arqueològic de Monistrol de Gaià, encara en curs, fou iniciat l’any 2008 per part dels membres del grup de recerca OCORDE de la Universitat Autònoma de Barcelona. Des de llavors, un seguit de campanyes anuals han centrat els seus treballs en dos dels punts que, juntament amb l’església de Sant Pere, integren l’esmentat conjunt: les Feixes de Monistrol i la necròpolis d’Obradors, situats l’un de l’altre a una distància d’uns 180 metres. Aquesta intervenció té com antecedent immediat un projecte de prospeccions arqueològiques que pretenia atansar-se a la representació material del topònim monistrol>monasteriolum, a la vegada que s’inscriu en el marc d’un estudi genèric sobre el poblament altmedieval de la Catalunya Central, on el nostre equip ha endegat en paral·lel d’altres iniciatives de prospecció i excavació. Durant els anys 2010-2013, i pel que fa al jaciment en concret de les Feixes de Monistrol, s’ha treballat especialment sobre la darrera fase d’ocupació, centrada entre el segle X i inicis del segle XII. En aquest període, i sobre un cúmul de nivells i estructures anteriors corresponents a l’època visigoda, encara per excavar, s’ha identificat un establiment format per diversos àmbits dedicat en un primer moment a la producció siderúrgica, com ho testimonia la presència d’un baix forn i de restes d’escòries i residus escampades arreu. Posteriorment, entrat ja el segle XI, les estructures vinculades a aquesta activitat queden amortitzades i es reorganitza l’espai donant lloc al que identifiquem com un espai de vivenda amb diversos fogars. Finalment, la presència d’alguns tipus ceràmics característics en els nivells que colmaten aquests àmbits situen el seu abandonament vers inicis del segle XII. Per altra banda, durant els anys 2010-2011 s’han excavat dues tombes de la necròpolis d’Obradors, unes estructures molt malmeses que, malgrat el seu estat, es poden identificar clarament com a caixes de lloses. Molt afectada la primera per remocions posteriors, la segona ha conservat les restes en connexió d’un individu, datat per radiocarboni vers la segona meitat del segle VII.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Miscellanea Aqualatensia, 2015
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
L'estudi te com a objectiu l'analisi de les transformacions del poblament i de l'orga... more L'estudi te com a objectiu l'analisi de les transformacions del poblament i de l'organitzacio territorial a la Catalunya Central entre els segles VI i XI, es a dir, des de l'extincio de l'imperi d'occident fins a la consolidacio de l'ordre feudal imposat a partir de la conquesta de la zona per part dels comtes d'Osona, Cerdanya i Urgell. Amb aquesta finalitat, es planteja una recerca fonamentada principalment en dades arqueologiques, obtingudes de manera directa o en base a treballs aliens, sense renunciar en cap moment a l'estudi comparat de les fonts textuals i del registre toponimic. Aixi, i a traves d'un recorregut cronologic, s'analitzen diversos jaciments de diferents epoques, natura i caracteristiques, intentant definir quines son les principals pautes diacroniques d'ocupacio i organitzacio del territori. En una primera part, que abraca el periode entre els segles VI i IX, l'analisi es focalitza inicialment en la desaparicio...
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Treballs d'Arqueologia, 2018
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Estrat Critic Revista D Arqueologia, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Papers by Jordi Gibert Rebull
permite valorar la incidencia de este tipo de conjuntos en el marco del poblamiento rural de la época y uno de detalle que se centra en el examen de tres casos signficativos como son Sant Menna, Sant Cugat del Vallès y el Bovalar.
Critical beginnings of the early medieval rural habitat in Catalonia: the 5th century in the light of archaeology
Los comienzos críticos del hábitat rural altomedieval en Cataluña: el siglo v a la luz de la arqueología Jordi Gibert Rebull 1 Resum Es presenta una anàlisi arqueològica de les transformacions que afectaren el món rural en el marc de la crisi de l'estat romà en el segle v i que donaren lloc a l'aparició del poblament altmedieval. Amb aquest fi, es descriuen, es comparen i s'interpreten tres fenòmens arqueològics concrets i els seus contextos materials: el final de les vil•les baix-imperials, les ocupacions en cova i els assentaments en alçada.
permite valorar la incidencia de este tipo de conjuntos en el marco del poblamiento rural de la época y uno de detalle que se centra en el examen de tres casos signficativos como son Sant Menna, Sant Cugat del Vallès y el Bovalar.
Critical beginnings of the early medieval rural habitat in Catalonia: the 5th century in the light of archaeology
Los comienzos críticos del hábitat rural altomedieval en Cataluña: el siglo v a la luz de la arqueología Jordi Gibert Rebull 1 Resum Es presenta una anàlisi arqueològica de les transformacions que afectaren el món rural en el marc de la crisi de l'estat romà en el segle v i que donaren lloc a l'aparició del poblament altmedieval. Amb aquest fi, es descriuen, es comparen i s'interpreten tres fenòmens arqueològics concrets i els seus contextos materials: el final de les vil•les baix-imperials, les ocupacions en cova i els assentaments en alçada.
El jaciment presenta una llarga seqüència d’hàbitat, ben enquadrada cronològicament per diverses datacions absolutes, on es distingeixen tres grans fases d’ocupació situades entre els segles VI i X. Més enllà de l’estudi estricte del jaciment, la recerca ha servit també per interpretar i contextualitzar l’assentament, tant en el seu entorn territorial com en el marc de les profundes transformacions produïdes en l’àmbit rural durant els primers temps medievals.
Malauradament, l’excavació parcial o total de jaciments arqueològics d’època altmedieval no ha anat acompanyada de protocols sistemàtics d’obtenció de datacions absolutes. Diversos motius d’ordre econòmic o administratiu ho poden explicar, però també una consciència fins fa ben poc molt limitada pel que fa a la importància d’un ús crític d’aquestes dades en contextos històrics. Tanmateix, la situació s’ha anat revertint lentament, i avui les datacions de materials procedents de jaciments altmedievals s’han inclòs definitivament en els programes subvencionats des del Servei d’Arqueologia de la Generalitat de Catalunya, a la vegada que alguns equips de recerca han fet esforços per integrar aquest element clau en els seus sovint migrats pressupostos. S’obre, per tant, als investigadors el camí per tal d’afrontar amb dades més sòlides determinades problemàtiques històriques i desbloquejar certs paradigmes historiogràfics.
La nostra proposta parteix de determinats objectius principals. En primer lloc, oferir una perspectiva general dels avenços assolits fins avui gràcies a l’obtenció i integració en l’anàlisi històrica de les dades procedents de datacions absolutes. En paral·lel, es pretén fer una valoració crítica dels límits que pot presentar el seu ús, tot incidint en alguns processos històrics rellevants on la seva aplicació revesteix, més enllà d’evidents beneficis, algunes problemàtiques vinculades tant a la pròpia interpretació de les dades com a la mateixa natura d’aquestes (per exemple, pel que fa a les peculiaritats de la corba de calibració). Es revisaran, així, qüestions relatives al final del sistema d’establiments rurals baiximperials i les formes de poblament posteriors, a la conquesta islàmica i el procés d’islamització o a les estructures de poblament i de poder de la primera època comtal.
Finalment, s’analitzaran les relacions que es poden establir entre les datacions absolutes i altres sistemes d’aproximació cronològica com ara els proporcionats pels registres ceràmic i numismàtic. Així mateix, caldrà revisar quin ha estat l’impacte d’aquestes noves informacions en la relació sovint problemàtica que es dóna entre registre material i registre textual, abundant aquest darrer en algunes zones a partir dels segles IX-X.
ANIANE (34), ancienne abbaye, salle de la chapelle 25-27 septembre 2014
Partant des réflexions et des fouilles engagées en France méditerranéenne au seuil des années 2000 dans le cadre d'une Action Thématique Incitative sur Programme du CNRS intitulée « Habitat fortié de hauteur en France méditerranéenne entre Antiquité et Moyen Age, destins singuliers ou évolution générale » de nouveaux travaux de terrain ont permis de réévaluer les formes et fonctions de ces oppida et castra qui émergent en grand nombre dans l'arc méditerranéen de l'ancienne Gaule autour des années 500 de notre ère. Les fouilles entreprises au Roc de Pampelune (Argelliers, Hérault) dans la garrigue montpelliéraine ou encore à La Malène dans les gorges du Tarn ont montré qu'il n' est plus possible de considérer ces établissements comme des lieux d'habitat marginaux, aux occupations éphémères, construits à la hâte pour des populations en quête de refuge. Eloignés des régions de limes, ces sites ne sont pas plus de simples lieux de casernement. Bien au contraire, les relectures engagées révèlent des habitats élitaires, des lieux souvent dotés d'une église, de constructions maçonnées, parfois prestigieuses, et des sites encore ouverts aux circuits du grand commerce méditerranéen. C'est finalement une nouvelle gamme d'établissements, quasi inconnus de la documentation écrite, que révèlent ces fouilles programmées récentes menées sur des reliefs diciles à explorer. Ces établissements dont l' éventail des formes et de fonctions s'avère diversifié interrogent aujourd'hui plus volontiers les chercheurs sur la vigueur de la réorganisation des territoires des anciennes cités et des « systèmes de villes » entre Antiquité et Moyen Âge, soit au cours d'une période de l'histoire européenne encore mal comprise et mal cernée. Ces établissements nouveaux aménagés sur des reliefs jusqu'alors inoccupés mais aussi sur d'anciens oppida de l'âge du fer ne sont pas spécifiques à la zone méditerranéenne cependant. L'objectif de cette table ronde est d'engager, à partir de travaux récents menés par une nouvelle génération de chercheurs, des analyses comparatives entre espace méditerranéen et zones continentales d'une part, entre territoires gaulois et ibérique d'autre part. Il s'agit d'ouvrir une discussion qui permette de mieux mesurer l'ampleur d'un phénomène encore sous-estimé en précisant la variété de ces établissements et les éventuelles spécicités chronologiques et fonctionnelles de variantes régionales. Les communications proposées mettent davantage l'accent sur le monde wisigothique mais ne négligent pas des incursions en pays franc et burgonde. Elles font alterner des synthèses régionales et des études de cas développées à partir de fouilles récentes et d'une documentation archéologique renouvelée et inédite. Ces rencontres organisées par le Laboratoire d'Archéologie Médiévale et Moderne en Méditerranée se dérouleront dans le cadre de l'ancienne abbaye d'Aniane à proximité de Montpellier, haut-lieu de l'histoire monastique européenne en cours de réhabilitation ou se déroule depuis 2011 un vaste programme de fouilles.
En una primera part, que abraça el període entre els segles VI i IX, l'anàlisi es focalitza inicialment en la desaparició del sistema tradicional de poblament rural provinent del món romà, representat per les grans explotacions corresponents a villae amb un fundus associat, per caracteritzar tot seguit els assentaments dels segles següents, on s’observa el predomini d’establiments definits per diversos àmbits habitualment envoltats per un recinte i associats de forma recurrent a premses, seguint una orientació econòmica que ja mostraven aquelles villae baiximperials. En paral·lel, es comprova com la presència d’esglésies en aquesta època es redueix a casos comptats que habitualment cal associar als centres territorials del moment, a la vegada que s’aporten algunes dades incipients que denoten l’ocupació d’establiments en alçada, sovint sobre restes anteriors d’època protohistòrica o ibèrica. En tot cas, destaca la identificació d’un gran nombre de necròpolis que cal associar al període i que constitueixen el reflex material més evident del poblament altmedieval, delatant un procés de dispersió que es perllonga durant tot el període. Encara dins aquesta primera part, l’anàlisi de la toponímia i de les fonts escrites, àrabs i llatines, constitueix la base per identificar la implantació d’una xarxa d’establiments de caràcter públic i fiscal associats a la conquesta musulmana, tot seguint un plantejament desenvolupat en altres àrees geogràfiques per altres autors i per nosaltres mateixos. Finalment, les mateixes fonts escrites ens serveixen per plantejar una hipòtesi en relació al marc polític que es desenvolupa en aquesta àrea durant bona part del segle IX, quan aquesta es manté segons sembla relativament al marge dels comtats carolingis i dels districtes andalusins.
En la segona part, centrada en els segles X-XI, s’analitza el procés de conquesta i expansió comtal sobre aquests territoris, tot destriant els diversos tipus d’establiments que es desenvolupen a partir d’aquest moment. Així, en un primer apartat s’estudien, tant des d’una vessant arqueològica com textual, els enclavaments vinculats al poder, principalment esglésies i fortificacions, i el seu paper en la construcció del nou ordre social que representa la gestació del feudalisme. Per altra banda, es dedica especial atenció a la caracterització arqueològica dels assentaments rurals del moment i a les instal·lacions productives que s’hi troben.
This study has its main goal in analyzing the transformations on the settlement pattern and the territorial organization in the area of central Catalonia between the 6th and the 11th centuries; this is, from the end of the Western Roman Empire to the arrival of the feudalism to the area after the conquest by the counts of Osona, Cerdanya and Urgell. Accordingly, an archaeological-based research has been completed through both own and alien data, although written sources and toponymic register have been utilized as well. Thus, throughout a chronological journey, several archaeological sites from different phases, nature and character are analyzed in order to define which are the principal diachronic guidelines of occupation and organization of the territory.
In the opening section, which covers the period from the 6th to the 9th centuries, we first stress out the issue of the end of the traditional system of roman rural settlement, exemplified by the villae and fundus pair, and then we characterize the settlements from the next centuries, when it is observed the presence of several-room-establishments which are often surrounded by perimeter walls and are recurrently associated to presses, following the economic path of the late roman villae.
At the same time, the existence of churches in this historic context is reduced to a few examples, surely related to the territorial centres, and some new data is given about the reoccupation of protohistoric settlements placed in altitude. Anyway, it is remarkable the high number of necropolis found in this region, one of the most reliable evidences of the early medieval settlement. Still in this first section, toponymic and written sources are used in order to identify public and fiscal establishments related to the islamic conquest, following some other authors’ lead as we have also done somewhere else. Finally, we utilize written sources to present an hypothesis on the political frame developed in this area during the 9th century, when the region maintains its independence from the Carolingian counties and the Andalusian districts.
In the second section, focused on the 10th-11th centuries, we deal with the process of conquest and expansion by the counts in this area. On one hand, we try to identify the new type of settlements related to that time frame. In order to achieve so, establishments related to power, such as churches and fortifications, are studied both through archaeological and written evidences, as well as their new role in the construction of a new social order represented by the formation of feudalism. On the other hand, we pay special attention to the archaeological description of the rural settlements of this moment and their productive facilities.