[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Salyangoz

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Salyangoz
Roman salyangoz (Helix pomatia)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Mollusca
Sınıf: Gastropoda
Alt sınıf: Orthogastropoda

Salyangoz, yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin Orthogastropoda sınıfındaki kabuklu hayvanların ortak adıdır. Salyangoz kelimesi en genel anlamıyla kullanıldığında, sadece kara salyangozlarını değil aynı zamanda çok sayıda deniz salyangozu ve tatlı su salyangozunu da kapsamaktadır.

Salyangozlar, tatlı sularda, denizlerde ve bütün çevrede görülebilen hayvanlardır. Nemli yerlerde bulunurlar ve yağışın bol olduğu ve havanın tam soğumadığı sonbahar aylarında sürekli görülürler. Vücutlarında bol miktarda su bulunduğu için çok soğuk havalarda donarlar. Çok sıcak havalarda ise su kaybederek kuruyabilirler. Geçtikleri yerlerde iz bırakmalarını sağlayan parlak renkli sümüksü bir sıvı üretirler. Kabuklarıyla gövdelerinin arasındaki kurumuş sümüksü sıvı, vücutlarındaki nemi kaybetmemelerini sağlar. Kışın toprak altına ya da ağaç kovuklarına girerek etkinliklerini azaltırlar. Yazın çok sıcak olduğunda da benzer şeklide davranırlar. Çoğunlukla otobur olmakla beraber, etobur ya da hepçil olabilirler. Salyangozlar en çok yağmur yağdığında ortaya çıkarlar.

Salyangoz ekonomik bir üründür. Deniz salyangozunun bazı türleri tüketim için denizden toplanır. Yenilebilir kara salyangozunun da birçok faydaları vardır.

Doğada yaşayan ama insanlar tarafından beslenen salyangozlar. (Kadıköy, Hasanpaşa - İstanbul)

Beslenmeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Salyangoz geceleri beslenir.[1] Öncelikle çürüyen organik maddelerle beslenirler.[1] Yiyecekleri ayrıca mantarlar, likenler, yeşil yapraklar, solucanlar, kırkayaklar, böcekler, hayvan dışkısı, leş ve diğer sümüklü böcekleri içerir.[1] Bazı salyangozlar da diğer salyangozlarla beslenir.[1]

Genellikle otobur olan salyangozlar, bitkinin taze sürgünlerini yediği için zarara sebep olabilirler. Çiftçiler ürünlerini salyangozlardan korumak için çeşitli yöntemlere başvururlar. Az sayıda olduklarında, toplayıp uzak bir yere götürerek ya da çok olduklarında bahçe duvarlarına, sebze aralarına, ağaçlara sarımsak suyu dökerek ya da sarımsak asarak uzak kalmalarını sağlarlar. Kullanılan diğer bir yöntem ise, uçlarına gerilim uygulanmış birbirine paralel 2 bakır şerit asmaktır. Salyangozlar 2 şeride aynı anda temas etmeleri ile akıma kapılarak bakırla çevrili alandan uzaklaşmaktadır.

Salyangoz yiyen hayvanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kabuk açıklığını epifragma ile kapatan Helix pomatia

Salyangozlarla beslenen çok sayıda hayvan vardır. Kuşlar, küçük memeli hayvanlar, kertenkeleler, kurbağalar, kırkayaklar, böcekler ve bazı büyük salyangoz türleri salyangozlarla beslenen canlılardandır.

Çiftleşme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çiftleşme öncesi birbirleriyle temas halinde olan iki salyangoz

Türdeşlerinin herhangi biriyle çiftleşebilir; çünkü erdişidir yani hem erkek hem dişidir. Kafasını toprakdaki bir deliğe sokarak yumurtlar.

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Salyangozların tempoları sanki kaplumbağa yürüyüşü, hatta daha yavaştır.
Nudibranchia takımından
Glaucus atlanticus
Cephalaspidea takımından Hydatina physis
Cephalaspidea takımından Bullina lineata
Clionidae takımından Clione limacina
Eğriova Tabiat Parkında bir salyangoz
Notaspidea takımından Pleurobranchus mamillatus
Sorbeoconcha takımından Potamides migralis
Aglajidae takımından Chelidonura varians

Salyangozun insanlarla ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Cornu aspersum – bahçe salyangozu

Kara salyangozları tarım ve bahçe zararlısı olarak bilinir ancak bazı türler yenilebilir lezzettedir ve bazen ev petleridir. Ayrıca mukusları cilt bakım ürünleri için de kullanılabilir.

Tarımda

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahçıvanların ve çiftçilerin değerli bitkilere verilen zararı azaltmak için kullandıkları çeşitli salyangoz kontrol önlemleri vardır. Konsantre sarımsak veya pelin otu solüsyonları gibi daha az toksik kontrol seçenekleri gibi geleneksel pestisitler hala kullanılır. Bakır metal de salyangoz kovucudur ve bu nedenle ağaç gövdesinin etrafındaki bakır bant salyangozların yukarı tırmanmasını ve yapraklara ve meyvelere ulaşmasını engeller. diyatomlu toprak gibi kuru, ince öğütülmüş ve cızırtılı bir madde tabakası da salyangozları caydırabilir.[2]

Dekolte salyangozu (Rumina decollata) bahçe salyangozlarını yakalar ve yer ve bu nedenle bazen biyolojik haşere kontrolü ajanı olarak kullanılır. Ancak dekolte salyangoz, bölgenin doğal faunasının değerli bölümünü temsil edebilecek diğer karındanbacaklılara saldırma ve onları yeme olasılığı olduğundan bu seçenek sorunsuz değildir.

Gıda olarak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız pişmiş salyangozları

Fransız mutfağı'nda örneğin Escargot à la Bourguignonne de yenilebilir salyangozlar servis edilir. Yemek için salyangoz yetiştirme helisikültür olarak bilinir. Yetiştirme amacıyla salyangozlar, kuru saman veya kuru odun ile telli bir kafeste karanlık bir yerde tutulur. Coppiced şarap-üzüm asmaları genellikle bu amaç için kullanılır. Yağmurlu dönem boyunca, salyangozlar kış uykusundan çıkar ve mukuslarının çoğunu kuru odun/saman üzerine bırakır. Salyangozlar daha sonra yemek pişirmek için hazırlanır. Pişirildiğinde dokuları hafif çiğnenir ve yumuşaktır.

Gurme gıdası olarak yemesi zevkli olmasının yanı sıra, çeşitli kara salyangoz türleri dünyanın dört bir yanında yoksul insanlarca kolayca toplanabilen protein kaynağıdır. Birçok kara salyangozu değerlidir çünkü muz tarlalarında dökülen yapraklar gibi çok çeşitli tarımsal atıklarla beslenebilirler. Bazı ülkelerde dev Afrika kara salyangozu ticari gıda olarak üretilir.

Kara salyangozları, tatlı su salyangozları ve deniz salyangozları birçok ülkede yenir. Dünyanın belirli yerlerinde salyangozlar örneğin Endonezya'da satay olarak kızartılan sate kakul meşhur bir yemektir. Bazı salyangoz türlerinin yumurtaları havyar yenildiği gibi yenir.

Bulgaristan'da salyangozlar geleneksel olarak fırında pilavla pişirilir veya tavada bitkisel yağ ve toz kırmızı biberle kızartılır. Ancak bu yemekler için kullanılmadan önce salyangozlar sıcak suda iyice kaynatılır (90 dakikaya kadar) ve elle kabuklarından çıkarılır. Ülkede yemek için en yaygın kullanılan iki tür Helix lucorum ve Helix pomatia'dır.

Kıtlık yemeği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Normalde belirli bölgelerde yenmeyen salyangoz ve sümüklü böcek türleri, tarihsel zamanlarda zaman zaman kıtlık gıdası olarak kullanılmıştır. 1800'lerde yazılan bir İskoçya tarihi salyangoz çeşitlerini ve veba zamanlarında gıda maddesi olarak yenilmelerini anlatır.[3]

Parazit hastalıkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Salyangozlar ayrıca schistosomiasis, angiostrongyliasis, fasciolopsiasis, opisthorchiasis, fascioliasis, paragonimiasis ve clonorchiasis gibi insanlara bulaşabilen paraziter hastalıklarla da ilişkilendirilebilir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • (Achatina fulica) Dev afrika salyangozu
    (Achatina fulica) Dev afrika salyangozu
  • Kahverengi bahçe salyangozu
    Kahverengi bahçe salyangozu
  • İki çizgili salyangoz
    İki çizgili salyangoz
  • Kabuksuz salyangoz
    Kabuksuz salyangoz
  • (Cepaea hortensis) Beyaz çizgili salyangoz
    (Cepaea hortensis) Beyaz çizgili salyangoz
  • Bahçe salyangozu
    Bahçe salyangozu
  • Uyumsuz çevrede bir salyangoz
    Uyumsuz çevrede bir salyangoz
  • Açık şekilde bir salyangoz
    Açık şekilde bir salyangoz
  • Deniz salyangozu (Tibia insulaechorab)
    Deniz salyangozu (Tibia insulaechorab)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d "Texas Bug Book: The Good, the Bad, and the Ugly - Page 144". 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  2. ^ Sanders, April. "Do Egg Shells Help Stop Snails From Eating Plants?" 28 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Home Guides | SF Gate. Accessed 01 July 2019.
  3. ^ Chambers, Robert (1858). Domestic annals of Scotland, from the reformation to the revolution. W. & R. Chambers.  (Also quoted here 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Salyangoz&oldid=33762227" sayfasından alınmıştır