IV. Fraates
| IV. Fraates Partça: 𐭐𐭓𐭇𐭕 | |
|---|---|
| Büyük kral, Kralların kralı, Arsakes | |
 IV. Fraates'in bir sikkesi, Nisa'da basılmıştır | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | 37-2 MÖ |
| Önce gelen | II. Orodes |
| Sonra gelen | V. Fraates ve Musa |
| Ölüm | 2 MÖ |
| Eş(ler)i | Olennieire, Cleopatra, Baseirta, Bistheibanaps, Musa |
| Çocuk(lar)ı | I. Vonones, Fraates, Seraspandes, Rhodaspes, Karen, V. Fraates |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | II. Orodes |
| Dini | Zerdüştçülük |
IV. Fraates (IV. Frahad olarak da yazılır; Partça: 𐭐𐭓𐭇𐭕 Frahāt), MÖ 37'den 2'ye kadar Part İmparatorluğu'nun Krallarının Kralıydı. II. Orodes'in (h. 57-37 MÖ) oğlu ve halefiydi; kardeşi I. Pakorus'un ölümünden sonra tahta geçti. IV. Fraates kısa süre sonra tüm kardeşlerini ve muhtemelen babasını da öldürdü. Eylemleri Ermenileri ve ayrıca Romalı üçlü hükümdar Marcus Antonius'a kaçan ancak kısa süre sonra geri dönen ve IV. Fraates ile barışan seçkin Monaeses de dahil olmak üzere bazı soyluları yabancılaştırdı.
IV. Fraates, MÖ 36'da Ermenistan üzerinden Media Atropatene'ye yürüyen Marcus Antonius tarafından saldırıya uğradı ve yenildi ve ordusunun büyük bir kısmını kaybetti. Ermenistan Kralı II. Artavazd'in ihanetine uğradığını düşünen Antonius, MÖ 34 yılında krallığını istila ederek onu esir aldı ve Medya Atropatene kralı I. Artavazd ile bir anlaşma imzaladı. Ancak Octavianus'la savaş patlak verdiğinde Antonius fetihlerini sürdüremedi; IV. Fraates, Media Atropatene'yi ele geçirdi ve II. Artavazd'in oğlu Artaşes'i Ermenistan kralı yaptı.
Aynı sıralarda IV. Fraates'in tahtı II. Tiridatis tarafından gasp edildi, ancak İskit göçebelerinin yardımıyla kısa sürede egemenliğini yeniden kurmayı başardı. Tiridatis, IV. Fraates'in oğullarından birini de yanına alarak Romalılara kaçtı. MÖ 20 yılda yapılan görüşmelerde IV. Fraates, kaçırılan oğlunun serbest bırakılmasını sağladı. Karşılığında Romalılar, MÖ 53 yılında Carrhae'de alınan kayıp lejyoner sancaklarının yanı sıra hayatta kalan savaş esirlerini aldılar. Partlar bu değişimi prensi geri kazanmak için ödenecek küçük bir bedel olarak gördüler.
Octavianus (şimdi Augustus olarak biliniyor) prensle birlikte IV. Fraates'e Musa adında İtalyan bir köle kız verdi; bu kız hızla kraliçe oldu ve IV. Fraates'in gözdesi oldu ve Phraataces'i (V. Fraates ) doğurdu. Tahtı oğlu için güvence altına almaya çalışan Musa, IV. Fraates'i, taht kavgasını önlemek için ilk doğan dört oğlunu (Vonones, Fraates, Seraspandes ve Rhodaspes) Roma'ya göndermeye ikna etti. MÖ 2'de Musa, IV. Fraates'i zehirletti ve kendisini V. Fraates ile birlikte imparatorluğun eş yöneticileri yaptı.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Phraátēs (Grekçe: Φραάτης) Part dilindeki Frahāt (𐭐𐭓𐭇𐭕) kelimesinin Yunanca şeklidir ve kendisi Eski İran *Frahāta- ("kazanılan, kazanılan") kelimesinden gelmektedir. [1] Modern Farsça versiyonu Farhād (Farsça: فرهاد) şeklindedir.[2]
Gücün konsolidasyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 38'de Part tahtının varisi I. Pakorus, Gindarus Dağı Savaşı'nda bir Roma kuvveti tarafından mağlup edildi ve öldürüldü. En sevdiği oğlunun ölümünden derin üzüntü duyan II. Orodes (h. 57-37 MÖ tahtı diğer oğlu IV. Fraates'e bıraktı.[3] II. Orodes kısa süre sonra öldü. Onun ölüm nedeni belirsizdir. Cassius Dio'ya göre ya Pakorus'un ölümü nedeniyle acıdan ya da yaşlılıktan ölmüştür.[4] Ancak Plütark, Orodes'in IV. Fraates tarafından öldürüldüğünü belirtir.[4] Konumunun tehlikeye girebileceğinden korkan IV. Fraates, üvey kardeşlerinin tamamını -Orodes'in oğulları ve Kommageneli karısı Laodike'yi- kısmen anne soylarının kendisininkinden daha soylu olması nedeniyle idam etti.[5] Muhtemelen Laodike de öldürülmüştür.[6]
IV. Fraates'in ayrıca kardeşlerinin destekçileri ve kendi muhalifleri de sürgüne gönderildi; Bunlardan biri, II. Orodes döneminde askeri lider olarak öne çıkan bir Part asilzadesi olan Monaeses, Suriye'ye kaçtı ve burada Romalı triumvir Marcus Antonius'un yanına sığındı.[7] Orada Monaeses onu Partlara saldırmaya teşvik etti ve ona birliklere öncülük edeceğine ve imparatorluğu herhangi bir zorlukla karşılaşmadan fethedeceğine söz verdi.[8][4] Antonius, Monaeses'e üç şehri (Larissa, Hierapolis ve Arethusa) bağışladı ve ona Part tahtını vaat etti.[8][9] Aynı sıralarda Antonius, Kudüs'te Roma egemenliğini yeniden tesis etmiş ve yerine Hirodes'in geçtiği Part kukla kralı Antigonus'u idam ettirmişti.[4] Partlar ile Ermenistan arasındaki ilişkiler de, (Ermeni kraliyet ailesiyle evli olan) I. Pakorus'un ölümü ve IV. Fraates'in kardeşlerine ve bazı soylulara karşı Ermenileri üzen muamelesi nedeniyle zarar görmüştü.[10] Partlar, Monaeses'in ilticasını çok ciddiye aldılar ve sonuç olarak IV. Fraates, Monaeses'i ülkeye geri davet etti ve onunla barıştı.[8]
Marcus Antonius ile Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ertesi yıl Antonius Theodosiopolis'e yürüdüğünde, Ermenistan Kralı II. Artavazd Antonius'a ek birlikler göndererek Roma tarafına geçti. Antonius, yeri artık bilinmeyen başkent Praaspa'yı ele geçirmek amacıyla, daha sonra Partların müttefiki I. Artavazd tarafından yönetilen Medya Atropatene'yi işgal etti. Ancak IV. Fraates, Antonius'un arka müfrezesini pusuya düşürerek Praaspa kuşatması için tasarlanmış dev bir koçbaşını yok etti; Bundan sonra II. Artavazd, Antonius'un güçlerini terk etti.[11] Partlar, Antonius'un ordusunu Ermenistan'a kaçarken takip etti ve taciz etti. Sonunda büyük ölçüde zayıflayan kuvvet Suriye'ye ulaştı.[12]
Antonius'un ve Crassus'un MÖ 53'te Carrhae'deki yenilgisi Romalılar tarafından uzun süre hatırlanacak ve daha sonraki olaylarda onları Parthia'yı işgal etmeye teşvik edecekti.[13] Bunun üzerine Antonius, evlilik ittifakı vaadiyle II. Artavazd'i tuzağa düşürdü. MÖ 34'te esir alındı, Mısır'ın İskenderiye kentinde Antonius'un sahte Roma zaferinde sergilendi[14] ve sonunda Ptolemaios Krallığı'ndan VII. Kleopatra tarafından idam edildi.[15] Antonius, IV. Fraates ile ilişkileri yakın zamanda bozulan Media Atropatene'den I. Artavazd ile ittifak kurmaya çalıştı. Antonius ve kuvvetleri MÖ 33 yılında Ermenistan'dan çekilince bu uygulamadan vazgeçildi. Antonius'un rakibi Octavianus batıdaki kuvvetlerine saldırırken onlar bir Part istilasından kurtuldular.[16] Cassius Dio'ya göre IV. Fraates, y. 31 MÖ yılında Kommagene Kralı I. Antiochus'u öldürmüştür.[17] Antonius'un Mısır'daki intiharının ve ardından MÖ 30'da karısı Kleopatra'nın intiharının ardından, [18] Partların müttefiki II. Artaşes, Ermenistan tahtını yeniden ele geçirdi.
Tahttan kısa süre devrilmesi, Augustus ile diplomatik yazışmaları ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
M.Ö. 31 yılında Aktium Muharebesi'nde Ptolemaios Mısırlı Antonius ve Kleopatra'nın yenilgisinin ardından, Octavianus siyasi gücünü pekiştirdi ve M.Ö. 27'de Roma Senatosu tarafından Augustus olarak adlandırılarak ilk Roma imparatoru oldu.[19] Bu sıralarda Part Kralı II. Tiridatis, İskit göçebelerinin yardımıyla egemenliğini hızla yeniden kurmayı başaran IV. Fraates'i kısa süreliğine devirdi.[20] Tiridatis, IV. Fraates'in oğullarından birini de yanına alarak Romalılara kaçtı. MÖ 20 yılda yapılan görüşmelerde IV. Fraates, kaçırılan oğlunun serbest bırakılmasını sağladı. Karşılığında Romalılar, MÖ 53 yılında Carrhae'de alınan kayıp lejyoner sancaklarının yanı sıra hayatta kalan savaş esirleri aldılar.[21] Partlar bu değişimi prensi geri kazanmak için ödenecek küçük bir bedel olarak gördüler.[22] Augustus sancakların geri dönüşünü Partlara karşı kazanılmış bir siyasi zafer olarak selamladı; bu propaganda, yeni madeni paraların basılmasında, standartları barındıracak yeni bir tapınağın inşasında ve hatta Prima Portalı Augustus heykelindeki göğüs plakası sahnesi gibi güzel sanatlarda bile kutlandı.[23]
Augustus, prensle birlikte IV. Fraates'e Musa adında İtalyan bir köle kız verdi; bu kız hızla kraliçe oldu ve IV. Fraates'in gözdesi oldu ve Phraataces'i (V. Fraates) doğurdu.[24] Emma Strugnell (2008), Augustus'un Musa'yı gönderme seçiminin, bilgi edinme veya Part kralını Romalıların yararına etkileme girişimi olabileceğini öne sürmüştür.[25] Ayrıca şunu da ekliyor: "Augustus, muhtemelen Partları bir Roma eyaletine dönüştürmek amacıyla Partlara karşı cezalandırıcı bir istila başlatabilir."[26] Avroman Parşömenlerine göre IV. Fraates'in o dönemde zaten en az dört kraliçesi daha vardı: Olennieire, Kleopatra, Baseirta ve Bistheibanaps.[27]
Tahtı oğlu için güvence altına almaya çalışan Musa, MÖ 10/9'da IV. Fraates'i, kendi veraset meselesini önlemek amacıyla ilk doğan dört oğlunu (Vonones, Fraates, Seraspandes ve Rhodaspes) Roma'ya göndermeye ikna etti.[28] Augustus yine bunu Res Gestae Divi Augusti kitabesinde Partların Roma'ya teslimiyetini tasvir eden bir propaganda olarak kullandı ve bunu büyük bir başarı olarak sıraladı.[29] MÖ 2 yılında Musa, yaşlı IV. Fraates'i zehirlettirdi ve kendisini V. Fraates ile birlikte imparatorluğun eş yöneticileri yaptı.[30]
Madeni para
[değiştir | kaynağı değiştir]
IV. Fraates ve babası döneminde madeni para üretimi doruğa ulaştı; benzer sayılara sahip tek Part hükümdarı II. Mithridates'ti (h. 124-88 MÖ).[31] IV. Fraates çoğunlukla babasının döneminde kullanılan Part sikkelerinin aynı stilini koruyordu.[32] Sikkelerinin ön yüzünde onu kısa saç ve sakalın yanı sıra görünür bir bıyıkla tasvir ediyor.[32] Modern tarihçi Vesta Sarkhosh Curtis'e göre portre, İran'ın güneybatısındaki Bakhtiari dağlarında bulunan ve şu anda Tahran'daki] İran Ulusal Müzesi'nde saklanan Şami heykeline büyük ölçüde benzemektedir.[33] Başının arkasında khvarenah, yani krallık ihtişamıyla ilişkilendirilen bir yırtıcı kuş bulunur.[34] Muhtemelen Verethragna tanrısının kuşunun sembolü olan kuş, elinde bir diadem, bir çelenk veya bir yüzük tutmaktadır.[34]
Arka yüzünde, yumuşak bir başlık (bashlyk) giyen ve bir tahtta oturan oturan bir okçuyu tasvir etmektedir. Curtis, bunun Persepolis'teki kaya kabartmalarında tasvir edilen Ahameniş hükümdarlarının tahtlarına yakın benzerliğine dikkat çekiyor.[35] Ancak sikkelerinin diğer arka yüzünde, Orodes'in Yunan tanrıçası Tike'den bir asa aldığı bir tören sahnesi tasvir ediliyor.[32][33] Part döneminde İranlılar, ilahi figürlerini tasvir etmek için Helenistik ikonografiyi kullandılar,[36][37] bu nedenle, tören sahnesi khvarenah ile ilişkilendirilebilir; Tike, Anahita veya Ashi'nin bir temsilidir.[38] IV. Fraates'in sikkelerinde ünvanı "Kralların Kralı, Arsakes, Adil, Hayırsever, Şanlı, Helensever'in [parası]." şeklindedir.[39]
Aile
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlilikler
[değiştir | kaynağı değiştir]IV. Fraates'in eşleri şu şekildeydi:[40]
- Olennieire
- Kleopatra
- Baseirta
- Bistheibanaps
- Musa
Çocuklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- I. Vonones, en büyük oğul ve 8'den 12'ye kadar Part Kralı. Daha sonra 12'den 18'e kadar Ermenistan Kralı.
- Fraates, ilk doğan oğullarından birisi, 35 yılında Part tahtını II. Erdevân'dan almaya çalıştı.[41]
- Seraspandes, ilk doğan oğullarından birisi, Roma'ya gönderildi ve ölümüne kadar orada kaldı.[42]
- Rhodaspes, ilk doğan oğullarından birisi, Roma'ya gönderildi ve ölümüne kadar orada kaldı.[42]
- Karen, İran'ın Yedi Büyük Hanedanı'ndan biri olan Karen Hanesi'nin adını taşıyan kurucusu.[43]
- Bir Dahae prensinin karısı ve III. Erdevân'ın annesi olan isimsiz kız.[44]
- Phraataces (V. Fraates), MÖ 2'den MS 4'e kadar Part Kralı.[45]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Schmitt 2005.
- ^ Kia 2016, s. 160.
- ^ Bivar 1983, s. 58; Brosius 2006, s. 96; Kennedy 1996, ss. 80–81; see also Strugnell 2006, ss. 239, 245–246
- ^ a b c d Bivar 1983, s. 58.
- ^ Dąbrowa 2018, ss. 80–81.
- ^ Boyce & Grenet 1991, s. 313.
- ^ Russell 1987, s. 125; Bivar 1983, s. 58
- ^ a b c Cassius Dio, Book 49, 24.1 21 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Plutarch, vol IX. 37.1 1 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Russell 1987, s. 125.
- ^ Bivar 1983, ss. 58–59.
- ^ Bivar 1983, ss. 60–63; Garthwaite 2005, s. 80; Curtis 2007, s. 13; see also Kennedy 1996, s. 81 for analysis on Rome's shift of attention away from Syria to the Upper Euphrates, starting with Antony.
- ^ Bivar 1983, s. 66.
- ^ Roller 2010, s. 99.
- ^ Burstein 2004, s. 31; Bivar 1983, ss. 64–65; Bivar 1983, ss. 64–65
- ^ Bivar 1983, ss. 64–65.
- ^ Widengren 1986, ss. 135–136.
- ^ Roller 2010, ss. 145–151.
- ^ Roller 2010, ss. 138–151; Bringmann 2007, ss. 304–307
- ^ Bivar 1983, ss. 65-66.
- ^ Garthwaite 2005, s. 80; see also Strugnell 2006, ss. 251–252
- ^ Bivar 1983, ss. 66-67.
- ^ Brosius 2006, ss. 96–97; 136–137; Bivar 1983, ss. 66–67; Curtis 2007, ss. 12–13
- ^ Kia 2016, s. 198; Schippmann 1986, ss. 525–536
- ^ Strugnell 2008, s. 283.
- ^ Bigwood 2008, s. 283.
- ^ Strugnell 2008, s. 283 (see also note 36); Bigwood 2008, ss. 244–245
- ^ Kia 2016, s. 198; Strugnell 2008, ss. 284–285; Dąbrowa 2012, s. 173; Schippmann 1986, ss. 525–536
- ^ Bivar 1983, s. 67; Brosius 2006, ss. 96–99
- ^ Kia 2016, s. 199; Richardson 2012, s. 161; Bivar 1983, s. 68
- ^ Metcalf 2016, s. 284.
- ^ a b c Rezakhani 2013, s. 771.
- ^ a b Curtis 2012, s. 71.
- ^ a b Curtis 2016, s. 184.
- ^ Curtis 2007, s. 419.
- ^ Curtis 2012, s. 76–77.
- ^ Boyce 1984, s. 82.
- ^ Curtis 2012, s. 71; Olbrycht 2016, s. 99; Curtis 2016, s. 183
- ^ Bigwood 2004, s. 60.
- ^ Brosius 2000.
- ^ Dąbrowa 2017, ss. 175–176.
- ^ a b Strugnell 2008, ss. 284–285.
- ^ Pourshariati 2017.
- ^ Olbrycht 2014, ss. 94–96.
- ^ Kia 2016, s. 199; Dąbrowa 2012, s. 174
- Genel
Antik çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cassius Dio, Roma Tarihi
- Plütark, Paralel Yaşamlar
Modern çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN 0-521-20092-X.
- Bigwood, J. M. (2004). "Queen Mousa, Mother and Wife(?) of King Phraatakes of Parthia: A Re-evaluation of the Evidence". Journal of the Classical Association of Canada. 4 (1). Project Muse. ss. 35-70. doi:10.1353/mou.2004.0027.
- Bigwood, Joan M. (2008). "Some Parthian Queens in Greek and Babylonian Documents". Iranica Antiqua. Cilt 43. ss. 235-274. doi:10.2143/IA.43.0.2024050.
- Boyce, Mary (1984). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. Psychology Press. ss. 1-252. ISBN 9780415239028.
- Boyce, Mary; Grenet, Frantz (1991). Beck, Roger (Ed.). A History of Zoroastrianism, Zoroastrianism under Macedonian and Roman Rule. Leiden: Brill. ISBN 978-9004293915.
- Brosius, Maria (2000). "Women i. In Pre-Islamic Persia". Encyclopædia Iranica, online edition. New York.
- Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-32089-4
- Bringmann, Klaus (2007) [2002]. A History of the Roman Republic (İngilizce). W. J. Smyth tarafından çevrildi. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-3371-8.
- Burstein, Stanley M. (2004), The Reign of Cleopatra, Westport, CT: Greenwood Press, ISBN 978-0-313-32527-4.
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2007). "Religious Iconography on Ancient Iranian coins"
. Journal of Late Antiquity. Londra. ss. 413-434. - Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian Coins: Kingship and Divine Glory". ss. 67-83.
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2016). "Ancient Iranian Motifs and Zoroastrian Iconography". Williams, Markus; Stewart, Sarah; Hintze, Almut (Ed.). The Zoroastrian Flame Exploring Religion, History and Tradition. I.B. Tauris. ss. 179-203. ISBN 9780857728159.
- Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 1-432. ISBN 978-0-19-987575-7.
- Dąbrowa, Edward (2017). "Tacitus on the Parthians". ss. 171-189.
- Dąbrowa, Edward (2018). "Arsacid Dynastic Marriages". Electrum. Cilt 25. ss. 73-83. doi:10.4467/20800909EL.18.005.8925
. - Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 978-1-55786-860-2.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912.
- Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: Eastern Perspectives", Kennedy, David L.; Braund, David (Ed.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, ss. 67-90, ISBN 978-1-887829-18-2
- Metcalf, William E. (2016). The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199372188.
- Olbrycht, Marek Jan (2014). "The Genealogy of Artabanos II (AD 8/9–39/40), King of Parthia". ss. 92-97.
- Olbrycht, Marek Jan (2016). "Dynastic Connections in the Arsacid Empire and the Origins of the House of Sāsān". Curtis, Vesta Sarkhosh; Pendleton, Elizabeth J.; Alram, Michael; Daryaee, Touraj (Ed.). The Parthian and Early Sasanian Empires: Adaptation and Expansion. Oxbow Books. ISBN 9781785702082.
- Pourshariati, Parvaneh (2017). "Kārin". Encyclopædia Iranica, online edition. New York.
- Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
- Richardson, J.S. (2012). Augustan Rome 44 BC to AD 14: The Restoration of the Republic and the Establishment of the Empire. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-1954-2.
- Roller, Duane W. (2010), Cleopatra: A Biography, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536553-5.
- Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. ISBN 978-0674968509.
- Schippmann, K. (1986). "Arsacids ii. The Arsacid Dynasty". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. II, Fasc. 5. ss. 525-536.
- Schmitt, Rüdiger (2005). "Personal Names, Iranian iv. Parthian Period". Encyclopædia Iranica, online edition. New York.
- Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua, 46 (3), ss. 239-252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
- Strugnell, Emma (2008). "Thea Musa, Roman Queen of Parthia". Iranica Antiqua. Cilt 43. ss. 275-298. doi:10.2143/IA.43.0.2024051.
- Widengren, G. (1986). "Antiochus of Commagene". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. II, Fasc. 2. ss. 135-136.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dąbrowa, Edward (2007). "The Parthian Kingship". ss. 123-134.
- Dąbrowa, Edward (2010). "Arsakes Epiphanes. Were the Arsacids Deities "Revealed"?". ss. 223-231.
- Dąbrowa, Edward (2013). "The Parthian Aristocracy: Its Social Position and Political Activity". ss. 53-62.
- Marciak, Michał (2017). Sophene, Gordyene, and Adiabene: Three Regna Minora of Northern Mesopotamia Between East and West. BRILL. ISBN 9789004350724.
- Olbrycht, Marek Jan (1997). "Parthian King's tiara - Numismatic evidence and some aspects of Arsacid political ideology". Cilt 2. ss. 27-61.
- Olbrycht, Marek Jan (2015). "Arsacid Iran and the nomads of Central Asia – Ways of cultural transfer". Complexity of Interaction Along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium Ce, Edited by Jan Bemmann, Michael Schmauder (Bonn Contributions to Asian Archaeology, Volume 7) Bonn 2015 [Vor- und Fruhgeschichtliche Archäologie, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn]. ss. 333-390.
- Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ss. 1-539. ISBN 9780521766418.
