HMAS AE2
 HMAS AE2 Sidney'deki bir limandayken, 1914 civarı | |
| Tarihçe | |
|---|---|
 Avustralya
| |
| Adı | HMAS AE2 |
| İnşa eden | Vickers Armstrong |
| Kızağa konuluşu | 10 Şubat 1912 |
| Denize indirilişi | 18 Haziran 1913 |
| Görevlendirme | 28 Şubat 1914 |
| Akıbet | 30 Nisan 1915'te battı |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | E sınıfı denizaltı |
| Deplasman | 725 su üstünde |
| Uzunluk | 181 fit (55 m) |
| Genişlik | 22 fit 6 inç (6,86 m) |
| Çekiş | 12 fit 6 inç (3,81 m) |
| İtme gücü |
2 × 8 silindirli dizel motor, 1.750 beygir gücü (1.300 kW) su üstünde aküyle çalışan elektrik motoru, 550 beygir gücü (410 kW) su altında |
| Hız |
15 knot (28 km/sa; 17 mph) su üstünde 10 knot (19 km/sa; 12 mph) su altında |
| Menzil |
10 knot (19 km/sa; 12 mph) hızla 3.225 deniz mili (5.973 km) su üstünde 5 knot (9,3 km/sa; 5,8 mph) hızla 25 deniz mili (46 km) su altında |
| Kişi kapasitesi | 32 |
| Silah donanımı | 4 × 18 inç (457 mm) torpido tüpü |
HMAS AE2,[Not 1] E sınıfı denizaltılara mensup, Avustralya Kraliyet Donanması'na ait bir denizaltı. Vickers Armstrong tarafından inşasına 18 Haziran 1913'te, Barrow-in-Furness'nde başlanıldı ve 28 Şubat 1914 tarihinde inşası tamamlandı. İnşasının ardından kardeş denizaltı AE1 ile birlikte Avustralya'ya hareket eden denizaltı, o tarihe kadarki en uzun mesafeli denizaltı yolculuğunu da gerçekleştirmiş oldu.[1]
Hizmet geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi üzerine önce Alman Yeni Ginesi'ne gitti. Alman kuvvetlerinin çekilmesi ve bölgede denizaltına ihtiyaç duyulmaması sebebiyle Australia zırhlısıyla birlikte Fiji taraflarında devriyelik yaptı. Kasım ayında Sidney'e döndü ve bakım-onarım çalışmalarından geçti.[2] Bölgedeki tek denizaltı olduğu gerekçesiyle denizaltının Akdeniz'e gönderilmesi gerektiğini belirten denizaltının kumandanı Binbaşı Henry Hugh Gordon Stoker'ın bu isteği kabul edildi ve 31 Aralık günü Akdeniz'e doğru yola çıktı.[2] On altı gemiden oluşan konvoydaki tek savaş gemisi olan AE2, 28 Ocak 1915 günü Mısır'ın Port Said şehrine ulaştı.[2] Bir müddet sonra Çanakkale Savaşı'ndaki denizaltı harekâtlarına katılmakla görevlendirildi.
AE2, Şubat 1915 başlarında harekât bölgesine ulaşmış; ancak dibe oturup ağır hasar gördüğünden Malta'da tamir edilmiş[3] ve 22 Nisan 1915 tarihinde aktif göreve dönebilmişti. İlk saldırı girişimini 24 Nisan günü yaptı; ancak ön kısımdaki kanat çiftinin hasar görmesi sebebiyle sadece 6 deniz mili (11 km; 6,9 mi) ilerleyebildikten sonra geri çekildi.[3][4] İkinci saldırı girişimini 25 Nisan'da saat 02:30 sularında yaptı.[4] Saldırının amacı kara çıkarmaları başladığında Marmara Denizi'ne inmek, Osmanlı savaş ve nakliye gemilerine saldırmaktı. Binbaşı Henry Hugh Gordon Stoker komutası altında, 04:30 civarında Osmanlı topçusu tarafından saptanıp ateş altına alındıysa da hızla dalarak ilerlemeye devam etti.[4] Gemi, tespit edilmekten kaçındığı için dibe otura kalka, birkaç kez mayın zincirlerine sürtünerek seyrini sürdürerek boğazı geçti. Boğazdaki Kilya açıklarında, saat 07:30'da periskop derinliğine çıktığında demir üstündeki Turgut Reis zırhlısını gördü. Tüm torpidolarını fırlatsa da isabet kaydedemedi. Bu arada Aydın Reis gambotu tarafından tespit edilince dalışa geçmiş ve Marmara yönünde seyretti. Daha sonra dibe dayanarak günün geçmesini bekledi.[5]
Gece yüzeye çıkan denizaltı, bataryaları şarj ettikten sonra dalışla seyre geçti ve 26 Nisan 1915 günü saat 04:00 dolaylarında aynı bölgede yeniden Turgut Reis'e karşı saldırı manevralarına girişti. Ancak bu kez zırhlının ateşiyle karşılaşınca daldı ve saat 09:00 gibi Marmara sularına girdi.[5]
Sonraki gün, 27 Nisan gün doğumunda Doğanhasan Sığlığı'nda, Yapıldak Feneri yakınlarında Kütahya torpido botu eşliğinde Barbaros Hayreddin zırhlısını tespit etti, torpido saldırısına geçti, ancak yine isabet kaydedemedi. Dalışa geçerek yine kaçmayı başardı. Aynı gün Yarhisar destroyerine de saldırdı, ancak bu saldırı da başarısız oldu.[5]
Ancak 28 Nisan'daki seyirler sırasında bir hedef saptanamadı. Bunun üzerine Gelibolu Limanı'na yöneldi. Bu seyir sırasında rastladığı Muavenet-i Milliye'nin refakat ettiği dört gemilik bir gruba karşı giriştiği torpido saldırısından da başarısızlıkla ayrıldı. Ertesi gün bir topridobot ve üç nakliye gemisi ile karşılaşmada da benzer durum gerçekleşti. Ancak bu arada Osmanlı makamları fazlasıyla uyarılmıştı ve Sultanhisar torpido botu, devriye görevinden alınarak denizaltıyı bulmak ve imha etmekle görevlendirilmişti.[6] Karaburun önlerinde saptanan denizaltı üzerine, 30 Nisan günü saat 08:20'de ilerleyen torpido bot, denizaltına karşı top ateşi açtı. İki torpido taarruzu manevra edilerek geçildi. Bu sırada denizaltı kaçma ve taarruz manevralarında kontrolden çıktı. Torpido botun iki torpidosu da hedefi bulmadı. Mahmuzlayarak denizaltı batırılmaya çalışıldı; ancak aldığı isabetlerden su altında tutunamayan denizaltı teslim olmak zorunda kaldı.[6] İngiliz subaylar ve kabaca yarısı İngiliz, yarısı Avustralyalı olmak üzere otuz iki kişilik mürettebat Sultanhisar'a alındı ve denizaltı batırıldı.[6]
Batığın aranması ve keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1995 yılından beri AE2' batığını bulmaya çalışan Rahmi M. Koç Müzesi yöneticisi Selçuk Kolay, 1998 haziranında batığın Marmara Denizi'nde, Karabiga'da, Karaburun'un 4 mil kuzeyinde ve 72 metre (236 ft) derinlikte olduğunu saptadı.[7] Sonraki ise ay bu noktaya bir dalış gerçekleştirdi. Ekim 1998'de Türkiye'ye gelen Avustralyalı dalgıç ekibinin gerçekleştirdiği dalışta, batığın AE2'ye ait olduğu doğrulandı.[8]
9 Eylül 2007'de Avustralyalı ve Türk yetkilileri, batığın çıkarılması ve restore edilmesi konusunda ortaklaşa bir çalışma yapmaya başladı.[9] Yapılan çalışmalarla, 1998'den beri yapılan dalışlarda batığın büyük zararlar gördüğü belirlendi.[10]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çanakkale Boğaz Komutanlığı (2008). Çanakkale Deniz Savaşları 1915. Kültür Yayınları. ISBN 9754092826.
- Stevens, David (2001). "World War I". The Royal Australian Navy. The Australian Centenary History of Defence (vol III). Güney Melbourne. ISBN 0-19-555542-2. OCLC 50418095.
- Frame, Tom (2004). No Pleasure Cruise: the story of the Royal Australian Navy. Crows Nest, Yeni Güney Galler: Allen & Unwin. ISBN 1-74114-233-4. OCLC 55980812.
- ^ Frame, Tom (2004). No Pleasure Cruise: the story of the Royal Australian Navy. Crows Nest, Yeni Güney Galler: Allen & Unwin. ss. 97. ISBN 1-74114-233-4. OCLC 55980812.
- ^ a b c Stevens, David; sf. 46
- ^ a b White, Michael (2011). "Australian Submarines: Past and Present". Oldham, Charles (Ed.). 100 Years of the Royal Australian Navy. Bondi Junction, NSW: Faircount Media Group. ss. 129-30. OCLC 741711418. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2013.
- ^ a b c Stevens, David; sf. 45
- ^ a b c Çanakkale Deniz Savaşları 1915, Sh.: 8
- ^ a b c Çanakkale Deniz Savaşları 1915, Sh.: 9
- ^ "Esrarengiz denizaltı 83 yıl sonra bulundu". Hürriyet. 1 Ocak 1999. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013.
- ^ "HMAS AE2". Avustralya Kraliyet Donanması resmî sitesi. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013.
- ^ Brenchley, Fred (10 Eylül 2007). "Gallipoli's valiant sub poised to surface from the depths of history". The Sydney Morning Herald. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013.
- ^ Bevan, Scott (11 Eylül 2007). "Looking beneath the surface of the Gallipoli campaign". Australian Broadcasting Corporation. 20 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1997 ve 1998 yıllarında AE2 batığına yapılan dalışlarda çekilen fotoğraflar 9 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Denizaltının üç boyutlu simülasyonu (İngilizce)
