Fenotiyazin
| |
| |
| |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Tercih edilen IUPAC adı 10H-Fenotiyazin[1] | |
Diğer adlar Tiyodifenilamin Dibenzotiyazin Dibenzoparatiyazin 10H-dibenzo-[b,e]-1,4-tiyazin PTZ | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol)
|
|
| 143237 | |
| ChEBI | |
| ChEMBL | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.001.997 |
| EC Numarası |
|
| KEGG | |
PubChem CID
|
|
| RTECS numarası |
|
| UNII | |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | C12H9NS |
| Molekül kütlesi | 199,27 g mol−1 |
| Görünüm | yeşilimsi sarı yapraksı katı |
| Erime noktası | 185 °C (365 °F; 458 K) |
| Kaynama noktası | 371 °C (700 °F; 644 K) |
| Çözünürlük (su içinde) | 0,00051 g/L (20 °C)[2] |
| Çözünürlük (diğer çözücüler içinde) | benzen, eter, petrol eter, kloroform, sıcak asetik asit, etanol (az), mineral yağı (az) |
| Asitlik (pKa) | DMSO'da yak. 23 |
| −114.8·10−6 cm3/mol | |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |  
|
| İşaret sözcüğü | Warning |
| Tehlike ifadeleri | H302, H317, H373, H412 |
| Önlem ifadeleri | P260, P261, P264, P270, P272, P273, P280, P301+P312, P302+P352, P314, P321, P330, P333+P313, P363, P501 |
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| PEL (izin verilen) | yok[3] |
| REL (tavsiye edilen) | TWA 5 mg/m3 [skin] |
| IDLH (anında tehlike) | N.D.[3] |
| Farmakoloji | |
| QP52AX03 (DSÖ) | |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Fenotiyazin,S(C6H4)2NHformülüne sahip organik bir bileşik. Tiyazin sınıfına bağlıdır. Fenotiyazin türevleri oldukça biyoaktif olup yaygın kullanıma ve zengin bir geçmişe sahiptir.
Klorpromazin ve prometazin türevleri sırasıyla psikiyatri ve alerji tedavisi alanlarında kullanıldı. Başka bir türevi olan metilen mavisi, ilk sıtma karşıtı ilaçlardan biriydi ve fenotiyazin türevleri şu anda olası anti-enfektif ilaçlar olarak araştırılmaktadır.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Fenotiyazin'in kendisi yalnızca teorik açıdan ilgi çekicidir, ancak türevlerinin psikiyatride, tıbbın diğer alanlarında ve haşere yönetiminde önemli kullanımları oldu. Gelişmiş pillerde ve yakıt hücrelerinde olası kullanım için diğer türevler üzerinde de çalışılmaktadır.[4]
Fenotiyazin türevi ilaçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1876'da fenotiyazin türevi olan metilen mavisi, BASF'ta Heinrich Caro tarafından sentezlendi. Yapısı 1885'te Heinrich August Bernthsen tarafından bulundu. Bernthsen 1883 yılında fenotiyazin üretti.[4] 1880'lerin ortalarında Paul Ehrlich, hücre boyama deneylerinde metilen mavisini kullanmaya başladı ve bu, farklı hücre tipleri hakkında öncü keşiflere yol açtı. Kısmen bu çalışmasına dayanarak kendisine Nobel Ödülü verildi. Sıtma patojenini içeren Plasmodiidae türü gibi bakteri ve parazitleri boyamak için kullanılmasıyla özellikle ilgilenmeye başladı ve metilen mavisi ile boyanabileceğini buldu. Metilen mavisinin sıtma tedavisinde kullanılabileceğini düşündü, klinik olarak test etti ve 1890'lı yıllara gelindiğinde metilen mavisi bu amaçla kullanılmaya başlandı.[4]
Sonraki birkaç on yıl boyunca türevler üzerine yapılan araştırmalar, fenotiyazin bir böcek ilacı ve kurt düşürücü ilaç olarak pazara çıkana kadar sona erdi. 1940'larda Paris'teki Rhone-Poulenc Laboratuvarlarında (Sanofi'nin öncü şirketi) Paul Charpentier ile çalışan kimyagerler türevler üretmeye başladı. Bu çalışma, enfeksiyona neden olan organizmalara karşı hiçbir etkisi olmayan ancak güçlü bir yatıştırıcı etkisi olan iyi bir antihistaminik aktiviteye sahip olan prometazinin ortaya çıkmasına yol açtı. Alerji ve anestezi için ilaç olarak piyasaya çıktı. 2012 yılı itibarıyla hâlâ piyasadaydı.[4] 1940'ların sonunda aynı laboratuvar, daha güçlü bir sakinleştirici ve yatıştırıcı etkiye sahip olan klorpromazini üretti ve Jean Delay ve Pierre Deniker, bunu psikiyatri hastaları üzerinde kullanmaya çalıştı ve sonuçlarını 1950'lerin başında yayınladı. Buldukları güçlü etkiler, modern psikiyatri alanının kapısını açtı ve fenotiyazin türevleri üzerine yapılan çalışmaların çoğalmasına yol açtı.[4] Fenotiyazin türevlerini ve bunların aktivitelerini araştırmak için kimyagerler tarafından yürütülen sistematik araştırma, tıbbi kimyanın öncü bir örneğiydi.[4][5]
Fenotiyazin antipsikotikleri, azot üzerindeki ikame maddesine göre farklılık gösteren üç gruba ayrılır: alifatik bileşikler (asiklik gruplar taşıyan), "piperidinler" (piperidin türevi gruplar taşıyan) ve piperazin (piperazin türevi ikametaşıyan).[5]
İlaç dışı uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapıyı içeren sentetik boya metilen mavisi 1876'da tanımlandı. Metilen mavisi, metilen yeşili, tiyonin ve diğerleri gibi birçok suda çözünür fenotiyazin türevi, enzimatik biyosensörlerde ve biyoyakıt hücrelerinde NADH oksidasyonu için elektrokatalizörler olarak kullanılan iletken polimerlere elektropolimerize edilebilir.[6][7][8]
Fenotiazin, akrilik asit polimerizasyonu için anaerobik bir inhibitör olarak kullanılır ve genellikle akrilik asidin saflaştırılması sırasında bir proses içi inhibitör olarak kullanılır.[9]
Eski kullanımları
[değiştir | kaynağı değiştir]Fenotiyazin eskiden bir böcek ilacı olarak ve hayvanlarda ve insanlarda parazitik solucanların neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için bir ilaç (antihelmintik) olarak kullanılıyordu, ancak bu amaçlarla kullanımının yerini başka kimyasallar aldı.
Fenotiyazin, 1935 yılında DuPont tarafından bir böcek ilacı olarak tanıtıldı.[10] 1944 yılında ABD'de yaklaşık 3.500.000 pound satıldı[11] Ancak güneş ışığı ve hava tarafından bozunduğu için tarlada ne kadar kullanılacağını belirlemek zordu ve 1940'larda DDT gibi daha dayanıklı yeni pestisitlerin ortaya çıkmasıyla kullanımı azaldı.[12] :161–162
1940 yılında hayvancılıkta antihelmintik olarak tanıtıldı ve tiyabendazol ile birlikte ilk modern antihelmintik olarak kabul edildi.[13]
1940'larda insanlar için antihelmintik olarak da tanıtıldı; çoğunlukla çocuklara verildiği için ilaç genellikle çikolata içinde satılıyordu ve bu da popüler ismin "solucan çikolatası" olmasına yol açtı. 1950'lerde fenotiyazin yerini diğer ilaçlara bıraktı.[4]
Yapı ve sentez
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkez C4SN halkası fenotiazinlerde katlanmıştır.[14]
Bileşik ilk olarak 1883'te Bernthsen tarafından difenilaminin kükürt ile reaksiyonu yoluyla hazırlandı, ancak daha yeni sentezler 2-ikameli difenil sülfürlerin siklizasyonuna dayanıyor. Bazıları öyle olsa da, fenotiyazinlerden az sayıda farmasötik açıdan önemli fenotiyazin hazırlanır.[15][16]
Fenotiazinler elektron donörleridir ve birçok alıcıyla yük transfer tuzları oluştururlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Front Matter". Nomenclature of Organic Chemistry: IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry. 2014. s. 216. doi:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4.
- ^ "Sigma-Aldrich catalog of Phenothiazine". 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ a b NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0494". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
- ^ a b c d e f g M. J. Ohlow; B. Moosmann (2011). "Phenothiazine: the seven lives of pharmacology's first lead structure". Drug Discov. Today. 16 (3–4): 119-31. doi:10.1016/j.drudis.2011.01.001. PMID 21237283.
- ^ a b Jaszczyszyn, A; ve diğerleri. (2012). "Chemical structure of phenothiazines and their biological activity" (PDF). Pharmacol. Rep. 64 (1): 16-23. doi:10.1016/s1734-1140(12)70726-0. PMID 22580516. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2024.
- ^ Chi, Qijin; Dong, Shaojun (20 Ocak 1994). "Electrocatalytic oxidation of reduced nicotinamide coenzymes at Methylene Green-modified electrodes and fabrication of amperometric alcohol biosensors". Analytica Chimica Acta. 285 (1–2): 125-133. doi:10.1016/0003-2670(94)85016-X.
- ^ Karyakin, Arkady A.; Karyakina, Elena E.; Schuhmann, Wolfgang; Schmidt, Hanns-Ludwig (1999). "Electropolymerized Azines: Part II. In a Search of the Best Electrocatalyst of NADH Oxidation". Electroanalysis. 11 (8): 553-557. doi:10.1002/(SICI)1521-4109(199906)11:8<553::AID-ELAN553>3.0.CO;2-6.
- ^ Sokic-Lazic, Daria; Minteer, Shelley D. (December 2008). "Citric acid cycle biomimic on a carbon electrode". Biosensors and Bioelectronics. 24 (4): 939-944. doi:10.1016/j.bios.2008.07.043. PMID 18774285.
- ^ Levy, Leon B. (30 Mart 1992). "Inhibition of acrylic acid polymerization by phenothiazine and p-methoxyphenol. II. Catalytic inhibition by phenothiazine". Journal of Polymer Science Part A: Polymer Chemistry (İngilizce). 30 (4): 569-576. doi:10.1002/pola.1992.080300407.
- ^ History of Insecticides and Control Equipment 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Clemson University Pesticide Information Program.
- ^ Robert Lee Metcalf.
- ^ G. Matolcsy, M. Nádasy, V. Andriska.
- ^ Nielsen, MK; ve diğerleri. (Jul 2014). "Anthelmintic resistance in equine parasites--current evidence and knowledge gaps". Vet Parasitol. 204 (1–2): 55-63. doi:10.1016/j.vetpar.2013.11.030. PMID 24433852.
- ^ J. J. H. McDowell (1976). "The crystal and molecular structure of phenothiazine". Acta Crystallographica Section B. 32 (1): 5. doi:10.1107/S0567740876002215.
- ^ Gérard Taurand, "Phenothiazine and Derivatives" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005.DOI:10.1002/14356007.a19_387
- ^ T. Kahl, K.-W.