Açık kaynak donanım
Açık kaynak donanım, herkesin kullanımına açık olarak tasarlanmış donanımdır. Böylece herhangi biri özgürce donanım tasarımı üzerinde çalışabilir, değiştirebilir, donanımın aynısından yapabilir ve satabilir. Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım ve açık kaynak donanım, açık kaynak kültürü hareketi tarafından başlatılmıştır. Açık kaynak donanım terimi genellikle donanım hakkındaki bilgilerin kolaylıkla anlaşılması ile ilgilidir. Donanımsal tasarım (mekanik tasarım, şemalar, materyallerin tasarıları, PCB tasarım dosyaları, HDL kaynak kodları ve mikroçip devre tasarım dosyaları) ile birlikte donanımların sürücü yazılımları tamamen açık kaynak olarak yayınlanır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Açık donanıma dair ilk çalışmalar 1997 yılında Bruce Perens'in Açık Donanım Sertifika Programı (Open Hardware Certification Program) ile başlamıştır. Program, üreticilerin ürünlerinin açık olduğunu tescillemelerini amaçlıyordu.[1][2]
Açık Donanım Sertifika Programı başladıktan kısa süre sonra David Freeman, donanım ürünlerinin açık olduğunun doğrulanması ve kaynak dosyalarının arşivlenmesi amacını güden Açık Donanım Tanımlama Projesi'ni (Open Source Specification Project) başlattı.[3] 1999 başlarında Sepehr Kiani, Ryan Vallance ve Samir Nayfeh açık kaynak felsefesini makine dizaynına uyarlamak için Açık Dizayn Vakfı'nı (Open Design Foundation) kurdu.[4] Bu girişimlerin çoğu kısa soluklu oldu.
2000'lerin ortalarında açık kaynak donanım; Arduino, Adafruit ve Sparkfun gibi hobi elektroniği girişimleri ve RepRap gibi açık kaynak 3B yazıcı projeleri sayesinde yeniden ilgi görmeye başladı.
2011'de CERN, CERN OHL isimli açık donanım lisansını çıkardı. Lisansın ve açık kaynak donanımın amacını CERN'de çalışan bir mühendis ve Açık Kaynak Deposu (Open Hardware Repository) kurucusu olan Javier Serrano, "CERN, dizaynlarını açıkça paylaşarak başka kişilerin incelemesiyle dizaynlarını iyileştirmeyi planlıyor ve özel teşebbüsler dahil olmak üzere öbür kişilerin dizaynlarından faydalanmalarına izin vererek onları aynı işi yapmaktan kurtarıyor" şeklinde açıklamıştır.[5]
Açık Kaynak Donanım Derneği (Open Source Hardware Association, OSHWA), Haziran 2012'de her tip açık kaynak donanım faaliyetiyle ilgilenen bir oluşum olarak kuruldu.[6] Kurulduktan sonra Açık Kaynak İnisiyatifi ile marka ismi üzerinde anlaşmazlık yaşamış, 2012'de bu anlaşmazlığı bir ortak varolma metni yayınlayarak çözmüştür.
Lisanslar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı açık kaynak donanım projeleri yeni lisans yaratmak yerine şu anda geçerli olan özgür ve açık kaynak yazılım lisanslarını kullanır. Buna ek olarak birkaç tane yeni lisans önerilmiştir. Bu lisanslar donanımsal tasarımların kendine özgü lisans sorunlarını çözmek için hazırlanmıştır. Bu lisanslardaki birçok temel prensip açık kaynak yazılım lisanlarının donanım projelerine karşılık gelen açık kaynak yazılım lisansları içerisinde tanımlandı. Genellikle organizasyonlar paylaşılmış bir lisansı destekleme eğilimindedirler. Opencores LGPL ya da değiştirilmiş bir BSD lisansı önermiştir. FreeCores GPL üzerinde diretmiştir. Açık donanım vakfı ‘copyleft’ ya da diğer serbest lisanslar önermiştir. Açık grafik projesi birçok türde lisanlar kullanmaktadır.
Açık kaynak laboratuvarlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Boston Open Source Science Laboratory, Somerville, Massachusetts
- BYU Open Source Lab, Brigham Young University
- OSU Open Source Lab, Oregon State University
- Open Source Research Lab, University of Texas at El Paso
- Stanford Open Source Lab, Stanford University
İş modelleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Açık kaynak akımına uygun birçok is modeli bulunmaktadır ve günümüzde açık kaynak donanım firmaları farklı iş modellerini kullanmaktadır.
Elektronik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektronik devre üretiminde açık kaynak donanım modelini izleyen popüler firmalardan bir tanesi Arduino'dur. Arduino ile ilgili her şey açık kaynaktır ve herkese açıktır. Diğer üreticiler Arduino'nun dizaynını kullanabilir fakat Arduino ismini dizaynları üzerine koyamazlar. Arduino firmasının amacı kendi ürünlerini diğer klon ürünlerden ayrılabilir hale getirmektir.
Mekanik
[değiştir | kaynağı değiştir]Açık kaynak mekanik aparat tasarımları da açık kaynak donanım kapsamındadır. Yakın tarihte geliştirilen XYZ Space Frame Vehicles bisikleti ve Tabby OSVehicle arabası gibi açık kaynaklı araçlar bu kategoridedir.
Mekatronik
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu açık kaynak donanım, mekanik ve elektronik parçalara sahip olan mekatronik sistemlere dahildir. Şu ana kadar mekanik cihazlar, müzik aletleri ve tıbbi araçlar olmak üzere birçok açık kaynak mekatronik ürün geliştirilmiştir.
Açık kaynak mekanik cihazların önemli kısmı RepRap, Prusa ve Ultimaker firmalarının ürettiği 3B yazıcılardır.
Yonga tasarımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Açık kaynak bir komut kümesi mimarisi olan RISC-V, geçirgen lisansı sayesinde hem açık hem kapalı kaynak yongaların tasarımında kullanılabilmektedir.
OpenCores, daha büyük dizaynlar oluşturmaya yarayan açık kaynak ve minik yonga dizaynları içeren devasa bir kütüphanedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel
- http://freedomdefined.org/OSHW 10 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.oshwa.org/research/brief-history-of-open-source-hardware-organizations-and-definitions/ 26 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Özel
- ^ Perens, B. 1997. Announcing: The Open Hardware Certification Program. Debian Announce List. [1] 4 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ The Open Hardware Certification Program on openhardware.org (November 1998).
- ^ Freeman, D. 1998. OHSpec: The Open Hardware Specification Project.
- ^ "Open Design Foundation". 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020.
- ^ CERN launches Open Hardware initiative 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CERN. 2011.
- ^ brief-history-of-open-source-hardware-organizations-and-definitions 26 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on OSHWA.org.