Yverdon-les-Bains

Stampa:Infobox Swiss town Yverdon-les-Bains ( shqiptimi frëngjisht: [ivɛʁdɔ̃ le bɛ̃]  ( dëgjoni) ; Shqip: Iverdoni-Banjat ) (i quajtur Eburodunum dhe Ebredunum gjatë epokës romake ) është një komunë në rrethin e Jura-Vadi Verior të kantonit Vad në Zvicër . Është selia e rrethit. Popullsia e Yverdon-les-Bains e përditësuar më Dhjetor 2020 është 29 955 banorë.

Iverdoni ndodhet në zemër të një mjedisi natyror të formuar nga malet Jura, fushat e Orbës, kodrat e Brojës dhe liqenit Nëshatel . Është qyteti i dytë më i rëndësishëm në Kantonin e Vadit. Është i njohur për burimet e tij termale dhe është një qendër e rëndësishme rajonale për tregti dhe turizëm.

Kalaja e Yverdonit

Kalaja e Yverdonit

Muret kryesore dhe katër kullat e tyre u ngritën brenda pak vitesh. Dizajni i kështjellës ndoqi karakteristikat gjeometrike të përdorura për kështjellat e vendosura në fusha dhe ishte planifikuar nga muratori dhe arkitekti i ri Jacques de Saint-Georges . Jacques planifikoi gjithashtu Kalanë Caernarvon dhe ndërtoi kështjellën Saint-Georges d'Espéranches, afër Lionit .

Kalaja e Iverdonit ka qenë rezidenca e kështjellarëve të dinastisë Savoja, deri në vitin 1536, e ndjekur nga përmbaruesit e shtetit të Bernës . Në 1798, Departamenti i Lemanit u bë pronari i kështjellës. Departamenti ishte krijuar nga "Republika Helvetiane" jetëshkurtër (1798–1803), e krijuar sipas vullnetit tëNapoleonit të I-rë.

Epoka e Bernes (1536–1798)

Sundimtarët e Savojës u dhanë ekskluzivitet dhe liri të bollshme banoreve të Iverdonit. Qyteti lulëzoi gjatë dyqind viteve para luftërave të Burgonjës .

Më pas erdhi pushtimi i Bernës. Gjatë gati treqind viteve të pushtimit të Bernës, jeta ekonomike vazhdoi të lulëzonte.

Shekulli i XVIII-të rezultoi të ishte një nga periudhat më të favorshme për Iverdonin, i shënuar nga pikat kryesore kulturore dhe ekonomike. Atëherë, një qytet me rreth 2.000 banorë, Iverdoni rrezatoi si një banjë spa dhe si qendër mendimi (58 tome të Enciklopedisë Yverdon, botuar midis viteve 1770 dhe 1780), duke qenë në marrëdhënie të ngushtë me mendjet dhe lëvizjet e mëdha të kohës.

Tempulli

Tempulli i Yverdon-les-Bains

Arkitekti gjenevas Billon e ngriti këtë kishë protestante në vitin 1757, në vendin e dikurshëm të kishës Notre-Dame të shekullit të 14-të. Spira e saj ishte rindërtuar në vitin 1608, në bazën e asaj origjinale, për të cilën ishin përdorur blloqe të mëdha, të skalitura nga rrënojat e "Castrum" romake.

14 stalla, me figura apostuj dhe profetë, e kanë origjinën nga kisha e lashtë dhe i atribuohen Claude de Peney, i cili kishte punuar në Fribourg dhe Hauterive . Peney vdiq në 1499 dhe Bon Bottolier, kabineti në Lozanë, u ngarkua me punimin e stallave (1501–1502). Potier, me origjinë franceze, e ndërtoi organin në 1766.

Demografia

Qyteti i vjetër i Yverdonit

Ngritje e lartë moderne

Shumica e popullsisë (viti 2000) flet frëngjisht (20,134 ose 82.6%) si gjuhën e saj të parë, serbo-kroatishtja është e dyta më e shpeshtë (945 ose 3.9%) dhe portugalishtja është e treta (859 ose 3.5%). Atë gjermane e flasin 551 persona, italishten 717 dhe romançen 9 .

Popullsia historike është dhënë në grafikun e mëposhtëm:

Politika

Në zgjedhjet federale të vitit 2007, partia më e votuar ishte PS, e cila mori 29.42% të votave. Tre partitë e ardhshme më të votuara ishin UDC (22.26%), Partia e Gjelbër (14.34%) dhe FDP (9.98%). Në zgjedhjet federale u hodhën gjithsej 5744 vota dhe pjesëmarrja në votime ishte 42.2%.

Transporti

Ndërtesa e stacionit Yverdon-les-Bains në 2009

Feja

Kisha e qytetit Yverdon

Nga të dhënat e censusit 2020 , 8,628 ose 35,4% i përkisnin Kishës së Reformuar Zvicerane, ndërsa 7,489 ose 30,7% ishin katolikë . Nga pjesa tjetër e popullsisë, kishte 835 anëtarë të një kishe ortodokse (ose rreth 3,43% e popullsisë), kishte 28 individë (ose rreth 0,11% e popullsisë) që i përkisnin kishës katolike të krishterë dhe ishin 1,389 individë (ose rreth 5,70% e popullsisë) që i përkisnin një kishe tjetër të krishterë.

Ndërtesa dhe vendndodhje të dukshme

Teatri Benno Besson

• "Statujat e Menhirit ", duke përfshirë rreshtat e gurëve në Clendy, që datojnë prej të paktën mijëvjeçarit të tretë para Krishtit
• Castrum, mbetjet e mureve dhe kullave gjigande nga epoka romake
• burimet termale
• kalaja e shekullit të 13-të
• "Tempulli", një kishë protestante e shekullit të XVII-të
• Grande Caricaie, një rezervat natyror që shtrihet përgjatë bregut jugor të liqenit Nëshatel
• Maison d'Ailleurs ( Shtëpia e tjetërkundit ), "një muze i fantashkencës, utopisë dhe udhëtimeve të jashtëzakonshme", i themeluar në 1976 dhe i vetmi muze i këtij lloji në Evropë
• Teatri Benno Besson, teatri më i vjetër i Yverdon i ndërtuar në 1898.
• Galeria e Bashkisë