Turpi
Turpi është një emocion i pakëndshëm i vetëdijshëm që shpesh shoqërohet me vetëvlerësim negativ; me motivim për të hequr dorë; dhe me ndjenjat e dhimbjes, ekspozimit, mosbesimit, pafuqisë dhe pavlefshmërisë.[1]
Përkufizimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Turpi është një emocion i veçantë, bazë, i përshkruar si një emocion moral ose shoqëror që i shtyn njerëzit të fshehin ose mohojnë keqbërjet e tyre.[1][2] Emocionet morale janë emocione që kanë ndikim në aftësitë vendimmarrëse të një personi dhe mbikëqyrin sjellje të ndryshme shoqërore.[2] Pëqendrimi i turpit është te vetja ose individi në lidhje me një audiencë të perceptuar. Mund të sjellë ndjenja të thella mangësie, humbjeje, inferioriteti, padenjësie ose urrejtjeje për veten. Vëmendja jonë kthehet nga brenda; ne izolohemi nga rrethina jonë dhe tërhiqemi në vetëpërthithje të mbyllur. Jo vetëm që ndihemi të larguar nga të tjerët, por edhe nga pjesët e shëndetshme të vetes. Izolimi nga bota zëvendësohet me emocione të dhimbshme dhe mendime vetëpërçmuese dhe ankth të brendshëm. Hulumtimi empirik tregon se është jofunksional për nivelin individual dhe grupor. Turpi mund të përshkruhet gjithashtu si një emocion i pakëndshëm i vetëdijshëm që përfshin vlerësim negativ të vetvetes.[3] Turpi mund të jetë një emocion i dhimbshëm që shihet si një "...krahasim i veprimit të vetvetes me standardet e vetvetes...", por mund të rrjedhë në mënyrë të barabartë nga krahasimi i gjendjes së vetvetes me standardin e kontekstit shoqëror ideal. Sipas Neda Sedighimornanit,[4] turpi është i rëndësishëm në disa çrregullime psikologjike si depresioni, frika e ndërveprimeve shoqërore dhe madje edhe në disa çrregullime të të ngrënit. Disa shkallë të turpit e masin atë për të vlerësuar gjendjet emocionale, ndërsa shkallët e tjera të turpit përdoren për të vlerësuar tiparet emocionale ose prirjet - prirjen ndaj turpit.[5] "Të turpërosh" në përgjithësi do të thotë të caktosh ose t'i komunikosh në mënyrë aktive një gjendje turpi një personi tjetër. Sjelljet e krijuara për të "zbuluar" ose "ekspozuar" të tjerët ndonjëherë përdoren për të turpëruar personin tjetër. Ndërsa, të kesh turp do të thotë të mbash një ndjenjë të përmbajtjes kundër fyerjes së të tjerëve (si me modestinë, përulësinë dhe respektin). Në ndryshim nga të kesh turp është të mos kesh turp; sjellja pa kufizime, fyerja e të tjerëve, të ngjashme me emocionet e tjera si krenaria ose mendjemadhësia.
- ^ a b Tracy, Jessica; Robins, Richard (2007). "Self-conscious emotions: Where self and emotion meet". përmbledhur nga Sedikides, C. (red.). Frontiers of social psychology. The self. Psychology Press. fq. 187–209.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ^ a b Shein, L. (2018). "The Evolution of Shame and Guilt". PLoSONE, 13(7), 1–11.
- ^ Parsa, S. (2018). "Psychological Construction of Shame in Disordered Eating". New Psychology Bulletin, 15(1), 11–19.
- ^ Sedighimornani, Neda (2018-10-09). "Shame And Its Features: Understanding Of Shame". European Journal of Social Sciences Studies. 3 (3). doi:10.5281/ZENODO.1453426.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Schalkwijk, F., Stams, G. J., Dekker, J., & Elison, J. (2016). "Measuring Shame Regulations: Validation of the Compass of Shame Scale". Social Behavior and Personality, 44(11), 1775–91.