[go: up one dir, main page]
Jump to content

Geri Kasparov

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Garry Kasparov)
Geri Kasparov
Kasparov më 2007
Emri i plotëGeri Kimoviç Kasparov
ShtetiSoviet Union Bashkimi Sovjetik (para vitit 1992)
Rusia Rusia (pas vitit 1992)
Lindi më13 prill 1963
Baku, RSS Azerbajxhan, Bashkimi Sovjetik
TitulliMjeshtër i madh (1980)
Kampion Bote1985–1993 (e padiskutueshme)
1993–2000 (klasik)
Vlerësimi FIDE2812 (shkurt 2024)
Vlerësimi më i lartë2851 (korrik 1999)
Renditja më e lartëNr. 1 (janar 1984)

Geri Kimoviç Kasparov (rusisht: Га́рри Ки́мович Каспа́ров; lindur si Geri Kimoviç Weinstein, 13 prill 1963, Baku, Azerbajxhan) është një mjeshtër rus me famë botërore i shahut, ish kampion botëror i shahut, shkrimtar, aktivist politik dhe një nga lojtarët më të mëdhenj të shahut.[1] Vlerësimi i tij maksimal në FIDE prej 2851,[2] i arritur në vitin 1999, ishte më i larti i regjistruar derisa u tejkalua nga Magnus Carlsen më 2013. Nga viti 1984 deri në pensionimin e tij nga shahu konkurrues i rregullt në 2005, Kasparov u rendit nr. 1 për një rekord prej 255 muajsh në përgjithësi. Kasparov mban gjithashtu rekorde për fitoret më të njëpasnjëshme të turneut profesional (15) dhe Oskarëve të Shahut (11).

Kasparov, në vitin 1985 kur ishte vetëm 22 vjeç, u bë Kampioni Botëror më i ri i padiskutueshëm i Shahut duke mundur kampionin e atëhershëm Anatoli Karpov.[3] Ai mbajti zyrtarisht titullin botëror të FBSH (Federata Botërore e Shahut) deri në vitin 1993, kur një konflikt me FBSH e detyroi atë të krijojë një organizatë paralele, Shoqata e Shahut Profesionist. Ai vazhdoi të mbajë titullin "klasik" Kampion Botëror i Shahut deri në vitin 2000 kur u mund nga Vladimir Kramnik. Njihet edhe si kampioni i parë botëror që humbet një ndeshje shahu kundër kompjuterit Deep Blue në vitin 1997.

Kasparov zyrtarizoi tërheqjen nga shaku profesionist më 10 mars 2005, për t'iu përkushtuar politikës dhe shkrimit. Formoi lëvizjen Fronti i Bashkuar Civil dhe u anëtarësua me Rusia Tjetër, koalicion që kundështon administimin e Vladimir Putin. Në vitin 2008, ai njoftoi synimin për të kandiduar si kandidat në garën presidenciale ruse të atij viti, por pasi hasi në probleme logjistike në fushatën e tij, për të cilat fajësoi "pengimin zyrtar", ai u tërhoq.[4][5][6] Në vazhdën e protestave masive ruse që filluan në vitin 2011, ai njoftoi në qershor 2013 se ishte larguar nga Rusia për të ardhmen e afërt nga frika e persekutimit.[7] Pas fluturimit të tij nga Rusia, ai jetoi në New York City me familjen e tij.[8][9] Në vitin 2014, ai mori nënshtetësinë kroate dhe ka mbajtur një vendbanim në Podstrana afër Splitit.[10][11][12]

Jeta e hershme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kasparov në moshën 11 vjeçare, Vilnius, 1974

Kasparov u lind Garik Kimoviç Weinstein (rusisht: Гарик Кимович Вайнштейн, romanizuar: Garik Kimovich Vainshtein) në Baku, RSS e Azerbajxhanit (tani Azerbajxhan), Bashkimi Sovjetik. Babai i tij, Kim Moisijeviç Weinstein, ishte çifut rus, dhe nëna e tij, Klara Gasparian, ishte armene.[13][14][15][16] Kasparovi e ka përshkruar veten si një "i krishterë i vetë-emëruar", megjithëse "shumë indiferent".[17] dhe duke u identifikuar si rus: "Edhe pse jam gjysmë armen, gjysmë çifut, e konsideroj veten rus sepse rusishtja është gjuha ime amtare dhe jam rritur me kulturën ruse."[18][19]

Kasparovi fillimisht filloi studimin serioz të shahut pas një problemi shahu të dhënë nga prindërit për të cilin ai propozoi një zgjidhje.[20] Babai i tij vdiq nga leuçemia kur Garry ishte shtatë vjeç.[21] Në moshën dymbëdhjetë vjeçare, Garry adoptoi mbiemrin armen të nënës së tij, Gasparian, duke e modifikuar atë në një version të rusifikuar, Kasparov.[22]

Kur ishte 7 vjeç, Kasparovi mori pjesë në rrethin e shahut në Pallatin e Pionerëve të Rinj në Baku dhe, në moshën 10 vjeçare filloi trajnimin në shkollën shahut të Mikhail Botvinnik nën vëzhgimin e trajnerit Vladimir Makogonov. Makogonovi ndihmoi në zhvillimin e aftësive pozicionale të Kasparovit dhe e mësoi atë të luante Mbrojtjen Caro-Kann dhe Sistemin Tartakower të Gambitit të Mbretëreshës. Kasparovi fitoi Kampionatin e të Rinjve sovjetikë në Tbilisi në 1976, duke marrë 7 pikë nga 9 të mundshme, në moshën 13 vjeçare. Ai e përsëriti fitoren një vit më pas, duke fituar me një rezultat prej 8½ pikë nga 9. Gjatë kësaj kohe ai kishte trajner Alexander Shakarov.[23]

Në 1978, Kasparovi mori pjesë në turneun Përkujtimor Sokolski në Minsk. Ai ishte ftuar si një përjashtim por zuri vendin e parë dhe u bë një Mjeshtër shahu. Kasparovi ka thënë vazhdimisht se kjo ngjarje ishte një pikë kthese në jetën e tij, dhe se kjo e bindi atë për të zgjedhur shahun si karrierën e tij. "Unë do ta kujtoj turneun Përkujtimor Sokolski sa të jem gjallë", shkroi ai. Ai ka thënë gjithashtu se pas fitores, ai mendonte se kishte një mundësi shumë të mirë në kampionatin botëror.[24]

Karriera e shahut

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fillimisht ai u kualifikua për Kampionatin e Shahut Sovjetik në moshën 15 vjeçare në vitin 1978, lojtari më i ri që kishte luajtur ndonjëherë në atë nivel. Ai e fitoi turneun e sistemit zviceran me 64 lojtarë në Daugavpils në barazim ndaj Igor V. Ivanovit për të kapur vendin e vetëm kualifikues.[25]

Kasparovi u ngrit shpejt në renditjen botërore FIDE. Duke filluar me një mbikëqyrje nga ana e Federatës së Shahut BRSS, ai mori pjesë në një turne të mjeshtrave të mëdhenj në Banja Luka, Bosnje dhe Herzegovinë (atëherë pjesë e Jugosllavisë), në vitin 1979, ndërsa ende i pavlerësuar. Ai ishte një zëvendësim për Viktor Korçnoi i cili ishte i ftuar fillimisht por u tërhoq për shkak për kërcënimin për bojkot nga sovjetikët.[26] Kasparovi fitoi këtë turne të klasit të lartë, duke dalë me një vlerësim të përkohshëm prej 2595, i mjaftueshëm për të katapultuar atë në grupin më të lartë të lojtarëve të shahut (në atë kohë, numri 15 në botë).[27] Vitin e ardhshëm, 1980, ai fitoi Kampionatin Botëror të Shahut për të Rinj në Dortmund, Gjermani Perëndimore. Më vonë atë vit, ai bëri debutimin e tij si rezervë e dytë për Bashkimin Sovjetik në Olimpiadën e Shahut në Valletta, Maltë, dhe u bë Mjeshtër i Madh.[28]

Stili i lojës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kramniku e quajti Kasparovin një shahist praktikisht pa asnjë dobësi.[29] Lojërat e tij karakterizohen nga një stil dinamik loje me fokus në taktikat, thellësinë e strategjisë, llogaritjen delikate dhe idetë origjinale të hapjes.[30] Kasparov ishte i njohur për përgatitjen e tij të gjerë hapëse dhe lojën agresive në të.[31][32] Sergej Shipov i konsideroi cilësitë morale dhe vullnetare të Kasparov (impulsiviteti dhe paqëndrueshmëria psikologjike) dhe mbështetja e tepruar në opsione, të cilat mund të çojnë në punë të tepërt dhe gabime, si ndër mangësitë e tij të pakta.[33]

Stili sulmues i lojës së Kasparov është krahasuar nga shumë me Alekhine,[34][35] idhulli i tij i shahut që nga fëmijëria. Kasparov e ka përshkruar stilin e tij si të ndikuar kryesisht nga Alekhine, Tal dhe Fischer.[36] Ndikime të tjera te Kasparov ishin trajnerët e tij të hershëm. Në një moshë të re, ai u takua me mësuesit me përvojë Alexander Nikitin dhe Alexander Shakarov. Shakarov mblodhi dhe sistemoi materiale, dhe më pas u bë rojtari i "bankës së informacionit" të Kasparov. Një hap revolucionar në atë kohë ishte përfshirja e programeve kompjuterike në analizimin e lojërave, dhe ishte Kasparov dhe ekipi i tij që hodhën hapat e parë në këtë drejtim.[37][38] Në 1973, Kasparov hyri në shkollën Botvinnik dhe tërhoqi menjëherë vëmendjen. Botvinnik komentoi për nxënësin e ri të shkollës: "Shpejtësia dhe kapaciteti i kujtesës së Garrit janë të mahnitshme. Ai numëron ndryshime të thella dhe gjen lëvizje të papritura. Fuqia e vizionit të kombinuar e bën atë të ngjashëm me vetë Alekhine".[39]

Vlerësimi i shahut

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kasparov mban rekordin për kohën më të gjatë si lojtari numër 1 i vlerësuar në botë—nga 1984 deri në 2005 (Kramnik ndau renditjen nr. 1 me të një herë, në listën e vlerësimit të FIDE-s në janar 1996).[40] Ai drejtoi listën e vlerësimit të PCA gjatë ndarjes nga FIDE. Në kohën e daljes në pension, ai ishte ende i renditur në vendin e parë në botë, me një vlerësim prej 2812. Vlerësimi i tij ka rënë joaktiv që nga lista e vlerësimit të janarit 2006.[41]

Në janar 1990, Kasparov arriti vlerësimin (atëherë) më të lartë FIDE ndonjëherë, duke kaluar 2800 dhe duke thyer rekordin e vjetër të Fischer prej 2785. Nga listat e vlerësimit FIDE të korrikut 1999 dhe janarit 2000, Kasparov kishte arritur një vlerësim 2851 Elo, në atë kohë vlerësimi më i lartë arritur ndonjëherë.[42] Ai e mbajti atë rekord derisa Carlsen arriti një vlerësim të ri rekord prej 2861 në janar 2013.[43]

Jeta personale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kasparov ka jetuar në New York City që nga viti 2013.[44][8]

Ai është martuar tri herë: me Mashën, me të cilën kishte një vajzë, Polinën, përpara se të divorcohej;[45] me Julia, me të cilën kishte një djalë, Vadimin, para divorcit të tyre në 2005;[332] dhe me Darinë (Dasha) ), me të cilin ka dy fëmijë, vajzën Aida e lindur në 2006 dhe djalin Nickolas lindur në 2015.[46][8][47] Gruaja e Kasparov menaxhon aktivitetet e tij të biznesit në mbarë botën përmes Kasparov International Management Inc.[48]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ 10 lojtarë më të mirë në historinë e shahut
  2. ^ "Who is the Strongest Chess Player?". Bill Wall (në anglisht). Chess.com. 27 tetor 2008. Arkivuar nga origjinali më 31 mars 2020. Marrë më 2 mars 2009.
  3. ^ Ruslan Ponomariov won the disputed FIDE title, at the age of 18, when the world title was split
  4. ^ "Putin "heir" on course to win Russia election: poll". Reuters. 13 dhjetor 2007. Arkivuar nga origjinali më 25 qershor 2021. Marrë më 2 korrik 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Gessen, Masha (2012). The Man Without a Face: The Unlikely Rise of Vladimir Putin. New York: Riverhead Books. fq. 196–197. ISBN 978-1-59448-842-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gessen describes some of the obstacles Kasparov encountered during the attempt to build his campaign: his chartered plane was refused airport access; hotels were advised not to house him; event attendees and organisers were threatened; secret police were a constant presence; a "total television blackout" was enforced. These measures, Gessen concludes, kept the Kasparov movement from growing.
  6. ^ Demirjian, Karoun (13 shtator 2014). "Moscow city elections leave little room for Russian opposition". The Washington Post. Arkivuar nga origjinali më 4 tetor 2014. Marrë më 28 shtator 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)"Independent opposition candidates faced many obstacles. In February, Putin signed a law requiring all independent candidates to collect signatures from 3 percent of their constituents. The city didn't finalize the boundaries of the districts – which expanded from 35 to 45 – until April. Then in May, two of the original 'For Moscow' members were slapped with fraud charges, effectively ending their campaigns.[paragraph break] The remaining would-be candidates had a few weeks in the summer to collect approximately 5,000 signatures. It proved an elusive goal for most coalition members."
  7. ^ "Garry Kasparov not returning to Russia out of fear of prosecution". Financial Times (në anglisht). 6 qershor 2013. Arkivuar nga origjinali më 25 maj 2021. Marrë më 26 dhjetor 2020.
  8. ^ a b c Gessen, Masha (4 dhjetor 2018). "Garry Kasparov Says We Are Living in Chaos, But Remains an Incorrigible Optimist". The New Yorker (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 4 dhjetor 2018. Marrë më 22 prill 2021.
  9. ^ Boot, Max (25 prill 2018). "The political center is fighting back". The Washington Post (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 maj 2019. Marrë më 23 prill 2019.
  10. ^ "Gari Kasparov dobio hrvatsko državljanstvo". Večernji list. 27 shkurt 2014. Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2021. Marrë më 26 dhjetor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ GARI KASPAROV: 'Vladimir Putin ima previše problema da bi nastavio svoje agresivne politike na području Balkana' Arkivuar 22 nëntor 2021 tek Wayback MachineNacional, 22 December 2020, # 1183, p. 51.
  12. ^ "Je li se legendarni šahist Gari Kasparov trajno preselio u Podstranu pokraj Splita? U Dalmaciju se 'sklonio' nakon pandemije koronavirusa". Slobodna Dalmacija. 15 janar 2021. Arkivuar nga origjinali më 7 shkurt 2022. Marrë më 7 shkurt 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Masha Gessen (7 maj 2012). "Chess Champion Garry Kasparov is Russia's Great Red Hope". Newsweek (në anglisht). Marrë më 2 korrik 2022.
  14. ^ Kasparov, Garry (2011), Garry Kasparov on Garry Kasparov, Part 1: 1973–1985, Everyman Chess {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!): "I am absolutely sure that the Garry Kasparov, who became leader of the chess world, professed the same values as Garik Weinstein, who once, following the example of his father, became fascinated by chess..."
  15. ^ Biography Arkivuar 10 gusht 2011 tek Wayback Machine on Kasparov.ru site (në rusisht)
  16. ^ White King and Red Queen by Daniel Johnson, ISBN 1-84354-609-4
  17. ^ "Transcript: Kasparov to Start Campaign Promoting 'Values of Democracy'" (në anglisht). Fox News. Arkivuar nga origjinali më 21 maj 2013. Marrë më 20 tetor 2013.
  18. ^ "Garry Kasparov on Conversations with Bill Kristol" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 mars 2016. Marrë më 20 shkurt 2018.
  19. ^ "Garry Kasparov Transcript – Conversations with Bill Kristol". Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2016. Marrë më 20 shkurt 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Unlimited Challenge, an autobiography by Garry Kasparov with Donald Trelford, ISBN 0-00-637358-5
  21. ^ Kasparov: The World's Chess Champion Arkivuar 24 dhjetor 2007 tek Wayback Machine, by Anne Kressler, From Azerbaijan International (3.3) Autumn 1995. (Retrieved 31 March 2008)
  22. ^ Hooper, David; Whyld, Kenneth (1996). Oxford Companion To Chess (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 0-19-280049-3. OCLC 34618196.
  23. ^ Garry Kasparov (2011). Garry Kasparov on Garry Kasparov, Part 1: 1973–1985 (në anglisht). Everyman Chess. fq. 11. ISBN 9781857448641. Arkivuar nga origjinali më 9 korrik 2021. Marrë më 6 korrik 2021. Extract of page 11 Arkivuar 9 korrik 2021 tek Wayback Machine
  24. ^ "ICC Help: interview" (në anglisht). Internet Chess Club. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2007. Marrë më 11 gusht 2007.
  25. ^ "The chess games of Garry Kasparov". Chessgames.com (në anglisht). Marrë më 2022-06-11.
  26. ^ "Viktor Korchnoi wins Banja Luka 2007". ChessBase (në anglisht). 17 gusht 2007. Arkivuar nga origjinali më 6 mars 2016. Marrë më 6 mars 2016.
  27. ^ "FIDE Rating List: January 1980" (në anglisht). OlimpBase. Arkivuar nga origjinali më 14 maj 2018. Marrë më 2 prill 2011.
  28. ^ "Garry Kasparov". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 3 shkurt 2019. Marrë më 3 gusht 2017.
  29. ^ "В.Крамник. "ОТ СТЕЙНИЦА ДО КАСПАРОВА"" [V. Kramnyk. "FROM STEYNITSA TO KASPAROV"]. e3e5.com (në rusisht). 1 korrik 2005. Arkivuar nga origjinali më 26 korrik 2011. Marrë më 12 dhjetor 2010.
  30. ^ Rocher, Finlo (12 mars 2005). "Каспаров: король уходит со сцены" [Kasparov: the king leaves the stage]. BBC News (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2013. Marrë më 4 dhjetor 2013.
  31. ^ Byrne, Robert (5 nëntor 2000). "Chess: How Kramnik Kept Kasparov Off His Game". The New York Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 shkurt 2017. Marrë më 8 shkurt 2017.
  32. ^ "Game 4: Ibm, Kasparov Draw – Sun Sentinel". Sun-Sentinel (në anglisht). 8 maj 1997. Arkivuar nga origjinali më 4 prill 2015. Marrë më 20 tetor 2013.
  33. ^ "Garry Kasparov". ChessPro (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 24 gusht 2011. Marrë më 3 dhjetor 2010.
  34. ^ "Poll Picks Bobby Fischer As Favorite Player". Sun-Sentinel (në anglisht). 6 shkurt 2000. Arkivuar nga origjinali më 4 prill 2015. Marrë më 20 tetor 2013.
  35. ^ "Chess '25 Jul 1986' The Spectator Archive". The Spectator (në anglisht). 25 korrik 1986. Arkivuar nga origjinali më 24 tetor 2013. Marrë më 20 tetor 2013.
  36. ^ Kasparov, Garry (2003). My Great Predecessors, part I. Everyman Chess. ISBN 1-85744-330-6. p. 9 OCLC 223602528.
  37. ^ "ГАРРИ - ВУНДЕРКИНД И ГЕНИЙ ИГРЫ" [GARRY - GAME PRODUCER AND GENIUS (continued)]. Nauka i Zhizn (në rusisht). 2005. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2011. Marrë më 21 shkurt 2011.
  38. ^ "FRANKFURT CHESS CLASSIC 1999 PORTRAITS". ChessBase (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 4 qershor 2011. Marrë më 16 mars 2011.
  39. ^ "ГАРРИ - ВУНДЕРКИНД И ГЕНИЙ ИГРЫ" [GARRY - GAME PRODUCER AND GENIUS]. Nauka i Zhizn (në rusisht). 2005. Arkivuar nga origjinali më 6 dhjetor 2008. Marrë më 21 shkurt 2011.
  40. ^ "All Time rankings" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 nëntor 2009.
  41. ^ "FIDE Archive: Top 100 Players July 2005". World Chess Federation. 18 prill 2007. Arkivuar nga origjinali më 29 qershor 2007. Marrë më 11 gusht 2007. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  42. ^ The Week in Chess 270 Arkivuar 30 shtator 2011 tek Wayback Machine, The Week in Chess, 10 janar 2000.
  43. ^ "Carlsen beats Kasparov's rating record in London" (në anglisht). Chessvibes. 8 dhjetor 2012. Arkivuar nga origjinali më 16 janar 2013. Marrë më 3 janar 2013.
  44. ^ Edwards, Jim (23 janar 2018). "Garry Kasparov told us what it's like to live in fear of being assassinated by Putin". Business Insider (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 22 prill 2021. Marrë më 22 prill 2021.
  45. ^ Cowing, Emma (14 korrik 2006). "Kasparov makes his first political move on Putin". The Scotsman (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 gusht 2006.
  46. ^ Remnick, David (1 tetor 2007). "The Tsar's Opponent: Garry Kasparov takes aim at the power of Vladimir Putin". The New Yorker. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2007. Marrë më 22 tetor 2007. {{cite magazine}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ Garry Kasparov (2017). Deep Thinking. Where machine intelligence ends and human creativity begins (John Murray, London), dedication page
  48. ^ "Team". Kasparov (në anglisht). 6 tetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 26 dhjetor 2021. Marrë më 26 dhjetor 2021.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Geri_Kasparov&oldid=2644725"