Carbonari
 Emblema masonike e Carboneria | |
 Cabonari triband | |
| Formuar më | Fillim të shekullit të 19-të |
|---|---|
| Lloji | Organizatë konspirative |
| Qëllimi | Bashkimi italian |
Njerëzit kyç | Gabriele Rossetti Napoléon Louis Bonaparte Giuseppe Garibaldi Silvio Pellico Aurelio Saffi Antonio Panizzi Giuseppe Mazzini Ciro Menotti Melchiorre Gioia Piero Maroncelli |
Carbonari (fjalë për fjalë 'prodhuesit e qymyrit') ishte një rrjet joformal i shoqërive të fshehta revolucionare aktive në Itali nga rr. 1800 deri më 1831. Edhe pse qëllimet e tyre shpesh kishin një bazë patriotike dhe liberale, atyre u mungonte një axhendë e qartë e menjëhershme politike.[1] Ata ishin një fokus për ata të pakënaqur me situatën represive politike në Itali pas vitit 1815, veçanërisht në jug të Gadishullit Italian.[1][2] Anëtarët e karbonarëve dhe ata të ndikuar prej tyre morën pjesë në ngjarje të rëndësishme në procesin e bashkimit italian (të quajtur Risorgimento), veçanërisht në revolucionin e dështuar të viteve 1820 dhe në zhvillimin e mëtejshëm të nacionalizmit italian.
Organizimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Carbonari ishin një shoqëri e fshehtë e ndarë në qeliza të vogla të fshehta të shpërndara nëpër Itali. Megjithëse axhendat ishin të ndryshme, dëshmitë sugjerojnë se pavarësisht ndryshimeve rajonale, shumica e tyre ranë dakord për krijimin e një Italie liberale dhe të bashkuar.[3] Carbonari ishin antiklerikalë si në filozofinë ashtu edhe në programin e tyre. Kushtetuta Papale Ecclesiam a Jesu Christo dhe enciklika Qui pluribus u drejtuan kundër tyre. Dokumenti i diskutueshëm Alta Vendita, i cili bënte thirrje për një kontroll liberal ose modernist të Kishës Katolike, i atribuohej karbonarit siçilian.[4]
Mbrojtësi i shenjtë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Anëtarët e Carboneria e njohin Theobald of Provins si shenjt mbrojtës i djegësve të qymyrit, si dhe lëkurëshëve. Në fakt, për shembull, babai i Felice Orsinit, i cili i përkiste Carbonerias, donte t'i jepte atij emrin e Orso Teobaldo Felice.
Anëtarë të shquar
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Anëtarët e shquar të Carbonari përfshinin:
- Gabriele Rossetti
- Amand Bazard
- Silvio Pellico (1788–1854) dhe Pietro Maroncelli (1795–1846)
- të dy u burgosën nga austriakët për vite me radhë, shumë prej të cilave i kaluan në Kalanë Spielberg në Bërno, Moravia jugore. Pas lirimit të tij, Pellico shkroi librin Le mie prigioni, duke përshkruar në detaje kalvarin e tij dhjetëvjeçar. Maroncelli humbi njërën këmbë në burg dhe luajti një rol të rëndësishëm në përkthimin dhe redaktimin e librit të Pellico në Paris (1833).
- Giuseppe Mazzini
- Marquis de Lafayette (hero i revolucioneve amerikane dhe franceze),
- Louis-Napoléon Bonaparte (perandori i ardhshëm francez Napoleon III) Pothuajse e sigurt, por shumë e diskutueshme.
- Revolucionari francez Louis Auguste Blanqui.
- Lord Byron
- Giuseppe Garibaldi
Shënime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Smith 1988.
- ^ Duggan 2008.
- ^ Rath 1964.
- ^ Rambler 1854.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Birmingham, David (2003), A Concise History of Portugal (në anglisht), Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9780521536868
- Daraul, Arkon (1961), "The Charcoal Burners", A History of Secret Societies (në anglisht), Secaucus NJ: Citadel Press, fq. 100–110, ISBN 0-8065-0857-4
- Duggan, Christopher (2008), The Force of Destiny (në anglisht)
- Frost, Thomas (2003), Secret Societies of the European Revolution (në anglisht), Kessinger Publishing, ISBN 978-0-7661-5390-5
- Galt, Anthony (dhjetor 1994), "The Good Cousins' Domain of Belonging: Tropes in Southern Italian Secret Society Symbol and Ritual, 1810-1821", Man, New Series (në anglisht), vëll. 29, Wiley, Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, fq. 785–807, doi:10.2307/3033969, JSTOR 3033969
- McCullagh, Francis (1910), "Some Causes of the Portuguese Revolution", The Nineteenth Century and After (në anglisht), vëll. LXVIII
- Rath, John (janar 1964), "The Carbonari: Their Origins, Initiation Rites, and Aims", The American Historical Review (në anglisht), 69 (2): 353–370, doi:10.2307/1844987, JSTOR 1844987
- "The Life of a Conspirator", The Rambler, New Series (në anglisht), I, maj 1854
- Reinerman, Alan. "Metternich and the Papal Condemnation of the" Carbonari", 1821." Catholic Historical Review 54#1 (1968): 55-69. in JSTOR
- Shiver, Cornelia. "The Carbonari." Social Science (1964): 234-241. in JSTOR
- Smith, Denis Mack (1988) [1958], The Making of Italy (në anglisht)
- Spitzer, Alan Barrie. Old hatreds and young hopes: the French Carbonari against the Bourbon Restoration (Harvard University Press, 1971).