likkledet i Torino

I Det nye testamentet blir det skildra eit klede eller fleire tøyremser som blei brukte i balsameringa av Jesu lekam (Matteusevangeliet 27,59, Markusevangeliet 15,46, Lukasevangeliet 23,53 og Johannesevangeliet 19,40). Det finst ingen dokumentasjon av kledet frå Jesu tid og fram til mellomalderen.

Det har blitt hevda at kledet kom frå Midtausten til Europa med tempelriddarar i mellomalderen, men denne reisa er udokumentert. Éin teori er at kledet blei sendt til Edessa frå Jerusalem og seinare til Konstantinopel, der det blei teke av franske krossfararar.

Den første visninga av det likkledet me kjenner i dag i Torino, er dokumentert i Lirey i Frankrike på midten av 1300-talet. Geoffrey de Charny, den første europeiske eigaren av likkledet, bygde ei kyrkje i heimbyen Lirey for å stilla ut kledet. Barnebarnet til de Charny, Margret de Charny, arva kledet i 1453, og gav det seinare til hertug Louis av Savoia, i byte for eigedom.

I 1502 fekk likkledet ein ny heim i kapellet Sainte Chapelle i Chambéry, og same år gav pave Gregor 13 avlat til besøkjande pilegrimar. I 1506 fekk likkledet sitt eigen festdag, 4. mai, av pave Julius 2. Likkledet kom deretter til Torino i 1578, for å etablera Torino som den nye hovudstaden i hertugdømmet Savoia. Kledet blei verande i Savoia-familien heilt til 1983, då Umberto 2 av Savoia testamenterte det til den katolske kyrkja.

Likkledet har blitt råka av to brannar. I 1532 blei kledet redda frå ein brann i Sainte Chapelle i Chambéry, men det blei likevel skadd, då smelta sølv frå relikvieskrinet det låg i, fall på eit hjørne av det bretta kledet. Brannskadane danna fire par doble trekantformer på likkledet, som blei restaurert av klarissene i 1534. Det er desse skadane som er mest synlege i dag. I tillegg fekk kledet vasskadar under brannsløkkinga.

I 1997 overlevde det endå ein brann, denne gongen i kapellet i Torino. Likkledet kom unna uskadd.

Mellom 1668 og 1694 blei eit nytt relikvie-kapell, teikna av arkitekten Guarino Guarini, bygd i Torino. Kapellet blei plassert mellom katedralen i Torino og slottet (Palazzo Reale), og det blei brukt til å oppbevara og visa fram likkledet. Kapellet blir rekna som eit barokt meisterverk. Kapellet blei stengt i 1990 for restaurering, og likkledet blei flytta til sin noverande oppbevaringsplass i Den kongelege tribunen i 1993. Kapellet blei fullstendig øydelagt i brannen i 1997. Etter 21 års restaurering blei Guarinis kapell opna opp att i 2018.

Det har vore stor interesse for vitskapleg testar som kan datera kledet og identifisera kvar det kjem frå. Prøvene har mellom anna omfatta fotografi, mikroskopiske undersøkingar, hematologi, pollenanalysar, radiografi og C-14-dateringar. Først og fremst har desse studiane og vitskaplege undersøkingane prøvd å stadfesta eller avkrefta at likkledet er ekte. Mange av resultata frå desse prøvene strir mot kvarandre.

Dei motstridande resultata kjem ofte frå to leirar med ulike synspunkt. På den eine sida står dei som har som mål å motbevisa at kledet er ekte. På den andre sida står dei – ofte truande – som ønskjer å bevisa at kledet er ekte. Begge sider bruker vitskaplege metodar for å føra bevis for synspunktet sitt.

Prøvene har så langt kome med følgjande resultat, og mange er mangelfulle eller strir mot kvarandre: Likkledet har vore datert til mellom 1260 og 1390. Jernoksid, ei kjemisk sambinding, har blitt oppdaga i «blodflekkene», men denne kan oppstå både på grunn av gamle restar frå blod og på grunn av måling. Andre testar viser stor mengd av pollen frå planteartar som veks i Midtausten, og kan bidra til å underbyggja antakinga om at kledet er eit tøystykke som sannsynlegvis er produsert i Jerusalem eller omland.

Fotografering er ein viktig del av historia til likkledet. Kledet blei første gong fotografert av amatørfotografen Secondo Pia (1855–1941) i 1898. Ved å justera eksponeringstida og lyskjeldene klarte Pia å fanga det første klare biletet av figuren som er det er eit avtrykk av i kledet. Avtrykket er vanskeleg å skilja med berre auga, men det trer klarare fram gjennom fotonegativar i svart-kvitt. Difor blir avtrykket i likkledet ofte kalla «eit negativt bilete». Sidan 1800-talet har likkledet i Torino først og fremst blitt kopiert og vist gjennom fotografi, med Giuseppe Enrie som den første offisielle fotografen av kledet i 1931.

I dag blir det framleis diskutert om likkledet er ekte, men diskusjonen handlar ikkje lenger i så stor grad om kampen mellom tru og vitskap. Den kan heller skildrast som ein diskurs om – og i kor stor grad – vitskapen kan vera heilt sannferdig, og korleis ulike prøver av same objekt kan føra til resultat som strir mot kvarandre.

Sidan resultata frå karbondateringa i 1988 har den katolske kyrkja aldri uttalt eit offisielt standpunkt i spørsmålet om gjenstanden er ekte eller ikkje. Den katolske kyrkja pleier å skildra likkledet i Torino som eit symbol for Kristi liding, eller som eit «ikon for kjærleiken.»

• Torino
• relikviar
• kristendom