Solund

Solund består av øyar på nordsida av Sognesjøen, som er Sognefjordens ytste del. Den største øya er Sula, som med 117,8 kvadratkilometer (km²) utgjer noko over halvparten av kommunearealet. Andre store øyar er Ytre Sula (34,7 km²), Steinsundøy (18,7 km²) og Losna (15,3 km²).

Solund er ei øygruppe med 1000 nakne øyar, holmar og skjer. Tronge fjordar og sund skjer inn mellom øyane, dei fleste med retning nord–sør. Farvatnet lengst ute er mange stader svært ureint med ein vrimmel av båar og skjer. Terrenget er kupert og når på Sula opp i 569 meter over havet på Krakhellenipa. Solund dannar ytste del av Sognefjorden der relieffet aukar.

Berggrunnen består i nesten heile kommunen av sandstein og konglomerat som tilhøyrer devonfeltene på Vestlandet. Laga fell mot søraust og med bratte stup mot nord og vest. Heilt i nord og sør ligg smale striper av eldre, underliggjande kambrosilurisk skifer. I nord er det òg eit lite vulkansk innslag i devonavleiringene.

Busetjinga er tettast på Sula og Ytre Sula med om lag 80 prosent av folkemengda. På vestsida av Sula ligg administrasjonssenteret Hardbakke. Utvær er Noregs vestlegaste bebudde i øy. I dag er Solund ein populær feriestad.

I tiårsperioden 1996–2006 gjekk folkemengda tilbake med 17,3 prosent mot 1,0 prosent for fylket samla sett. Solund hadde den sterkaste nedgangen blant kommunane i fylket i denne perioden.

Det er éin tettstad i kommunen (ifylgje Statistisk sentralbyrås definisjon): Hardbakke med 280 innbyggjarar (2023). 37 prosent av innbyggjarane i kommunen bur her. Tettstaden er 0,3 km².

Næringslivet har til alle tider vesentleg vore basert på fiske, og spesielt har sildefisket vore viktig. Frå 1960-talet er oppdrett ei stor næring. Det blir litt drive storfe- og sauehald, men bruka er hovudsakleg små. Industrien består i hovudsak av transportmiddelindustri ved bygging og reparasjon av båtar. Arbeidsløysa i januar 2016 var 1,0 prosent, som var den lågaste i heile Sogn og Fjordane.

Solund har ekspressbåtsamband med Bergen og Florø/Selje. Det går bilferje frå Krakhella på austsida av Sula til Rysjedalsvika og Rutledal, høvesvis nord og sør for Sognefjordens munning. Riksveg 606 går frå Krakhella over Sula og er via bruer knytt til Steinsundøy og Rånøy. Herfrå går det bilferje over Ytre Steinsund til Ytre Sula, der fylkesveg 5591 held fram til Kolgrov og Hjønnevåg på vestsida og til Ytrøy på nordspissen av øya. I Ytre Steinsund går skipsleia. Lengst i vest ligg Utvær kystfyr og noko nord for dette Noregs vestlegaste punkt Holmebåen.

Solund høyrer til Vest politidistrikt, Sogn og Fjordane tingrett og Gulating lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet HAFS regionråd saman med Askvoll, Fjaler og Hyllestad.

Solund kommune svarer til soknet Solund i Nordhordland prosti (Bjørgvin bispedømme) i Den norske kyrkja. Soknet blei overført til Nordhordland i 2014.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Solund til Sogn fogderi i Nordre Bergenhus amt.

Utvær er tidlegare losstasjon, fiskevær og kyrkjestad frå mellomalderen. Det 31 meter høge Utvær fyr frå 1900 er eit kjent seglingsmerke. Lågøystolane er steinblokker som dannar eit kjent seglingsmerke på Stoleneset på Lågøy. Losnaspelet på Losna vart første gong framført i 1998.

Avisa Firda vert redigert frå Førde, men dekkjer alle kommunane i Sunnfjord og er den mest lesne avisa i Solund. Avisa vart grunnlagd i 1918, kjem ut seks dagar i veka og er redigert på nynorsk.

Kommunevåpenet (godkjent i 1990) har fem blå spissruter mot ein sølvblå bakgrunn. Motivet sin bakgrunn finst i Losna-ætta sitt våpen.

Første ledd i namnet kjem av norrønt sól, ‘fure, innsnitt’, og -und, ‘som er forsynt med’. Dette er det opphavlege namnet på øya Sula.

• Vestland
• Sula
• Utvær
• Hardbakke
• Noregs geografi

• Solund kommune sine nettsider
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Solund

• Steinsøy, Alf: Solund, gards- og ættesoge til 1980, 1982, to bind.