Boris Kidrič

Boris Kidrič
Rođenje	10. Travanj 1912. Beč Austrougarska
Smrt	11. april 1953. (41 god.) Beograd SFRJ
Politička stranka	KPJ
Supružnik	Zdenka Kidrič

Boris Kidrič (1912 — 1953) je bio jugoslovenski i slovenački političar, jedan od najistaknutijih vođa jugoslovenskog revolucionarnog pokreta, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Nakon rata je bio predsednik Privrednog saveta vlade FNRJ i član Sekreterijata Izvršnog komiteta CK SKJ, sa činom general-potpukovnika JNA u rezervi.

Biografija

Rođen je 10. aprila 1912. godine u Beču. Potiče iz ugledne porodice, njegov otac Franc Kidrič, bio je poznati slovenački kulturni i književni istoričar, budući profesor na Ljubljanskom univerzitetu i predsednik Slovenačke akademije nauka i umetnosti. Boris je gimnaziju završio u Ljubljani, a potom je studirao hemiju u Ljubljani i Pragu.

Partijski rad

Još u ranoj mladosti pristupio je omladinskom radničkom pokretu. Već 1928. godine, s 16 godina, posato je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), a nešto kasnije, iste godine, i član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Novembra 1929. godine, u toku Šestojanuarske diktature, kao đak osmog razreda gimnazije, bio je uhapšen i zbog komunističkog delovanja od Državnog suda za zaštitu države osuđen je na na godinu dana zatvora, koje je izdržao u zatvoru u Mariboru.

Posle izlaska iz zatvora, 1931. godine, upisao je studije hemije i zajedno sa Edvardom Kardeljem i drugim istaknutim slovenačkim komunistima obnovio rad Pokrajinskog komiteta KPJ za Sloveniju i radio na obnovi partijskih i skojevskih organizacija, koje su bile razbijene u prvim godinama Šestojanuarske diktature. Već naredne godine oni su uspeli da obnove partijske organizacije u većini gradova i industrijskih mesta u Sloveniji. Pored partijskog rada, učestvovao je i u pokretanju niza ilegalnih partijskih listova poput „Rdečeg prapor“ i „Rdečih signala“, kao i iliegalnih i poluilegalnih časopisa. Za politički razvoj Borisa Kidriča bio je veoma značajan susret sa Josipom Brozom Titom, članom Politbiroa CK KPJ, koji je početkom septembra 1934. godine došao u Sloveniju, da bi pomogao oko priprema i učestvovao u radu Četvrte pokrajinske konferencije KPJ za Sloveniju. Na toj konferenciji, održanoj u Medvodama kod Ljubljane, sredinom septembra 1934. godine, Kidrič je podneo dva referata „O stanju sindikalnog pokreta u Sloveniji“ i „O radu komunista u sindikatima“.

Sekretar CK SKOJ-a

Boris Kidrič, uhapšen 1929. jer je komunist.

Pošto je bio pod stalnom policijskom prismotrom, zbog čestih hapšenja, nije bio izabran u novi Pokrajinski komitet KPJ za Sloveniju, ali je, zbog svojih organizacionih veza i opšte aktivnosti, nastavio da pomaže u radu novoizabranog Pokrajinskog komiteta. Bio je i jedan od organizatora tehničkih priprema za održavanje Četvrte zemaljske konferencije KPJ, održane krajem decembra 1934. godine u Ljubljani. Na toj konferenciji on je bio delegat iz Slovenije i kandidat za članstvo Centralnog komiteta KPJ. Iako je još, početkom 1935. godine, na inicijativu Josipa Broza Tita, bio predložen za sekretara Privremenog rukovodstva Saveza komunističke omladine Jugoslavije, on je zbog ponovnog hapšenja, ovu dužnost preuzeo tek sredinom maja iste godine. Tada je prešao iz Ljubljane u Zagreb i postao član Zemljaskog biroa KPJ. Učestvovao je na Plenarnom zasedanju Centralnog komiteta KPJ u Splitu, koje je bilo održano 9. i 10. juna 1935. godine. na tom zasedanju govorio je o problemima SKOJ-a, kritikovao dotadašnju sektašku politiku i zalagao se za preobražaj SKOJ-a u masovnu revolucionarnu organizaciju mladih. Sredinom jula 1935. godine učestvovao je u Zagrebu na proširenom savetovanju predstavnika skojevskih organizacija iz cele zemlje, a tokom septembra je pripremao Četvrtu zemaljsku konferenciju SKOJ-a, na kojoj je bio izabran za sekretara Centralnog komiteta SKOJ-a.

Kao sekretar CK SKOJ-a predvodio je jugoslovensku delegaciju na Šestom kongresu Komunističke omladinske internacionale, održanom krajem septembra i tokom oktobra 1935. godine u Moskvi. Iz Moskve je, po nalogu CK KPJ, novembra 1935. godine otišao u Beč, gde je učestvovao u radu Centralnog komiteta, a naročito na razradi odluka Šestog kongresa Komunističke omladinske internacionale. U Beču je zajedno sa Stjepanom Cvijićem, jednim od dotadašnjih sekretara Komunističke omladinske internacionale, radio na izradi teza i niza drugih dokumenata u kojima je izložio nove ideje o reorganizaciji Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Učestvovao je i na parilskom plenumu CK KPJ, 1936. godine, koji je bio održan u Beču. Sredinom juna 1936. godine bio je uhapšen, zajedno sa grupom istaknutih jugoslovenskih komunista, u Beču. Godinu dana je proveo u istražnom zatvoru, a potom je proteran u Čehoslovačku. Izvesno vreme je živeo u Pragu, zajedno sa Srđanom Pricom, a ujesen 1937. godine je prešao u Pariz, gde je tada bilo središte CK KPJ.

Peta zemaljska konferencija KPJ

Posle početka Drugog svetskog rata, ujesen 1939. godine, vratio se u Kraljevinu Jugoslaviju. Odmah po dolasku bio je uhapšen i četiri meseca je proveo u istražnom zatvoru, a potom je pušten. Zajedno sa Edvardom Karedeljem, radio na jačanju Komunističke partije Slovenije, a 1940. godine bio je jedan od organizatora „Društva prijateljstva Sovjetskog Saveza“, koji je bio masovna organizacija, koja je obuhvatala antifašistički nastrojene građane. Oktobra 1940. godine učestvovao je u radu Pete zemaljske konferencije KPJ u Zagrebu, na kojoj je podneo referat „O agitaciji i propagandi“ i bio izabran za člana Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije.

U to vreme intenzivno se bavio i publicističkim radom, pisao je niz tekstova koji su objavljivanui u časopisima „Knjižnjvnost“, „Sobodnost“ „Slovenskom poročevalcu“ i drugim. Bavio se i nizom tada aktuelnih tema o slovenačkom i jugoslovenskom revolucionarnom pokretu.

Narodnooslobodilačka borba

Boris Kidrič i Herta Has sa grupom slovenskih vijećnika u Jajcu.

Odmah posle okupacije Kraljevine Jugoslavije, Kidrič je bio jedan od glavnih inicijatora i organizatora Osnivačke skupštine Oslobodilačkog fronta Slovenije (slov. Osvobodilna fronta Slovenije), održane 27. aprila 1941. godine, na kojoj je bio izabran za političkog sekretara Izvršnog odbora Oslobodilačkog fronta. Jedan je i od organizatora Narodnooslobodilačke borbe u Sloveniji, a 22. juna 1941. godine bio je izabran za prvog političkog komesara Glavnog štaba NOP odreda Slovenije. na ovoj dužnosti ostao je do septembra 1941. godine, da bi od jeseni 1944. do oslobođenja zemlje, maja 1945. godine, ponovo vršio dužnost političkog komesara Glavnog štaba NOV i PO Slovenije.

Na Kočevskom zboru delegata slovenačkog naroda, koji je bio održan od 1. do 3. oktobra 1943. godine Kidrič je imao jedan od glavnih referata i bio izabran za vođu slovenačke delegacije na Drugo zasedanje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije, održnom 29. novembra u Jajcu.

Posleratni period

Maja 1945. godine postao je prvi predsednik vlade Slovenije, a juna 1946. ministar za industriju u Vladi FNRJ. zatim je bio predsednik Planske komisije, odnosno Privrednog saveta pri Vladi FNRJ. Biran je za narodnog poslanika skupštine NR Slovenije i skupštine FNRJ. Bio je član Predsedništva Saveznog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije.

Na Petom kongresu KPJ, održanom juna 1948. godine u Beogradu, izabran je za člana Politbiroa Centralnog komiteta KPJ, a na Šestom kongresu Saveza komunista Jugoslavije, održanom novembra 1952. godine u Zagrebu, za člana Izvršnog biroa CK KPJ i člana Sekreterijata Izvršnog biroa CK KPJ.

Bio je zadužen za izradu prvog Petogodišnjeg plana, usvojenog 1945. godine. U perodu od 1945. do svoje smrti, 1953. godine, bio je jedan od glavnih stratega izgradnje jugoslovenske socijalističke privrede. Pogotovo posle Rezolucije Informbiroa, 1948. godine, kada se Jugoslavija našla u gotovo bezizlaznoj ekonomskoj situaciji, jer se dotada u najvećoj meri oslanjala na Sovjetski Savez. Bio je jedan od tvoraca koncepcije radničkog saomupravljanja.

Boris Kidrič umro je od leukemije, 11. aprila 1953. godine u Beogradu, u svojoj 41. godini. Sahranjen je u Grobnici narodnih heroja, koja se nalazi u parku iza zgrade Narodne skupštine Slovenije u centru Ljubljane. Njegova supruga bila je Zdenka Kidrič.

Odlikovanja i priznanja

Spomenik Borisu Kidriču, podignut 1963, Park skulptura Muzeja savremene umetnosti u Beogradu.

Bio je nosilac mnogih visokih inostranih i jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su: Orden narodnog heroja (kojim je odlikovan 15. jula 1952), Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja i Partizanska spomenica 1941, kao i sovjetski Orden Kutuzova, mađarski Orden Republike, bugarski Orden narodne slobode i poljski Partizanski krst. Imao je čin rezervnog general-pukovnika JNA.

Njegovi radovi, počev od tekstova i rasprava u predratnom periodu, od onih pisanih u toku Narodnooslobodilačkog rata, predavanja, studija i referata objavljeni su sedam knjiga njegovih sabranih dela. Decembra 1949. godine postao je redovni član Slovenačke akademije nauka i umetnosti.

Grad Kidričevo u Sloveniji, nosi ime po njemu. Njegovo ime nosio je Institut za nuklearna istraživanja u Vinči, kao i mnoge ulice i trgovi širom Jugoslavije. Jedna od centralnih beogradskih ulica nosila je takođe njegovo ime, ali je 1997. godine preimenovana u Beogradsku. Njegov spomenik, rad vajara Nikole Jankovića, dugi niz godina se nalazio ispred zgrade Izvršnog veća Socijalističke Republike Srbije, ali je početkom devedesetih godina izmešten u park ispred Muzeja savremene umetnosti u Novom Beogradu. Njegovi spomenici, još uvek se nalaze u Ljubljani (ispred zgrade Vlade Slovenije) i Mariboru (na Trgu Borisa Kidriča). U njegovi čast u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji dodeljivana je Nagrada „Boris Kidrič“, za osobite zasluge u širenju tehničke kulture.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga četvrta). Beograd 1972. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina
• Janko Prunk, „Kidrič, Boris - Peter“ u Enciklopediji Slovenije (Ljubljana: Mladinska knjiga, 1987-2002), tom 5, 62-63

Vanjske veze

Boris Kidrič na Wikimedijinoj ostavi

• Dela Borisa Kidriča Arhivirano 2023-03-15 na Wayback Machine-u