Jemen
Republika Jemen (arapski: الجمهورية اليمنية) je država na jugozapadu Arapskog poluotoka, jedina republika u Arabiji.
الجمهوريّة اليمنية Al-Džumhūrīyâ al-Yamanīyâ Republika Jemen | |
|---|---|
| Geslo: nema | |
| Himna: "Ujedinjena republika" | |
| Glavni grad | Sana |
| Službeni jezici | arapski |
| Leaders | |
| Utemeljenje | Ujedinjenje 22. maj 1990. |
| Površina | |
• Vode (%) | 0 |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2004 | 19,685,161[1] (53.) |
• Gustoća | 37 /km2 |
| Valuta | jemenski rial |
| Vremenska zona | +3 |
| Pozivni broj | +967 |
| ISO 3166 kod | [[ISO 3166-2:Šablon:ISO 3166 kod|Šablon:ISO 3166 kod]] |
| Veb-domena | .ye |
Geografija
urediJemen se prostire uz obale Crvenog mora, Adenskog zaljeva i Arapskog mora. Na kopnu graniči sa Saudijskom Arabijom na sjeveru i Omanom na istoku. U Crvenom moru graniči sa Eritrejom i Džibutijem, a u Arapskom moru sa Somalijom.
Jemen ima površinu od 555,000 km² i oko 24 miliona stanovnika (procjena iz 2010). Glavni i najveći grad je Sana. Jemenu pripada preko 200 malih otoka, od kojih je većina u Crvenom moru i arhipelag Sokotra, udaljen oko 415 km južno od Jemena, blizu obala Somalije.
Teritorij Jemena može se podjeliti na četiri geografske cjeline;
- Tihama - vruću suhu pješčanu ravnicu uz obalu Crvenog mora.
- Sarat - zapadni planinski masiv, koji se proteže u smjeru sjever - jug uz obale Crvenog mora s najvišim vrhom Džabal Nabi Šu'ajb.
- Hadramaut - istočni planinski masiv, koje se proteže u smjeru istok- zapad uz obale Arapskog mora, i
- pustinju Rub' al Khali na sjeveroistoku uz granicu sa Saudijskom Arabijom.
Tihama (Vruća zemlja) iako je praktički bez izvora slatke vode i pakleno vruć kraj, puna je močvara i komaraca uz brojne lagune. Isparavanje u Tihami je toliko jako da nijedan vadi sa masiva Sarat gotovo nikad ne dospijeva do mora, ali dobar dio planinskih oborinskih voda završava u podzemnim rezevarima, koji se u posljednje vrijeme iskorištavaju za navodnjavanje farmi. Sarat se može podijeliti na dvije zone;
- Zapadnu visoravan, čiji su vrhunci visoki do 3,000 metara, to je kraj sa relativno plodnim tlom i najviše oborina u cijelom Jemenu.
- Centralnu visoravan, koja je viša (od 2,000 - 3,200 metara), ali izgleda pitomije kao plato, s valovitim brdima i malim brežuljcima. Tu se uzdižu i neke od najviših planina Jemena (Džabal Nabi Šu'ajb). Ovdje pada manje kiše, ali ipak dovoljno tokom ljetnih mjeseci za održavanje usjeva.
Planinski dio Jemena ispresjecan je brojnim kanjonima vadija, od kojih većina presuši tokom sušnih mjeseci (Jemen nema ni jednog stalnog vodotoka). Najveći je Vadi Hadramaut u istočnom Jemenu, koji je plodan u gornjem dijelu i relativno bogat vodom, a relativno pust i nenastanjen u donjem dijelu.[2]
Samo 2.9 % teritorija Jemena je obradivo zemljište, od toga je samo 0.3 % zasijano stalnim usjevima. Oko 4,900 km² se navodnjava. Po podatcima Ujedinjenih naroda Jemen ima 19,550 km² pod šumom i makijom, što je oko 4 % ukupne površine.[2]
Historija
urediJemen od prahistorije egzistira kao raskrsnica različitih kultura, na njegovu tlu su između 12. st. pne. - 6. st. nastala i vladala antička plemenska kraljevstva; Minejaca, Sabe, Hadramauta, Katabana, Ausana i Himjara, koja su kontrolirala unosnu trgovinu mirodijama, tamjanom i egzotičnom robom iz Afrike i Indije za Evropu. U 5. st. Jemenom je nakratko zavladalo etiopsko Aksumsko Carstvo, nakon Aksuma vlast je ponovno osvojio Himjar, a nakon njih Sasanidsko Carstvo[3].
Od početka 7. st., prvi islamski kalifi proširili su svoju vlast do Jemena. Nakon propasti kalifata, područje Jemena nema jedinstvene vlasti, već gotovo svaki grad ili oaza ima svoju lokalnu dinastiju koja vlada tim krajem. Imami perzijskog porijekla zavladali su Jemenom uz povremene prekide 160 godina, tad se oformila teokratska struktura zeidijskih imama koja je preživjela skoro do današnjih dana u Sjevernom Jemenu.
Veći dio Jemena podpao je pod otomansku vlast 1517. i bio pod njom sve do kraja 17. st. kad su vlast ponovno prezeli zeidijski imami. Otomansko carstvo ponovno je formalno zagospodarilo Jemenom sredinom 19. st.. Nakon sloma Otomanskog carsta u Prvom svjetskom ratu, imam Jahja Muhamed iz dinastije al-Kasimi proglasio je nezavisnost Sjevernog Jemena 30. oktobra 1918. i osnovao Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen. S druge strane u Južnom Jemenu su stvari išle drugim tokom, tamo su na početku 19. st. Britanci kupili od sultana Lahidža luku Aden i osnovali svoju Koloniju Aden, iz koje su proširili svoju vlast na unutrašnjost zemlje putem ugovora o zaštiti sa lokalnim sultanatima i šeikatima. Njih su 1886. ujedinili u novu tvorevinu Protektorat Aden, iz kog je nastala 1959. Federacija Arapskih Emirata Juga a nakon toga Južnoarapska Federacija 1962. i Južnoarapski Protektorat 1963.
Nakon odlaska Britanaca 1967 proglašena je Demokratska Narodna Republika Jemen. Iza tog je 1972 godine izbio rat između dviju jemenskih država; Sjevernog Jemena i Južnog Jemena. Sukobi su ponovno buknuli 1979., a nakon intervencije Arapske lige, uslijedili su pregovori koji su doveli do primirja. U maju 1988., Sjeverni i Južni Jemen, obnovili su pregovore o ujedinjenju, i napravili korake u smirivanju napetosti; osnivanjem demilitarizirne zone duž granice. Sve je to dovelo do potpisivanja ugovora o ujedinjenju u novembru 1989. kojeg su potpisali presjednik Ali Abdulah Saleh u ime Sjevernog i Ali Salim al-Baidh u ime Južnog Jemena, ujedinjenje je proglašeno 22. maja 1990.
Stanovništvo
urediUkupni broj stanovnika Jemena bio je 19,685,161 [1]miliona po popisu iz 16. decembra 2004, od toga je 46% bilo mlađe od 15 godina, a 2.7% starije od 65 godine. Još 1950 Jemen je imao samo 4.3 miliona stanovnika.[4] Jemen ima visoku stopu nataliteta, prosječna jemenka rodi po 6 djece, tako da se Jemen uvećava za 700,000 stanovnika svake godine.
Većina Jemenaca su Arapi muslimani[5] Jemen je još i danas u većini plemensko društvo.[6] Svaka dolina, grad ili selo ima svojeg šeika, vlastite običaje i folklor. Unutar plemena živi se u velikim, čvrsto povezanim velikim familijama. Isti višekatni dom obično dijeli više generacija iste porodice. Plemenska tradicija posebno je jaka u Sjevernom Jemenu, u planinama sjevernog Jemena živi nekih 400 zeidijskih plemena.[7] Jemen je na izvjestan način i kastinsko društvo, u kojem malobrojne Jemence crnačkog porijekla zvane Al-Akhdam, većina još uvijek smatra nižom rasom.[8] Sve je to shvatljivo kad se zna da je Sjeverni Jemen tek 1962. službeno ukinuo ropstvo. [9]
Jezici
urediArapski je službeni jezik Jemena. U istočnoj Muhafazi Mahra i na otoku Sokotra, govori se nekoliko starih južno arapskih semitskih jezika (mehri, sokotranski).[10] U Muhafazi Hadramaut oko 300.000 ljudi govori hadrami.
Privreda
urediJemen je uglavnom poljoprivredna zemlja, u kojem se većina stanovnika bavi zemljoradnjom, stočarstvom i ribolovom.
Jemen je najsiromašnija zemlja Arapskog poluotoka, jer proizvodi najmanje količine nafte - koje se počela eksploatirati tek od kraja 1970e . Državni prihod uvelike ovisi o porezu na proizvedenu naftu, jer nekih drugih prirodnih resursa Jemen nema[11]
Administrativna podjela zemlje i gradovi
urediRepublika Jemen je upravno podijeljena na 20 muhafaza (pokrajina), i posebnu muhafazu grad Sanu, koja ima poseban status kao teritorij glavnog grada i zove se Amanat Al-Asemah.[12]
Veći gradovi u Jemenu su;
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 Broj stanovnika Jemena na stranicama citypopulation.de
- ↑ 2,0 2,1 Yemen country profile, Library of Congress (decembar 2006.)
- ↑ Yemen History from the US Department of State (pristupljeno 16. maja 2010.)
- ↑ "The General Census of Population (Yemen News Agency) 2004.
- ↑ „CIA World Factbook, [[CIA]], pristupljeno 26. 10. 2008.”. Arhivirano iz originala na datum 2016-08-06. Pristupljeno 2011-02-12.
- ↑ "Herald Scotland: The children of Yemen’s tribal war (pristupljeno 5. 12. 2009.
- ↑ "Zaydi Islam (GlobalSecurity.org.)
- ↑ „R.F. Worth: 'In slums without hope, Yemen's untouchables' (International Herald Tribune, 27. februar 2008., pristupljeno 12. 02. 2011.”. Arhivirano iz originala na datum 2008-03-02. Pristupljeno 2008-03-02.
- ↑ Naeem Mohaiemen: Slaves in Saudi, The Daily Star (Bangladesh), 27. juli 2004.
- ↑ Roger D. Woodard, The Ancient Languages of Syria-Palestine and Arabia, (Cambridge University Press: 2008), str. 228
- ↑ "Somalis pin peace hopes on Yemen, BBC News, 17. 01. 2007.
- ↑ Governorates of Yemen.
Eksterni linkovi
uredi
- Yemen Political Development Forum Arhivirano 2011-02-07 na Wayback Machine-u (en)
- CIA World Factbook Arhivirano 2016-08-06 na Wayback Machine-u (en)
- Regional/Middle_East/Yemen (en)
- 100+ Travel Photos of Yemen Arhivirano 2013-01-05 na Wayback Machine-u