Merel van Tilburg

In: Justine Moeckli and Merel van Tilburg, eds., Nightfall. Gothic Imagination Since
Frankenstein / Le Retour des ténèbres. L’imaginaire gothique depuis Frankenstein, exh. cat.
(Geneva, Musée Rath, 02.12.16–19.03.17), Los Angeles, DoPe Press, 2016

"On Yayoi Kusama, Mai-Thu Perret and wallpaper mimicry; Louise Bourgeois and the figure in the carpet.
In reaction to Joseph Masheck's article "The Carpet Paradigm: Critical Prolegomena to a Theory of Flatness", Arts Magazine, September 1976; and Edgewise Press, 2010."

"A discussion of the 'post-studio condition' in art, based on the publication of two volumes on the artist's studio:
"The Fall of the Studio. Artists at Work", Wouter Davidts and Kim Paice, eds., Amsterdam, Valiz, 2010
"Topos Atelier: Werkstatt und Wissensform", Michael Diers and Monika Wagner, eds., Berlin 2010."

http://www.dopepress.fr/2016/12/nightfall-gothic-imagination-since-frankenstein/

Essays by Justine Moeckli, Eric Michaud, Andrei Pop, Merel van Tilburg, Carolin Behrmann, Sara Petrucci, Sybren Renema, Cindy Kang, Markus Rath, Johannes von Müller, Gilda Williams, Déborah Laks, Michelle Witen, Caroline Guignard.

Paper presented at the workshop 'Textiles as Other. Formen, Materialien, Politiken textilbasierter Objekte im 20. Und 21. Jahrhundert'

Two recent exhibitions of contemporary and modern textile-based art took as their starting point the process of ‘making’ – or at least so their titles suggested: Entangled: Threads & Making and Making & Unmaking. Both exhibitions showed a large number of works falling within a wider category of ‘textile art’, and Making & Unmaking included numerous works in entirely different media. Although neither catalogue is theory-based, two diverging (theoretical) notions of ‘making’ emerge from the exhibitions themselves. Whereas Entangled seemingly found its conceptual premises in some of the – perhaps unresolved – feminist and modernist aesthetic debates surrounding the Fiber Art movement in the 1960s and 1970s, Making & Unmaking rather took its cues from post-colonial approaches to textiles and their making processes.

Het medium: doorgeefluik of zelf de boodschap?
Van occultisme naar modernisme, en verder



In 1967 maakt Bruce Nauman een werk van neonlichten, waarin hij de zin “The true artist helps the world by revealing mystic truths” in een spiraalvorm uitspelde. Hij hing het werk op in het venster van zijn atelier, een voormalige winkel. De spiraal is een oud mystiek symbool, maar tegelijkertijd is het werk geïnspireerd op de bekende bierreclames in neon die je aantreft in winkels en bars. Die ambivalentie tussen het spirituele en het alledaagse, tussen een hogere, ideale sfeer en de wereld van de materiële werkelijkheid, wijst op een spanningsveld dat de introductie van een transcendent streven in de hedendaagse kunst altijd met zich mee zal brengen. Het beeld van de kunstenaar als onthuller van mystieke waarheden kan vandaag niet zonder enige vorm van scepsis naar voren worden gebracht. Nauman zelf schreef na het maken van het werk dat de statement zowel idioot was, als geloofwaardig. Ze is zowel waar, als onwaar.

Het publiek maken van de onzekerheid over een eventuele metafysische rol voor het kunstwerk, en van de onzekerheid over de capaciteit van de kunstenaar hogere waarheden te onthullen, is een belangrijke stap. Nauman waagde het in dit werk de mogelijkheid van een mystieke inhoud voor het kunstwerk niet te verwerpen. Zijn twijfel, verwerkt in de vorm van het werk, zou een goede leidraad zijn voor elke kunstenaar die zich uiteen wil zetten met de vraag naar het communicatieve potentieel van het kunstwerk, in het bijzonder in relatie tot het transcendente. In recente kunst zien we echter een interesse in het mystieke verleden van het kunstwerk opkomen – meestal in de vorm van een interesse in de zeer letterlijke vormgevingen van een transcendente wereld in spiritisme, esoterisme of occultisme -, die niet altijd steunt op de kritische distantie die twijfel of ironie in het werk kunnen inbrengen.

Deze lezing nam als basis de geschiedenis van het begrip ‘medium’ in de kunst van de negentiende eeuw tot het heden. De verschuiving van de inhoud die aan het begrip ‘medium’ werd gegeven is daarbij sprekend: het medium werd van een doorgeefluik van een hogere boodschap in de negentiende eeuw, tot een enkel naar zichzelf verwijzend materieel gegeven in het modernisme in het midden van de twintigste eeuw, verwoord in Marshall McLuhan’s uitspraak “The Medium is the Message”. Sinds de jaren zeventig is er sporadische interesse geweest in het idee van het kunstwerk als doorgeefluik van een transcendente wereld, maar sinds een jaar of vijf is er een hausse aan werken die de beeldtaal van negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse kunstwerken en foto’s rondom spiritisme, occultisme en esoterisme opnemen. Zonder de kritische distantie van Nauman en enkele andere kunstenaars, levert het gebruik van die beeldtaal meestal echter niet veel meer op dan een historische freak show.