Jacolien Wubs

'MIN HVS IS EIN BEDEHVS' staat geschilderd op de muur in de kerk van Holwierde. Het lijkt een voor de hand liggende uitspraak: een kerk was toch bovenal een huis van gebed? Deze inscriptie is één van de vele teksten op muren, borden en kerkmeubilair in Groninger kerken, geschilderd na de Reformatie. Wat betekenden zulke teksten precies in de tijd waarin ze werden aangebracht?

Many Dutch Calvinist churches house a Ten Commandments panel, installed in the late sixteenth or seventeenth century as part of the Reformed adaptation of the medieval Catholic church interior. In this article, the characteristic design of Ten Commandments panels
is analyzed as a form of Calvinist visual culture. It suggests that these panels were primarily made to be viewed rather than thoroughly read. The remarkably figurative Moses imagery on panels points at a divergence between the rigid Reformed theological image prohibition and the practice of the adaptation of the church interior. The placement of Ten Commandments panels in the Reformed church interior highlights their symbolic value: It signified the need for self-examination of the participants in the Lord’s Supper. The original spatial setting of Ten Commandments panels also shows how the newly Reformed furnishing and use of church space was rooted in its late medieval Catholic past.

Presentation of PhD project, at the international conference ‘Zwischen Kanzel und Altar – Die (neue) Materialiät des Spirituellen’, at the Johannes a Lasco Library in Emden, Germany, organised by prof. dr. Raingard Esser (University of Gronigen) and Andrea Strübind, Carl von Ossietzky Universität Oldenburg, 27 - 29 April 2016

Schilders als Pieter Saenredam en Emmanuel de Witte zijn er beroemd mee geworden: het sfeerbeeld van het Nederlandse kerkinterieur als een door gewitte muren gedomineerde ruimte. Dit beeld heeft zich geworteld in ons collectieve geheugen. Vóór de Reformatie nam beeldende kunst een belangrijke plaats in, in de kerkruimte en ook in de geloofsbeleving van de kerkgangers. Na de Reformatie kwam horen van het gesproken Woord daarvoor in de plaats, zo is de heersende gedachte. Toch is er ook zoiets als een vroege protestantse beeldcultuur. Na de Beeldenstorm en Reformatie werd gezocht naar nieuwe manieren om de kerkruimte in te richten en te verfraaien. Een treffend voorbeeld van de manier waarop kerken na de Reformatie werden ‘aangekleed’ is het wetsbord. In veel oude protestantse kerken is vandaag nog zo’n bord uit de zeventiende eeuw te zien, waarop in sierlijke letters de tien geboden geschilderd zijn. Een bijzonder exemplaar is te zien in de Cunerakerk in Rhenen.