Zapora Niedzica
 Zapora Niedzica (sierpień 2016) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rzeka | |
| Data budowy |
1975–1997 |
| Typ zapory |
ziemna |
| Wysokość zapory |
56 m |
| Funkcja |
ochrona przeciwpowodziowa, |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 49°25′11,0″N 20°19′24,6″E/49,419722 20,323500
| |
Zapora Niedzica (również: Zapora Czorsztyńska[1]) – zapora wodna wybudowana w latach 1975–1997 w miejscowości Czorsztyn oraz w przysiółku Zamek, należącym do wsi Niedzica (obecnie będącym samodzielną wsią Niedzica-Zamek[2]). Znajduje się w Pieninach, spiętrza wody Dunajca, tworząc Jezioro Czorsztyńskie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budowę zapory rozpoczęto w 1975. W latach 80. i 90. XX wieku spotykała się ona z ostrymi protestami ekologów. Realizację zapory, zbiornika oraz elektrowni zakończono w 1997. W tym roku powołano również spółkę do ich obsługi. Patronem zespołu zbiorników wodnych został prof. Gabriel Narutowicz[3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Zapora Niedzica jest najwyższą w Polsce zaporą ziemną z centralnym uszczelnieniem glinowym. Jej wysokość maksymalna od chodnika galerii wynosi 56 m. Długość zapory wynosi 404 m. Korona budowli ma szerokość 7 m[1] i jest udostępniana do ruchu pieszych oraz przejazdu pojazdów obsługi. Zapora została zbudowana z wykorzystaniem 1,7 mln m³ żwiru[4].
Nachylenie skarpy odwodniej zapory (od strony Jeziora Czorsztyńskiego) do poziomu 20 m wynosi 1:3,5, natomiast powyżej poziomu 20 m 1:2,25. W przypadku skarpy odpowietrznej (od strony Sromowiec) nachylenie jest zmienne i ma wartość od 1:2,5 do 1:1,85. Zabezpieczeniem skarpy odwodniej są płyty betonowe o grubości 30 cm, natomiast skarpy odpowietrznej – zazielenienie z instalacją do zraszania ziemi[1].
Wydatek przelewu stokowego zapory wynosi 975 m³ wody na sekundę, natomiast dwóch spustów dennych 360 m³ wody na sekundę. Wydatek dwóch turbin to 250 m³ wody na sekundę[1].
Galeria kontrolno-zastrzykowa ma długość 256,2 m i światło chodnika 3 x 3 m. Drenaż zapory odbywa się rurami o średnicy 100 cm ze studniami kontrolnymi[1].
Poniżej zapory znajduje się elektrownia wodna należąca do Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.[4].
Zapora (podziemny tunel – galeria kontrolna zapory poprowadzona w skale, 50 m pod wodą i nasypem zapory) oraz elektrownia są udostępnione do zwiedzania z przewodnikiem[4].
W momencie oddania do użytku obiekt funkcjonował w ramach Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne im. Gabriela Narutowicza, który został w późniejszym okresie przekształcony w Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.
Korzyści
[edytuj | edytuj kod]Zapora zatrzymuje wody Dunajca i pełni funkcję przeciwpowodziową, w odniesieniu do miejscowości leżących w dole rzeki. W dniu oficjalnego otwarcia obiektu 9 lipca 1997, w trakcie tzw. powodzi tysiąclecia zaobserwowana fala powodziowa była drugą pod względem wysokości, po fali z największej powodzi w latach międzywojennych w 1934[5].
Budowa zapory pozwoliła również na dostarczenie wody pitnej do pobliskich miejscowości (przed budową zapory w tym rejonie występowały poważne niedobory wody w okresie suszy). Ustabilizowała także poziom rzeki, dzięki czemu tradycyjny spływ Przełomem Dunajca odbywa się bez przeszkód.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Budowa zapory (1994) -
Budynek elektrowni widziany z lewego brzegu -
Zapora widziana z prawego brzegu -
Kanał przelewowy zapory z mostem na koronie -
Kanał przelewowy zapory (widok z mostku na koronie) -
Kanał przelewowy zapory -
Budynek elektrowni wodnej -
Kawiarnia Cafe Turbinka -
Wejście na teren zapory i elektrowni -
Tablica pamiątkowa z otwarcia obiektu -
Płaskorzeźba ze schematem zapory -
Płaskorzeźba z mapą jeziora
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Zapora Czorsztyńska – dane techniczne. Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica Spółka Akcyjna. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2013 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz ustalenia nazwy obiektu fizjograficznego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1629)
- ↑ Informacja na tablicy upamiętniającej oddanie do eksploatacji zespołu zbiorników wodnych.
- ↑ a b c Elektrownia wodna w Niedzicy. niedzica.pl. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).
- ↑ Rola Zbiornika Czorsztyńskiego na Dunajcu w ochronie przeciwpowodziowej w 1997 r.. „Pieniny – Przyroda i Człowiek”. nr 12 (2012). s. 3–11.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Elektrownia wodna w Niedzicy. niedzica.pl. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).
- Jak powstawały zbiorniki wodne w Czorsztynie i Niedzicy. Gazeta Wyborcza, 2015-05-27. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).