Robert Grosseteste

Robert Grosseteste

Kraj działania	Anglia
Data i miejsce urodzenia	ok. 1175 Stradbroke
Data i miejsce śmierci	9 października 1253 Buckden
Miejsce pochówku	Katedra w Lincoln
Biskup Lincoln
Okres sprawowania	1235–1253
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	1235

Robert Grosseteste OFM (ur. ok. 1175 w Stradbroke, zm. 9 października 1253 w Buckden) – średniowieczny filozof, teolog, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, biskup Lincoln, franciszkanin.

Grosseteste napisał wiele prac filozoficznych i przyrodniczych, w tym Chateau d’amour – alegoryczny utwór opisujący stworzenie świata i zbawienie go przez Chrystusa. Innym ważnym dziełem jest traktat "O świetle", opisujący jego metafizyczne koncepcje dotyczące światła jako zasady rzeczywistości. Grosseteste jest także znany z przekładu Etyki nikomachejskiej Arystotelesa. Jego najwybitniejszym uczniem był Roger Bacon.

Filozofia

Epistemologia: Przedmiotem poznania jest świat. Jednak wysiłek poznania jest daremny, jeśli nie włączymy do niego wewnętrznych idei zaszczepionych przez Boga w umyśle człowieka. Poznanie zmysłowe jest podnietą dla duszy, lecz nie umożliwia pełnego poznania. To dusza tworzy w sobie dane poznania, w pełni rozumowe.

Ontologia: Światłość to pierwsza forma. Za Arystotelesem Grosseteste powtórzył, iż wszystko, co istnieje pochodzi z połączenia materii i formy. Światłość, przez swą aktywną naturę jest warunkiem wielości i zmienności, czyli jako forma pełni w substancji rolę aktu (actus) (idea zaczerpnięta z Plotyna, Eriugeny, czy od arabów). Rzeczywistość ulega nieustannym przemianom na drodze do osiągnięcia ostatecznego celu. Forma wiąże się z materia, rodzajem cielesności. Wówczas dzięki jej aktywności możliwa jest organizacja przestrzeni. Światło zbliża się do doskonałości, do bytów duchowych, gdyż jego natura czyni go pośrednikiem pomiędzy bytami materialnymi a duchowymi.

Kosmologia: Bóg stworzył materialny punkt, od którego świat wziął swój początek. Od owego punktu ekspansywnie rozchodziło się światło, porywając za sobą materię i tworząc w ten sposób kulę. Grosseteste odróżniał światło zwane lux wyznaczające granice świata, od światła lumen, będące poza wszechświatem.

Grosseteste ponadto zastosował w badaniach przyrody tzw. metody pozytywne (matematykę). Jako pierwszy człowiek w średniowieczu docenił wartość nauk eksperymentalnych. Właściwie jest protoplastą myślenia naukowego. Zwrócił uwagę na fakty (a nie na przyczyny, co było wówczas powszechne). Odróżnił przyczynę od faktu, co jest wyraźnym zapożyczeniem od Arystotelesa. Fakty z kolei możliwe są do poznania tylko za pomocą nauk eksperymentalnych.

Wkład do optyki

W dziele De iride (O tęczy) twierdził, że tęczy nie można wyjaśnić wyłącznie odbiciem światła i że jest związana z załamaniem. Zasugerował, że kąt załamania jest równy połowie kąta padania. To dalekie od poprawnego prawa Snella i od przybliżenia znanego Ptolemeuszowi.

Bibliografia

• Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14635-4.

Literatura dodatkowa

• Jan Legowicz: Historia filozofii średniowiecznej Europy Zachodniej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

Polskojęzyczne

• Rafał Kubicki, Grosseteste Robert, Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-05].

Anglojęzyczne

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Robert Grosseteste w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
• NeilN. Lewis NeilN., Robert Grosseteste, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 8 maja 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-17]  (ang.).
• Robert Grosseteste, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05]  (ang.).
• Catholic encyclopedia, hasło Robert Grosseteste
• Grosseteste, Robert (c.1170–1253) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].