Mandragora (roślina)
 Mandragora lekarska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
mandragora | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Mandragora L. Sp. Pl. 181. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
M. officinarum Linnaeus[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Mandragora (Mandragora L.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje 3[5][6], a według niektórych źródeł 4[4]–6[7] gatunków występujących na obszarze śródziemnomorskim (jeden gatunek – mandragora lekarska – lub dwa, w zależności od ujęcia taksonomicznego[7]) oraz w Azji, sięgając na wschodzie po Środkową Azję i Himalaje[5]. Rośliny te mają zgrubiały, spichrzowy korzeń, który zwłaszcza u gatunku mandragora lekarska (M. officinarum) czasem może przypominać kształtem postać ludzką. Podobieństwo to oraz narkotyczne działanie na ludzi (z powodu zawartości hioscyjaminy i skopolaminy) spowodowało, że roślina od dawnych czasów używana była w medycynie i obrosła wielką ilością mitów (→ alrauna)[5]. Dodatkowo próbowano identyfikować gatunek Mandragora turcomanica z wedyjską somą, co jednak było poglądem fałszywym, ze względu na bardzo ograniczony zasięg tego gatunku (południowo-zachodni Turkmenistan)[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Byliny osiągające do 20 cm wysokości z głębokim, grubym i rozgałęziającym się korzeniem[7]. Łodyga skrócona, rzadko rozgałęziona. Pędy omszone, włoski pojedyncze[4].
- Liście
- Pojedyncze i skupione w przyziemną rozeta liściowa[7]. Liście niemal siedzące (ogonek krótki, słabo wyróżniający się). Blaszka często falista, całobrzega, zatokowo wcinana lub ząbkowana, czasem silnie zredukowana[4].
- Kwiaty
- Promieniste, 5-krotne[4], wyrastają w kątach liści prosto wzniesione lub zwieszające się[7]. Działki kielicha zrośnięte u nasady, z głębokim, zatokowatym wcięciem między nimi. Płatki zrośnięte do połowy w szeroką, dzwonkowatą koronę długości do 2,5 cm[4][7], barwy zielonkawej lub fioletowej[7]. Pręciki w liczbie 5, osadzone są u nasady rurki korony i mają równą długość. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami, z pojedynczą szyjką słupka zakończoną kolistym, okazałym znamieniem[7].
- Owoce
- Kuliste lub jajowate jagody leżące na ziemi, o średnicy 2–3 cm, barwy żółtej do pomarańczowej, zawierające liczne, drobne, brązowe nasiona[7]. W czasie owocowania kielich się zachowuje i powiększa[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z podrodziny Solanoideae z rodziny psiankowatych Solanaceae[6].
- Mandragora caulescens C. B. Clarke
- Mandragora officinarum L. – mandragora lekarska
- Mandragora turcomanica Mizg.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
- ↑ a b Mandragora. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-22].
- ↑ a b c d e f g Mandragora Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-22].
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 560, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c Genus: Mandragora L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-22].
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 224. ISBN 0-333-74890-5.