Isabella Lugoski-Karle

Isabella Karle
	; Isabella Karle (2009)
Państwo działania	Stany Zjednoczone
Data i miejsce urodzenia	2 grudnia 1921 ; Detroit
Data i miejsce śmierci	3 października 2017 ; Arlington
	Doktor nauk chemicznych
	Specjalność: krystalografia
Alma Mater	Uniwersytet Michigan
Instytucja	Naval Research Laboratory
Okres zatrudn.	1946 – 2009
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Isabella Lugoski-Karle (ur. 2 grudnia 1921 w Detroit, zm. 3 października 2017 w Arlington) – amerykańska chemiczka i krystalograf polskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie polskich imigrantów. Żyjąc w lokalnej polonijnej społeczności nie znała języka angielskiego, dopóki w wieku 7 lat nie poszła do szkoły. W domu matka uczyła ją czytania, pisania i matematyki^[1].

Mimo cudzoziemskiego pochodzenia i trudnych warunków materialnych bez kłopotów radziła sobie w szkole. Gdy rozpoczęła naukę chemii w szkole średniej, postanowiła poświęcić się tej nauce. Mając stypendium za dobre wyniki w nauce, wstąpiła na Uniwersytet Michigan, gdzie zdobyła licencjat (BSc) w 1941, tytuł magistra (MSc) w 1942 oraz doktorat (PhD) w 1944^[1].

W czasie studiów poznała Jerome'a Karle'a (siedział obok niej w laboratorium, ponieważ miejsca przydzielano alfabetycznie^[2]), którego poślubiła w 1942^[1].

W czasie wojny oboje pracowali w Projekcie Manhattan. W 1946 oboje znaleźli zatrudnienie w Naval Research Laboratory (NRL) w Waszyngtonie. Badali tam dyfrakcję elektronów oraz promieniowania rentgenowskiego. Doprowadziło ich to do określania struktury cząsteczek na podstawie dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego (Symbolic Addition Procedure – procedura dodawania symboli). Te odkrycia przyczyniły się do otrzymania Nagrody Nobla przez Jerome Karle w 1985^[1].

Opublikowała ponad 250 prac naukowych. Science Citation Index umieszcza ją pośród 1000 najczęściej cytowanych naukowców na świecie^[1].

Małżonkowie odeszli na emeryturę z NRL w 2009^[3].

Isabella Karle zmarła w 2017 z powodu guza mózgu^[4].

Nagrody

Isabella Karle była laureatką licznych nagród naukowych, między innymi: Bower Award and Prize, National Medal of Science, Secretary of the Navy Distinguished Achievement in Science Award, Admiral Parsons Award of the Navy League^[1].

W 1976 American Chemical Society przyznało jej Garvan Medal^[5].

Należała do organizacji i stowarzyszeń naukowych, takich jak National Academy of Sciences, American Academy of Arts and Sciences oraz American Philosophical Society^[1].

Honorowe doktoraty przyznały jej Uniwersytet Michigan (1976), Wayne State University (1979), University of Maryland (1986) i Georgetown University (1984)^[1], a w 2002 także Uniwersytet Jagielloński^[6].

Życie prywatne

Ojciec jej był malarzem pokojowym, a matka szwaczką. Miała trzy córki. Dwie z nich zostały naukowcami w dziedzinie chemii (średnia, Jean Marianne, opublikowała kilka prac wraz ze swą matką). Najmłodsza córka jest geologiem i była zatrudniona w Smithsonian Institution^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Nina MathenyN.M. Roscher Nina MathenyN.M., Isabella Helen Lugoski Karle, [w:] Louise S.L.S. Grinstein, Rose K.R.K. Rose, Miriam H.M.H. Rafailovich (red.), Women in Chemistry and Physics, Greenwood: Greenwood Press, 1993, s. 285–287, ISBN 0-313-27382-0 (ang.).
↑ LuluL. Huang LuluL., LouL. Massa LouL., Isabella Helen Lugoski Karle, „Physics Today”, 71 (3), 2018, s. 65–65, DOI: 10.1063/pt.3.3878, ISSN 0031-9228 [dostęp 2018-09-16] (ang.).
↑ Jerome Karle, Nobel Prize Laureate and Navy Scientist, Dies at 94, „News”, 25 czerwca 2013 [dostęp 2018-09-16] (ang.).
↑ EmilyE. Langer EmilyE., Isabella L. Karle, chemist who helped reveal structure of molecules, dies at 95 [online], Washington Post, 20 października 2017 [dostęp 2018-09-22] (ang.).
↑ Francis P. Garvan-John M. Olin Medal - American Chemical Society [online], American Chemical Society [dostęp 2018-10-10] (ang.).
↑ Doktorzy honoris causa – Uniwersytet Jagielloński [online], www.uj.edu.pl [dostęp 2018-09-16] (pol.).

[Women-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Nina MathenyN.M. Roscher Nina MathenyN.M., Isabella Helen Lugoski Karle, [w:] Louise S.L.S. Grinstein, Rose K.R.K. Rose, Miriam H.M.H. Rafailovich (red.), Women in Chemistry and Physics, Greenwood: Greenwood Press, 1993, s. 285–287, ISBN 0-313-27382-0 (ang.).

[2] LuluL. Huang LuluL., LouL. Massa LouL., Isabella Helen Lugoski Karle, „Physics Today”, 71 (3), 2018, s. 65–65, DOI: 10.1063/pt.3.3878, ISSN 0031-9228 [dostęp 2018-09-16] (ang.).

[3] Jerome Karle, Nobel Prize Laureate and Navy Scientist, Dies at 94, „News”, 25 czerwca 2013 [dostęp 2018-09-16] (ang.).

[4] EmilyE. Langer EmilyE., Isabella L. Karle, chemist who helped reveal structure of molecules, dies at 95 [online], Washington Post, 20 października 2017 [dostęp 2018-09-22] (ang.).

[5] Francis P. Garvan-John M. Olin Medal - American Chemical Society [online], American Chemical Society [dostęp 2018-10-10] (ang.).

[6] Doktorzy honoris causa – Uniwersytet Jagielloński [online], www.uj.edu.pl [dostęp 2018-09-16] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

1990	Baruj Benacerraf Elkan R. Blout Herbert W. Boyer George F. Carrier Allan McLeod Cormack Mildred Dresselhaus Karl A. Folkers Nick Holonyak Leonid Hurwicz Stephen Cole Kleene Daniel E. Koshland Edward B. Lewis John McCarthy Edwin Mattison McMillan David G. Nathan Robert Pound Roger Revelle John D. Roberts Patrick Suppes Edward Donnall Thomas
1991	Mary Ellen Avery Ronald Breslow Alberto Calderón Gertrude Belle Elion George H. Heilmeier Dudley R. Herschbach George Evelyn Hutchinson Elvin A. Kabat Robert W. Kates Luna Bergere Leopold Salvador Edward Luria Paul A. Marks George A. Miller Arthur L. Schawlow Glenn Theodore Seaborg Folke K. Skoog Guyford Stever Edward C. Stone Steven Weinberg Paul Charles Zamecnik
1992	Eleanor J. Gibson Allen Newell Calvin Quate Eugene Shoemaker Howard E. Simmons Maxine F. Singer Howard M. Temin John Roy Whinnery
1993	Alfred Y. Cho Donald J. Cram Val Fitch Salome Gluecksohn-Waelsch Norman Hackerman Martin Kruskal Daniel Nathans Vera Rubin
1994	Ray W. Clough John Cocke Thomas Eisner George S. Hammond Robert King Merton Elizabeth F. Neufeld Albert Overhauser Frank Press
1995	Thomas R. Cech Hans Georg Dehmelt Peter Goldreich Hermann A. Haus Isabella Lugoski-Karle Louis Nirenberg Alexander Rich Roger Shepard
1996	Wallace S. Broecker Norman Davidson James L. Flanagan Richard M. Karp C. Kumar N. Patel Ruth Patrick Paul A. Samuelson Stephen Smale
1997	William K. Estes Darleane C. Hoffman Harold S. Johnston Marshall Rosenbluth Martin Schwarzschild James Watson Robert Allan Weinberg George Wetherill Shing-Tung Yau
1998	Bruce Ames Don L. Anderson John N. Bahcall John W. Cahn Cathleen Synge Morawetz Janet Rowley Eli Ruckenstein George Whitesides William Julius Wilson
1999	David Baltimore Felix Browder Ronald Coifman James Cronin Jared Diamond Leo Kadanoff Lynn Margulis Stuart A. Rice John Ross Susan Solomon Robert M. Solow Kenneth N. Stevens