Glebiki
| Zoraptera[1] | |||
| Silvestri, 1913 | |||
| Okres istnienia: 145–0 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd |
glebiki | ||
| Rodzina |
Zorotypidae | ||
| Rodzaj |
Zorotypus | ||
| Synonimy | |||
| |||
Glebiki, inaczej skrytaki (Zoraptera) – mały rząd drobnych owadów uskrzydlonych, liczący opisane 34 gatunki istniejące i 9 wymarłych[2].
Budowa ciała
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała tych owadów nie przekracza 3 mm. Głowę mają zwykle hipognatyczną z gryzącym aparatem gębowym. Oczy są różnie rozwinięte, a niektóre gatunki są ślepe. Podobnie ze skrzydłami: brak lub występują 2 pary o uproszczonym użyłkowaniu. Część gatunków potrafi odrzucać skrzydła. Nogi są bieżne, a odwłok wyposażony w przysadki odwłokowe.
Przeobrażenie
[edytuj | edytuj kod]Owady te przechodzą przeobrażenie niezupełne.
Filogeneza
[edytuj | edytuj kod]Pokrewieństwo filogenetyczne rzędu jest niepewne. Najlepsza teza poparta badaniami porównawczymi morfologii wiąże skrytaki z nogoprządkami. Z kolei badania molekularne umieszczają je w pobliżu karaczanów, modliszek i termitów[3][4]
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Żyją w małych koloniach pod leżącymi, gnijącymi pniami drzew i kamieniami lub w termitierach. Żywią się głównie drobnymi stawonogami jak skoczogonki czy roztocza[5].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Gatunki głównie tropikalne i subtropikalne. Ponadto 2 gatunki żyją w USA i 2 w Tybecie[2].
Gatunki
[edytuj | edytuj kod]Obecnie wyróżnia się 34 istniejące i 10 wymarłych gatunków należących do jednej rodziny: Zorotypidae i jednego rodzaju: Zorotypus[2].
Zorotypus acanthothorax Engel & Grimaldi
Zorotypus amazonensis Rafael & Engel
Zorotypus barberi Gurney
Zorotypus brasiliensis Silvestri
Zorotypus buxtoni Karny
Zorotypus caudelli Karny
Zorotypus ceylonicus Silvestri
Zorotypus congensis Ryn-Tournel
Zorotypus cramptoni Gurney
Zorotypus cretatus Engel & Grimaldi
Zorotypus delamarei Paulian
Zorotypus goeleti Engel & Grimaldi
Zorotypus guineensis Silvestri
Zorotypus gurneyi Choe
Zorotypus hamiltoni New
Zorotypus hubbardi Caudell
Zorotypus huxleyi Bolivar & Coronado
Zorotypus javanicus Silvestri
Zorotypus juninensis Engel
Zorotypus lawrencei New
Zorotypus leleupi Weidner
Zorotypus longicercatus Caudell
Zorotypus manni Caudell
Zorotypus medoensis Hwang
Zorotypus mexicanus Bolivar
Zorotypus nascimbenei Engel & Grimaldi
Zorotypus neotropicus Silvestri
Zorotypus newi (Chao & Chen)
Zorotypus philippinensis Gurney
Zorotypus shannoni Gurney
Zorotypus silvestrii Karny
Zorotypus sinensis Hwang
Zorotypus snyderi Caudell
Zorotypus swezeyi Caudell
Zorotypus weidneri New
Zorotypus vinsoni Paulian
Zorotypus zimmermani Gurney
Palaeospinosus hudae Kaddumi
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Zoraptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J.A. Rafael, F.D.P. Godoi, MS Engel. A new species of Zorotypus from eastern Amazonia, Brazil (Zoraptera: Zorotypidae). „Transactions of the Kansas Academy of Science”. 111 (3), s. 193–202, 2008. DOI: 10.1660/0022-8443-111.3.193. JSTOR: 20476361.
- ↑ K. Yoshizawa. The Zoraptera problem: evidence for Zoraptera + Embiodea from the wing base. „Systematic Entomology”. 32 (2), s. 197–204, 2007. DOI: 10.1111/j.1365-3113.2007.00379.x.
- ↑ K. Yoshizawa, K.P. Johnson. Aligned 18S for Zoraptera (Insecta): Phylogenetic position and molecular evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”, s. 572–580, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.05.008.
- ↑ JC Choe, BJ Crespi. The evolution of mating systems in the Zoraptera: Mating variations and sexual conflicts. „The Evolution of Mating Systems in Insects and Arachnids”, s. 130–145, 1997. Cambridge. DOI: 10.1017/CBO9780511721946.008.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 114. ISBN 83-7073-132-5.
- David Grimaldi, Michael S. Engel: Evolution of the Insects. Cambridge: Cambridge University Press, 2005. ISBN 0-521-82149-5.