[go: up one dir, main page]

Przejdź do zawartości

E.E.

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
E.E.
Ilustracja
Autorka
Autor

Olga Tokarczuk

Tematyka

psychologiczna

Typ utworu

powieść

Data powstania

1995

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Warszawa

Język

polski

Data wydania

1995

Wydawca

Państwowy Instytut Wydawniczy

E.E. – powieść Olgi Tokarczuk wydana po raz pierwszy w 1995 roku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego[1][2].

Geneza

[edytuj | edytuj kod]

Powieść została oparta na motywach pracy doktorskiej Carla Gustava Junga o tytule O psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych[3]. Charakterystyka bohaterki E.E. nawiązuje do pacjentki o pseudonimie „S.W.”, a fabuła powieści odzwierciedla elementy pracy doktorskiej[3]. Naukowy dystans Junga wyczuwalny jest w notatkach jednej z postaci powieści, młodego psychoanalityka Artura Schatzmanna[3], który jest parodią samego Junga[4].

E.E. to powieść psychologiczna[3] z wszechwiedzącym narratorem[5], której akcja toczy się we Wrocławiu na początku XX wieku[6]. Główną bohaterką jest Erna Eltzer, czyli tytułowa E.E.[6], która należy do polsko-niemieckiego mieszczaństwa[7][8]. Książka opowiada o dojrzewaniu Erny[9], która nagle uzyskuje zdolności parapsychiczne[10]. Dzięki nowym zdolnościom zaczyna być postrzegana jako ktoś wyjątkowy na tle rodzeństwa, czym zyskuje w oczach matki[11], która jest dla niej wszystkim[10]. Matka Erny, niespełniona aktorka nie odnajdująca się w roli matki prowadzącej dom[8], wykorzystuje córkę w roli medium, by przyciągnąć uwagę otoczenia[8][12]. Wraz z zainteresowaniem wywołanym jej zdolnościami parapsychicznymi, Erna traci podmiotowość[13][14] i zmienia się w medyczny przypadek pod pseudonimem „E.E.”, będący przedmiotem badań lekarzy[14]. Jej jedynym sposobem ucieczki są dla niej spacery w parku i kontakt z naturą[13].

Historia opowiedziana jest chronologicznie, za pomocą wyważonej, spokojnej narracji[15] i zamkniętej konstrukcji[16]. Choć pojawiają się stylistycznie różnorodne fragmenty, dzieło zachowuje spójność[3]. Tytułami rozdziałów są imiona i nazwiska postaci[5].

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem Rafała Grupińskiego i Izoldy Kiec, powieść jest parabolą ludzkiego losu, opowiada o niespełnieniu i marzeniach[17]. W opinii Brigitty Helbig-Mischewski powieść opisuje „kobiecy dramat braku podmiotowości”[16]. Katarzyna Kantner zauważa, iż Tokarczuk umiejętnie wykorzystuje konwencję powieści psychologicznej, oryginalnie ją przekształcając[3]. Zwraca także uwagę na fakt, iż E.E. jest pierwszą powieścią autorki, w której pojawia się wątek relacji ciało–umysł[18].

Książkę przełożono na język duński[19], norweski[20], macedoński[21], ukraiński[22] i estoński[23].

Adaptacje

[edytuj | edytuj kod]

W 1998 roku na podstawie książki został zrealizowany spektakl Teatru Telewizji pod tym samym tytułem i w reżyserii Marii Zmarz-Koczanowicz. Rolę Erny Eltzner zagrała Agata Buzek[24]. Tokarczuk była współautorką scenariusza[25][24].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Przemysław Czapliński, Kalendarium życia literackiego 1976-2000 : wydarzenia, dyskusje, bilanse, wyd. 1, Kraków: Wydawn. Literackie, 2003, s. 426, ISBN 83-08-03511-6, OCLC 53952728 [dostęp 2019-12-27].
  2. E.E. [online], Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-04-22] (pol.).
  3. a b c d e f Kantner 2015 ↓, s. 48.
  4. Kantner 2015 ↓, s. 49.
  5. a b Helbig-Mischewski 1998 ↓, s. 55.
  6. a b Urszula Chowaniec, Ursula Phillips, Women’s Voices and Feminism in Polish Cultural Memory, Cambridge Scholars Publishing, 2013, s. 55, ISBN 978-1-4438-4708-7 [dostęp 2020-12-31] (ang.).
  7. Książki z Wrocławiem w tle. W sam raz na Dzień Książki! [online], Wroclaw Wyborcza.pl [dostęp 2020-12-31] (pol.).
  8. a b c Helbig-Mischewski 1998 ↓, s. 57.
  9. Chowaniec 2015 ↓, s. 69.
  10. a b Chowaniec 2015 ↓, s. 57.
  11. Chowaniec 2015 ↓, s. 58.
  12. Chowaniec 2015 ↓, s. 183.
  13. a b Chowaniec 2015 ↓, s. 184.
  14. a b Helbig-Mischewski 1998 ↓, s. 58.
  15. Brigitta Helbig-Mischewski, Histeria historii i historia histerii. Jeszcze raz o "Absolutnej amnezji" Izabeli Filipiak i "E.E." Olgi Tokarczuk., „Dykcja”, 9/10, 1998, s. 55-59.
  16. a b Helbig-Mischewski 1998 ↓, s. 59.
  17. Izolda Kiec, Niebawem spadnie błoto : czyli kilka uwag o literaturze nieprzyjemnej, wyd. 1, Poznań: Obserwator, 1997, s. 119, ISBN 83-87235-00-8, OCLC 37894807 [dostęp 2019-12-27].
  18. Kantner 2015 ↓, s. 50.
  19. Olga Tokarczuk, E.E.: roman, Runa Kildegaard Klukowska (tłum.), Kopenhaga: Fremad, 1996, ISBN 978-87-557-2024-4.
  20. Olga Tokarczuk, E. E. Anne Walseng (tłum.), Oslo: Cappelen, 2001, ISBN 978-82-02-18526-8.
  21. Olga Tokarczuk, E. E. Lidija Tanuševska (tłum.), Skopje: Antolog, 2014, ISBN 978-608-243-005-8.
  22. Olga Tokarczuk, E. E., 2022, ISBN 978-617-569-549-4 (ukr.).
  23. Olga Tokarczuk, E.E., 2022, ISBN 9789916969151 (est.).
  24. a b E.E. [online], FilmPolski [dostęp 2020-12-31] (pol.).
  25. Olga Tokarczuk debiutowała w Teatrze TV. Jako aktorka, „Rzeczpospolita”, 10 października 2019 [dostęp 2020-12-31] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Brigitta Helbig-Mischewski. Histeria historii i historia histerii. Jeszcze raz o „Absolutnej Amnezji“ Izabeli Filipiak i „E.E.” Olgi Tokarczuk. „Dykcja”. 9/10, 1998. 
  • Urszula Chowaniec: Melancholic Migrating Bodies in Contemporary Polish Women's Writing. Cambridge Scholars Publishing, 2015. ISBN 1-4438-8097-3.
  • Katarzyna Kantner. Podmiotowość „mediumiczna”. „E.E.” Olgi Tokarczuk jako powieść psychologiczna. „Ruch Literacki”. XVI (1), 2015. PAN, Uniwersytet Jagielloński. ISSN 0035-9602. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]