Despota
Despota (stgr. δεσπότης, despotēs, r.ż. δέσποινα, despoina, bułg. i serb. деспот, despot, r.ż. деспотица, despotitsa) – tytuł dworski w Cesarstwie Bizantyjskim, przyjęty w Cesarstwie Łacińskim, Bułgarii, Serbii i Cesarstwie Trapezuntu.
Był to tytuł honorowy nadawany synom lub zięciom cesarzy bizantyjskich. Pierwszy raz został użyty w 1163 wobec przyszłego króla Węgier Beli III, który był zięciem cesarza Manuela I Komnena.
Strojem dworskim despoty była korona murowa, czerwona lub purpurowa tunika i para czerwonych lub purpurowych pantofli.
Po IV wyprawie krzyżowej tytuł ten był związany z administracją pewnych terytoriów cesarstwa, despotatów: Epiru, Morei, Peloponezu i Serbii.
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Greckie słowo δεσπότης (despotēs) oznacza „pana” i jest synonimem słowa κύριος (kyrios). W grece termin ten był stosowany jako ekwiwalent łacińskiego dominus i był początkowo używany jako określenie wyrażające respekt. Jako taki był stosowany do osób posiadających jakieś znaczenie, a szczególnie w stosunku do Boga, biskupów, patriarchów i cesarzy. Okazjonalnie pojawiał się na monetach (począwszy od Leona III Izauryjczyka) i oficjalnych dokumentach[1].
Na początku XII wieku tytuł był przyznawany wysokim urzędnikom bizantyńskim. Jednak dopiero Manuel I Komnen użył go w zupełnie nowy sposób. W 1163 przyznał go królowi węgierskiemu Beli III, swemu zięciowi i do czasu narodzin Aleksego II w 1169 jego najbardziej prawdopodobnemu następcy. Począwszy od tego czasu aż do upadku Cesarstwa tytuł despoty oznaczał najwyższą godność w państwie, osobę następną po cesarzu[1][2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kazhdan 1991 ↓, s. 614.
- ↑ Guilland 1959 ↓, s. 53-54.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rodolphe Guilland. Recherches sur l'histoire administrative de l'Empire byzantin: Le despote, δεσπότης. „Revue des études byzantines”. 17, s. 52–89, 1959. DOI: 10.3406/rebyz.1959.1199. (fr.).
- Alexander Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford: University Press, 1991. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Małgorzata Dąbrowska, Despota [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2002, s. 140.