Denar Princes Polonie
| |
| Emitent | |
|---|---|
| Emisja | |
| Data emisji |
XI w. |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
ok. 1,69 g |
| Średnica |
ok. 19,2 mm |
| Materiał | |
Denar Princes Polonie (denar Bolesława Chrobrego) – jeden z denarów bitych przez mennicę książęcą Bolesława Chrobrego.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Jest jedną z najsłynniejszych monet w historii mennictwa polskiego. Zaważył na tym przede wszystkim rysunek ptaka w awersie. Do dziś toczą się spory między zwolennikami tezy przyjmującej, że rysunek przedstawia orła, a jej przeciwnikami, opowiadającymi się za pawiem, gołębiem, kogutem lub jeszcze innym gatunkiem ptaka[1], przy czym za tą drugą ewentualnością opowiada się liczne grono polskich numizmatyków, historyków i archeologów (m.in. Ryszard Kiersnowski, Zygmunt Zakrzewski, Stanisław Suchodolski[2]). Wobec istniejących do dziś niejasności wokół wymiaru symbolicznego wymienionych zwierząt we wczesnym średniowieczu, spór pozostaje nierozstrzygnięty.
Inskrypcja otokowa tej monety zawiera pierwszy – choć jeszcze w języku łacińskim – zapis nazwy Polski. Legenda to niecodzienna, pomijająca imię władcy, a operująca określeniem „princepsa”, niemającym analogii we współczesnym zasobie tytułów władców Europy Środkowej, powstała pod wpływem denarów z odległego księstwa Benewentu za sprawą przebywającego czasowo w Rzymie Radzima Gaudentego. Przyjmuje się, że okazją do wypuszczenia tej emisji i użycia na niej tytułu rodem z czasów „Imperium Romanum” był zjazd gnieźnieński[1] – stąd datowanie monety na rok 1000 (choć możliwe, że pojawienie się tego tytułu wiąże się wyłącznie z recepcją italskiego wzoru). Denar Princes Polonie był najliczniej bitą monetą Bolesława Chrobrego.
Masa: ok. 1,69 g (1,15–2,22 g), zbarbaryzowane: dwustronne ok. 1,492 g (0,96–2,17 g), jednostronne ok. 0,91 g (0,63–2,15 g)[3].
Średnica: ok. 19,2 mm (18–20 mm), zbarbaryzowane: dwustronne ok. 19,6 mm (18–22 mm), jednostronne ok. 18,8 mm (17–22 mm)[3].
Stopień rzadkości
[edytuj | edytuj kod]Według polskiego numizmatyka Ryszarda Kiersnowskiego liczba zachowanych denarów tego typu w zbiorach numizmatycznych jest dość duża i wynosi w sumie 57 egzemplarzy[1]. Moneta należy do rzadkości w Polsce, gdzie znajduje się jedynie sześć egzemplarzy (2006)[4].
Denar Princes Polonie był najliczniej bitą monetą Chrobrego. Typ ten znany jest w dwóch odmianach: poprawnej z poprawnym rysunkiem i napisem Princes Polonie, jak również w odmianie zbarbaryzowanej (z pomylonymi napisami i podobnym rysunkiem). W odmianie zbarbaryzowanej wyróżnia się monety dwustronne i jednostronne (bite tylko jednym stemplem). Monet dwustronnych i zbarbaryzowanych znanych jest około 30 egzemplarzy i drugie tyle w tej samej odmianie stempla, ale wybitych jednostronnie, awers lub rewers. Monet z poprawnego stempla z niepomylonymi napisami znanych jest około 16–20 sztuk. Reasumując denarów typu Princes Polonie znanych jest obecnie około 80 sztuk, natomiast wszystkich denarów Chrobrego, uwzględniając około 20 znanych typów – około 200 sztuk. Przeważająca większość tych monet znajduje się w muzeach[5][6][7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Tadeusz Kałkowski: Tysiąc lat monety polskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 40–41.
- ↑ Stanisław Suchodolski, Orzeł czy paw? Jeszcze o monecie z napisem PRINCES POLONIE, T. Wasilewski (red.), [w:] Inter Orientem et Occidentem. Studia z dziejów Europy Środkowowschodniej ofiarowane Profesorowi Janowi Tyszkiewiczowi w czterdziestolecie pracy naukowej [online], 2002.
- ↑ a b Suchodolski 1967 ↓, s. 142-144, 174-175.
- ↑ Daina Kolbuszewska, Zbigniew Bartkowiak: Szósty znany w Polsce denar Chrobrego w zbiorach Muzeum Archeologicznego. Gazeta.pl, 2006-02-02. [dostęp 2009-02-26]. (pol.).
- ↑ Bolesław I Chrobry i jego denary [online], www.denary.com.pl.
- ↑ Edmund Kopicki, Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych, Warszawa: Polskie Tow. Numizmatyczne, Zarząd główny, 1995, OCLC 924124591 [dostęp 2022-04-01] (pol.).
- ↑ Stanisław Suchodolski, Moneta polska w X/XI wieku : Mieszko I i Bolesław Chrobry, „Wiadomości Numizmatyczne”, 11 (2-3 (40-41)), 1967.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Panfil. Orzeł na denarze Bolesława Chrobrego – pochodzenie i znaczenie symbolu. „Biuletyn Numzimatyczny”, 1999. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego. ISSN 0006-4017. nr 4 (316).