Czerwoni Kozacy
Czerwoni Kozacy (ros. Червонное казачество, Czerwonnoje kazaczestwo, ukr. Червоне козацтво, Czerwone kozactwo) – formacja zbrojna utworzona w składzie Armii Czerwonej jako siły zbrojne bolszewickiej Ukraińskiej Ludowej Republiki Rad, walcząca następnie w wojnie domowej w Rosji i wojnie ukraińsko-radzieckiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Utworzenie, walki z Armią Czynną URL
[edytuj | edytuj kod]11–12/24–25 grudnia 1917 r. ukraińscy bolszewicy, widząc, iż przegrywają rywalizację o władzę na całości ziem ukraińskich z Ukraińską Centralną Radą, proklamowali w Charkowie konkurencyjną Ukraińską Ludową Republikę Rad[1]. Niezwłocznie przystąpili również do tworzenia sił zbrojnych, za co odpowiedzialny był republikański komisariat spraw wojskowych z Wasylem Szachrajem na czele[2]. 27 grudnia ogłoszono utworzenie 1 kurenia Czerwonych Kozaków, wchodzącego w skład Armii Czerwonej[2]. Rekrutowali się oni spośród miejscowych robotników oraz żołnierzy Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej, którzy przeszli na stronę bolszewików[3] po tym, gdy jednostki Czerwonej Gwardii w Charkowie rozbroiły stacjonujący w mieście 2 zapasowy pułk tejże armii[2]. Do Czerwonych Kozaków przyłączyli się żołnierze 9 i 11 kompanii pułku[2]. Kureń miał pierwotnie być jednostką piechoty, ostatecznie zaś w jego skład weszła kompania piechoty, szwadron kawalerii, bateria artylerii oraz oddział cyklistów, zaś jego dowódca miał nosić, zgodnie z kozacką tradycją, stopień atamana. Dowódcą kurenia został bolszewik Witalij Primakow[2].
Jednostka pierwszy raz wzięła udział w działaniach bojowych 4/17 stycznia 1918 r. w składzie grupy wojsk Pawła Jegorowa, biorąc udział w zdobyciu Połtawy[2]. Czerwoni Kozacy, współdziałając z lokalnymi oddziałami Czerwonej Gwardii oraz regularnymi oddziałami Armii Czerwonej pod dowództwem Michaiła Murawjowa[4], wzięli również udział w zdobyciu Kijowa 26–27 stycznia/8–9 lutego 1918 r. W Kijowie prowadzono dalszy pobór do jednostek Czerwonych Kozaków. Jako że zgłaszali się ochotnicy różnych narodowości, proponowano zmianę nazwy jednostki na 1 robotniczo-chłopski socjalistyczny pułk Armii Czerwonej, jednak władze Rosji Radzieckiej wolały utrzymać dotychczasową nazwę, która miała stanowić konkurencję dla jednostek ukraińskich, walczących o niepodległą Ukrainę[2].
Reorganizacja i dalszy udział w walkach
[edytuj | edytuj kod]Czerwoni Kozacy, niezmiennie pod dowództwem Primakowa, opuścili Ukrainę po podpisaniu pokoju brzeskiego[2]. Brali udział w marszu na Nowoczerkask, gdzie swoją białą Armię Ochotniczą tworzyli generałowie Ławr Korniłow i Michaił Aleksiejew[5], następnie eskortowali ewakuację rządu Ukraińskiej Ludowej Republiki Rad z Taganrogu do Moskwy[2]. Następnie zostali skierowany w rejon Nowogrodu Siewierskiego, do strefy neutralnej między Ukrainą i Rosją Radziecką. Tam we wrześniu 1918 r. rozpoczęto formowanie dwóch ukraińskich dywizji powstańczych. Dowodzone przez Primakowa oddziały weszły do 1 ukraińskiej dywizji powstańczej[2] (następnie przemianowanej na 1 Ukraińską Dywizję Radziecką). W tym okresie z kurenia Czerwonych Kozaków wyłączono kompanię piechoty, wcielając ją do 1 powstańczego pułku im. Bohuna dowodzonego przez Mykołę Szczorsa, natomiast pod komendę Primakowa oddano kilka oddziałów kawalerii. Pozwoliło to utworzyć 1 pułk Czerwonych Kozaków w składzie 1 Ukraińskiej Dywizji Powstańczej[2]. Składał się on z czterech sotni kawalerii, z których jedynie dwie pierwsze składały się z żołnierzy pochodzących z Ukrainy. W trzeciej sotni walczyli dawni żołnierze niemieccy i austro-węgierscy, którzy przeszli na stronę bolszewików jako jeńcy wojenni lub zdezerterowali ze swoich jednostek. Do czwartej weszli natomiast Kurdowie, dawni żołnierze armii osmańskiej, wzięci do niewoli rosyjskiej podczas I wojny światowej[2].
W listopadzie 1918 r. 1 pułk Czerwonych Kozaków został przeniesiony do 2 Dywizji Powstańczej Ukraińskiej Armii Radzieckiej[2]. W grudniu tego samego roku obydwie dywizje zostały skierowane do udziału w interwencji radzieckiej na Ukrainie – Rada Komisarzy Ludowych uznała traktat brzeski za niebyły i podjęła działania zbrojne przeciwko Ukraińskiej Republice Ludowej[6]. Wiosną 1919 r. pułk uzupełniono o żołnierzy rosyjskich (z regionu podmoskiewskiego), węgierskich sympatyków bolszewików (byłych jeńców) oraz ochotników ukraińskich[2]. 18 lipca 1919 r. 1 pułk kawalerii Czerwonych Kozaków przekształconą w 1 Brygadę Kawalerii Czerwonych Kozaków złożoną z dwóch pułków, natomiast w listopadzie 1919 r. na jej bazie utworzono 8 Dywizję Kawalerii Czerwonych Kozaków[2]. Brała ona udział w dalszych walkach z Ukraińską Republiką Ludową, następnie w operacjach przeciwko Siłom Zbrojnym Południa Rosji pod dowództwem gen. Antona Denikina oraz w walkach z anarchistami Nestora Machno[2].
26 października 1920 r. z 8 Dywizji Kawalerii oraz 17 Dywizji Kawalerii utworzono w składzie Frontu Południowo-Zachodniego 1 Korpus Czerwonych Kozaków, którego dowódcą został Witalij Primakow[2]. W grudniu tego samego roku dołączono do korpusu jeszcze 9 Dywizję Kawalerii[2]. Korpus Czerwonych Kozaków funkcjonował pod taką nazwą do 1938 r., gdy przemianowano go na 4 Korpus Kawalerii[2].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Ulica Czerwonych Kozaków od 1964 r. znajduje się w Petersburgu[7]. Prospekt nazwany ich imieniem znajdował się w Kijowie, w 2003 r. został przemianowany na Prospekt Moskiewski[8]. W 2016 r., w ramach polityki dekomunizacji Ukrainy, Prospekt Czerwonych Kozaków w Aleksandrii przemianowano na Kimmeryjski[9], zaś ulicę o tej nazwie w Słowiańsku – na ul. Kozacką[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Władysław Andrzej Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001, s. 262–263.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Илья Полонский, Червонные казаки Примакова [online], Военное обозрение [dostęp 2020-12-22] (ros.).
- ↑ Władysław Andrzej Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001, s. 264.
- ↑ J.D. Smele, "The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, London: Hurst&Company, 2015, s. 54–55, ISBN 978-1-84904-721-0.
- ↑ P. Kenez, Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918, Washington DC: New Academia Publishing, 2004, s. 56–58, ISBN 0-9744934-4-9.
- ↑ A. Adams, Bolsheviks in the Ukraine. The Second Campaign, 1918–1919, Yale University Press, New Haven & London 1963, s. 67–68.
- ↑ Энциклопедия Санкт-Петербурга [online], encspb.ru [dostęp 2020-12-23].
- ↑ Хрещатик – новини та життя української столиці [online] [dostęp 2020-12-23] (ukr.).
- ↑ Списокнайменувань площ, проспектів, бульварів, вулиць,провулківта проїздів, розташованих у місті Олександрі [online].
- ↑ Офіційний сайт (портал) Слов’янської міської ради [online], www.slavrada.gov.ua [dostęp 2020-12-23].