Żylistek
 Morfologia (Deutzia gracilis) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
żylistek | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Deutzia Thunb. Nova Gen. Pl. 19. 24 Nov 1781 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Deutzia scabra Thunb.[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Żylistek (Deutzia Thunb.) – rodzaj krzewów z rodziny hortensjowatych. Obejmuje ok. 72 gatunków[6]. W ogromnej większości występują one naturalnie w Azji wschodniej (50 gatunków rośnie w Chinach, z czego 41 to endemity tego kraju[5]), kilka rośnie także w Ameryce Środkowej (w Meksyku)[7]. Występują na skalistych zboczach, w lasach, często przy ciekach[8].
Wiele gatunków to wartościowe krzewy ozdobne. W Polsce do najczęściej sadzonych należy żylistek szorstki[7].
Nazwa rodzaju upamiętnia Johanna van der Deutza (1743–1788), przyjaciela i patrona Carla P. Thunberga, który opisał jako pierwszy ten rodzaj[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzewy wyprostowane osiągające zwykle do ok. 2 m wysokości, ale są też gatunki nie przekraczające 1 m i takie, które sięgają do 5 m wysokości. Niemal wszystkie części tych roślin pokryte są gwiazdkowatymi, przylegającymi do powierzchni włoskami i z tego powodu są szorstkie[7][9].
- Liście
- Ułożone nakrzyżlegle, sezonowe, rzadko zimozielone. Osadzone na krótkich ogonkach mają kształt blaszki od jajowatego do lancetowatego. Na brzegu są drobno piłkowane lub karbowane. Długość liści różni się u różnych gatunków w granicach od ok. 1,5 cm do ponad 10 cm, przy czym zwykle jest zmienna także na tym samym krzewie[7][9].
- Kwiaty
- Obupłciowe, 5-krotne, zebrane w kwiatostany (zwykle złożone wiechy i baldachogrona) wyrastające na krótkich pędach bocznych. Kielich tworzy w dole czarkę na brzegu z 4 trwałymi, trójkątnymi lub lancetowatymi działkami. Korona biała lub kremowa może być płasko rozpostarta lub dzwonkowata. Pręciki wyrastają w dwóch okółkach, mają charakterystycznie oskrzydlone nitki, u góry często opatrzone dodatkowo w dwa ząbki. Zalążnia dolna[9].
- Owoce
- Suche torebki o kształcie zwykle kulistym, pękające na wierzchołku na 4 części. Zawierają liczne, drobne nasiona[7][9].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja i podział według APWeb
Rodzaj należący do podrodziny Hydrangeoideae Burnett, rodziny hortensjowatych w rzędzie bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Cornanae Thorne ex Reveal, rząd hortensjowce (Hydrangeales Nakai), rodzina hortensjowate (Hydrangeaceae Dumort.), rodzaj żylistek (Deutzia Thunb.)[10].
- Deutzia albida Batalin
- Deutzia aspera Rehder
- Deutzia baroniana Diels
- Deutzia bhutanensis Zaik.
- Deutzia bomiensis S.M.Hwang
- Deutzia breviloba S.M.Hwang
- Deutzia bungoensis Hatus.
- Deutzia calycosa Rehder
- Deutzia cinerascens Rehder
- Deutzia compacta Craib – żylistek zwarty
- Deutzia coriacea Rehder
- Deutzia corymbosa R.Br. ex G.Don – żylistek baldachogroniasty
- Deutzia crassidentata S.M.Hwang
- Deutzia crassifolia Rehder
- Deutzia crenata Siebold & Zucc.
- Deutzia cymuligera S.M.Hwang
- Deutzia discolor Hemsl. – żylistek różnobarwny
- Deutzia esquirolii (H.Lév.) Rehder
- Deutzia faberi Rehder
- Deutzia floribunda Nakai
- Deutzia glabrata Kom. – żylistek nagi
- Deutzia glauca W.C.Cheng – żylistek siny
- Deutzia glaucophylla S.M.Hwang
- Deutzia glomeruliflora Franch. – żylistek gęstokwiatowy
- Deutzia gracilis Siebold & Zucc. – żylistek wysmukły
- Deutzia grandiflora Bunge
- Deutzia hatusimae H.Ohba, L.M.Niu & Minamit.
- Deutzia henryi Rehder
- Deutzia heterophylla S.M.Hwang
- Deutzia hookeriana (C.K.Schneid.) Airy Shaw
- Deutzia hypoglauca Rehder
- Deutzia longifolia Franch. – żylistek długolistny
- Deutzia macrantha Hook.f. & Thomson
- Deutzia maximowicziana Makino – żylistek Maksymowicza
- Deutzia mexicana Hemsl.
- Deutzia mollis Duthie – żylistek miękki
- Deutzia monbeigii W.W.Sm. – żylistek Montbeiga
- Deutzia muliensis S.M.Hwang
- Deutzia multiradiata W.T.Wang
- Deutzia nanchuanensis W.T.Wang
- Deutzia naseana Nakai
- Deutzia ningpoensis Rehder – żylistek ningpoński
- Deutzia oaxacana Zaik.
- Deutzia obtusilobata S.M.Hwang
- Deutzia occidentalis Standl.
- Deutzia ogatai Koidz.
- Deutzia ovalis Fedde
- Deutzia paniculata Nakai
- Deutzia parviflora Bunge – żylistek drobnokwiatowy
- Deutzia pilosa Rehder
- Deutzia pringlei C.K.Schneid.
- Deutzia pulchra S.Vidal – żylistek piękny
- Deutzia purpurascens (Franch. ex L.Henry) Rehder – żylistek zaróżowiony
- Deutzia rehderiana C.K.Schneid.
- Deutzia rubens Rehder
- Deutzia scabra Thunb. – żylistek szorstki
- Deutzia schneideriana Rehder – żylistek Schneidera
- Deutzia setchuenensis Franch. – żylistek syczuański
- Deutzia setifera Zaik.
- Deutzia silvestrii Pamp.
- Deutzia squamosa S.M.Hwang
- Deutzia staminea R.Br. ex Wall. – żylistek pręcikowy
- Deutzia subulata Hand.-Mazz.
- Deutzia taibaiensis W.T.Wang ex S.M.Hwang
- Deutzia taiwanensis (Maxim.) C.K.Schneid. – żylistek tajwański
- Deutzia uniflora Shirai
- Deutzia wardiana Zaik.
- Deutzia yaeyamensis Ohwi
- Deutzia yunnanensis S.M.Hwang
- Deutzia zentaroana Nakai
- Deutzia zhongdianensis S.M.Hwang
- żylistek Lemoine`a – Deutzia × lemoinei Lemoine ex Bois.
- żylistek różowy – Deutzia × rosea (Lemoine) Rehder
- żylistek mieszańcowy – Deutzia × hybrida Lem.
- żylistek okazały – Deutzia × magnifica (Lem.) Rehder
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Cenione z powodu małych wymagań oraz obfitego i długiego kwitnienia. Są tolerancyjne odnośnie do warunków glebowych, odporne są na zanieczyszczenia miejskie i szkodniki owadzie. Więdną jednak w czasie suszy i upałów, a pędy nadziemne mogą także przemarzać podczas surowych zim[7][9], zwłaszcza bywają wrażliwe na późne przymrozki[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].
- ↑ a b Huang Shumei; Hideaki Ohba; Shinobu Akiyama: Deutzia Thunberg. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-12].
- ↑ a b Deutzia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-18].
- ↑ a b c d e f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 222. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 27-43. ISBN 83-01-12029-0.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Deutzia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.