PL90470B1 - - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest uklad do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego,zwla¬ szcza uklad do sterowania wtryskiem topnika do pieca hutniczego procesu Q-BOP stosowanego w konwertorach, oraz w piecach elektrycznych, piecach martenowskich i tym podobnych.

Podstawowy proces Q-BOP opisano w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3706549 zgloszonym 19.12.1972 r.

W znanym procesie BOP rafinacji stali tlen jest zwykle wdmuchiwany do konwertora za posrednictwem lancy usytuowanej nad powierzchnia roztopionego metalu. Z wielu punktów widzenia proces ten przebiega zadowalajaco, jednakze wymieszanie kapieli nie jest zadowalajace dla niektórych zastosowan, straty metalu sa stosunkowo duze i wykorzystywana jako tylko czesc tlenku wdmuchiwanego przez lance. W podstawowym procesie rafinacji stali OBOP zastosowano wdmuchiwanie tlenu przez dysze umieszczone pod powierzchnia roztopionego metalu, dzieki czemu osiaga sie lepsze wymieszanie kapieli, wieksza sprawnosc procesu i mniejsze zadymienie w stosunku do zwyklego sposobu otrzymywania stali. Ulepszony proces tego typu zostal dokladnie omówiony w opisie zgloszeniowym Stanów Zjednoczonych nr 312173 zgloszonym 4.12.1972 r.W opisie tym przedstawiono szczególowo w oparciu o fig. 2 i fig. 4. uklad pomiarowo-sterujacy przeplywom tlenu w glównym przewodzie.

Konwertor zastosowany w ulepszonym procesie Q-BOP ma zbiornik przechylny, wylozony wykladzina ogniotrwala i dennice wyposazona w dysze powietrzne wystajace z dennicy. Kazda dysza powietrzna sklada sie z przewodu srodkowego, przez który jest wdmuchiwany tlen podczas rafinacji w procesie otrzymywania stali j z przewodu otaczajacego koncentrycznie przewód srodkowy, przez który przeplywa paliwo gazowe.

Podczas rafinacji w procesie otrzymywania stali przewodem srodkowym jest wprowadzany tlen, jednakze do oczyszczania lub chlodzenia dysz i podczas Innych etapów procesu otrzymywania stali, jak na przyklad podczas ladowania konwertora, pobierania próbek wytopu, spustu i podczas etapów posrednich, w których nastepuje ustawienie konwertora w polozeniu odpowiadajace wykonaniu operacji nastepnej, sa wykorzystywane rózne kombinacje gazów. Po ustawieniu konwertora w polozeniu pochylonym podczas ladowania, pobierania próbek i podczas spustu, poszczególne dysze sa chronione przed zalaniem dzieki wdmuchiwaniu gazów, takich2 90 470 jak sprezone powietrze, które jest wdmuchiwane przewodami srodkowymi i azot dostarczany pod niskim cisnie¬ niem przewodami otaczajacymi. Po ustawieniu konwertora w polozeniu pionowym, cisnienie wewnatrz przewo¬ dów musi byc zwiekszone tak, aby roztopiona stal nie zalala dysz, co spowodowaloby ich zatkanie, narazilo na oddzialywanie stali i wysoce korozyjnego zuzla. Podczas tego etapu cyklu roboczego sprezone powietrze mozna zastapic azotem o stosunkowo duzym cisnieniu.

Po ustawieniu konwertora w polozeniu pionowym i umieszczeniu go pod kolpakiem odprowadzajacym gazy w czasie rafinacji, w przewodzie srodkowym azot jest zastepowany tlenem, a w przewodzie otaczajacym azot jest zastepowany paliwem gazowym. Cisnienie gazów wdmuchiwanych podczas procesu otrzymywania stali musi byc wystarczajaco wysokie, aby zabezpieczyc dysze przed zatkaniem lub zniszczeniem roztopionym meta¬ lem. W czasie rafinacji do strumienia tlenu podawanego do przewodu srodkowego wtryskiwane sa rózne rodzaje topników, jak na przyklad wapno. Topniki decyduja o calym procesie otrzymywania stali i sa stosowane w ilos¬ ciach, które zapewniaja otrzymywanie stali o pozadanej wytrzymalosci, trwalosci, ciagliwosci i tym podobnych parametrach. Dla uzyskania stali o pozadanych parametrach niezbedne jest dokladne wtryskiwanie pozadanych ilosci topnika do roztopionego metalu w konwertorze. Wymaga to zastosowania ukladu sterujacego, który w spo¬ sób dokladny steruje iloscia topnika wprowadzanego do strumienia tlenu wdmuchiwanego za posrednictwem dysz do roztopionego metalu.

Celem wynalazku jest opracowanie ukladu do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego, który utrzymuje róznice cisnien pomiedzy glównym przewodem wtryskujacym tlen i zbiornikiem topnika oraz steruje natezeniem strumienia topnika doprowadzanego do tlenu i iloscia topnika wprowadzanego do plynnego wsadu.

Cel ten r siagnieto wedlug wynalazku dzieki opracowaniu ukladu do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego posiadajacego zbiornik topnika wyposazony w uklad do pomiaru róznicy cisnien, uklad sterujacy róznica cisnien i przewód odpowietrzajacy. Zbiornik topnika podlaczony jest do przewodu rozrzedzajacego, odgaleziajacego sie od glównego przewodu doprowadzajacego tlen do konwertora za pomoca dwóch przewodów, z których pierwszy przewód jest przewodem cisnieniowym do zapewnienia wymaganego cisnienia w zbiorniku, a drugi przewód jest przewodem zasilajacym do wprowadzania sproszkowanego topnika do przewodu rozrzedzajacego, przy czym miedzy glównym przewodem doprowadzajacym tlen do konwertora a zbiornikiem topnika jest wlaczony uklad do pomiaru róznicy cisnien pomiedzy glównym przewodem i zbiorni¬ kiem topnika, a w przewodzie rozrzedzajacym miedzy punktami podlaczania przewodu cisnieniowego i prze¬ wodu zasilajacego jest wlaczony uklad pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu.

Wedlug wynalazku w przewodzie cisnieniowym doprowadzajacym tlen do zbiornika topnika sa umiesz¬ czone zawór sterujacy i przetwornik prad—cisnienie dla utrzymania w zbiorniku wymaganego cisnienia, a w prze¬ wodzie odpowietrzajacym sa umieszczone zawór sterujacy i przetwornik prad—cisnienie, przy czym te zawory sterujace i przetworniki sa polaczone elektrycznie z ukladem sterujacym róznica cisnien, który z kole) jest pola¬ czony elektrycznie z ukladem do pomiaru róznicy cisnien, przy czym uklad sterujacy róznica cisnien zawiera komparator, którego jedno wejscie jest polaczone z suwakiem potencjometru ustalajacego poziom odniesienia i którego wyjscie jest polaczone z przetwornikami prad—cisnienie dla zaworów sterujacych.

Uklad wedlug wynalazku zawiera uklad pomiarowy z kilkoma czujnikami dynamometrycznymi polaczo¬ nymi z rejestratorem poprzez mostki impedancyjne dla ciaglego pomiaru ciezaru topnika w zbiorniku, wzmac¬ niacz sledzacy i pamietajacy oraz uklad sumujacy (odejmujacy polaczony z wyjsciem rejestratora dla wytwarza¬ nia sygnalu róznicowego odpowiadajacego róznicy miedzy ciezarem poczatkowym topnika w zbiorniku a cie¬ zarem biezacym topnika w zbiorniku w miare stopniowego wprowadzania topnika do przewodu rozrzedzajacego, komparator do porównywania sygnalu z wyjscia ukladu sumujacego) odejmujacego z uprzednio ustalona war¬ toscia odniesienia ustalana za pomoca potencjometru, polaczony poprzez przekaznik z zaworem blokujacym umieszczonym w przewodzie zasilajacym dla blokowania dozowania topnika do przewodu rozrzedzajacego, gdy róznica miedzy sygnalem róznicowym a uprzednio ustalona wartoscia odniesienia staje sie równa uprzednio ustalonej wartosci.

Wedlug wynalazku wyjscie rejestratora jest polaczone z ukladem wzmacniajacym i calkujacym ze sledze¬ niem i pamietaniem oraz z komparatorem dla porównywania rzeczywistego natezenia wtrysku topnika do prze¬ wodu rozrzedzajacego ze zbiornika topnika z uprzednio ustalona wartoscia odniesienia reprezentujaca optymalne natezenie wtrysku topnika nastawione za pomoca potencjometru, przy czym wyjscie komparatora jest dolaczone do drugiego wejscia komparatora ukladu sterujacego róznica cisnien.

Uklad pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym zawiera uklad do pomiaru natezenia przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym, umieszczony w kryzie, którego wyjscie jest polaczone z jednym wejsciem komparatora I którego drugie wejscie jest polaczone z potencjometrem ustalaja¬ cym poziom odniesienia oraz którego wyjscie jest polaczone z przetwornikiem prad-cisnienie dla zaworu steruja¬ cego natezaniem przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym.90 470 3 Wedlug wynalazku w przewodzie cisnieniowym w miejscu jego podlaczenia do przewodu rozrzedzajacego jest wlaczony zawór blokujacy z przekaznikiem, na odcinku miedzy podlaczeniem przewodu cisnieniowego, a ukladem pomiarowo-sterujacym natezeniem przeplywu tlenu jest wlaczony zawór blokujacy z przekaznikiem, a w przewodzie zasilajacym jest równiez wlaczony zawór blokujacy z przekaznikiem, przy czym przekazniki sa polaczone z ukladem przekaznikowym zapewniajacym otwarcie zaworów blokujacych odpowiednio w przewo¬ dzie rozrzedzajacym i przewodzie cisnieniowym przed otwarciem zaworu blokujacego umieszczonego w przewo¬ dzie zasilajacym.

Uklad do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego znajduje zastosowanie w procesie OBOP przeprowadzanym w konwertorach, oraz w piecach elektrycznych, piecach martenowskich, mieszalnikach i temu podobnych urzadzeniach.

Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia uklad do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego, w schemacie pokazujacym takze przewody rurowe, fig. 2—uklad pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzaja¬ cy m, w schemacie, fig. 3 — uklad pomiarowo-sterujacy róznica cisnien wraz z dolaczonymi do niego elementami, w schemacie, fig. 4 —uklad do pomiaru ciezaru topnika w zbiorniku, w schemacie,fig. 5 — uklad do sterowania calkowita iloscia topnika wtryskiwanego do strumienia tlenu, fig. 6 — uklad do sterowania natezeniem strumje. nia topnika wtryskiwanego do przewodu rozrzedzajacego, w schemacie, fig. 7 — schemat ukladu sterowania ilu¬ strujacy kolejnosc operacji, fig.7a- schemat ukladu sterowania w przypadku zastosowania drugiego zbiornika topnika.

Przedstawiony na fig. 1 uklad do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego w procesie Q-BOP zawiera glówne zródlo 2 tlenu dostarczajace tlen do przewodu glównego 4 tlenu i odgalezienia lub przewodu rozrzedzajacego 6. Przewód rozrzedzajacy 6 odgalezia sie od przewodu glównego 4 w punkcie B i laczy sie z przewodem glównym 4 w punkcie C, który umieszczony jest pomiedzy konwertorem Q-BOP 210 i punktem rozgalezienia B, Strumien tlenu w przewodzie glównym 4 sterowany jest przez uklad 7a pomiaro- wo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu, który jest polaczony z zaworem blokujacym 7b.

Przeplyw tlenu w przewodzie rozrzedzajacym 6 sterowany jest za pomoca zaworu blokujacego 8 sterowa¬ nego elektromagnetycznie i umieszczonego w przewodzie rozrzedzajacym 6 pomiedzy zbiornjkiem 12a topnika i punktem C oraz za pomoca zaworu blokujacego 10 sterowanego elektromagnetycznie i umieszczonego w prze¬ wodzie rozrzedzajacym 6 pomiedzy punktem B i zbiornikiem 12a.

Na fig. 2 jest przedstawiony dokladniej uklad 14 pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu, umieszczony w przewodzie rozrzedzajacym 6' pomiedzy zaworem blokujacym 10 i zbiornikiem 12a. Przewód 6' stanowi czesc przewodu rozrzedzajacego 6 przebiegajaca pomiedzy zaworem blokujacym 10 i dysza 16 wtrysku topnika. Kryza 14a umiesczona jest przy wlocie przewodu 6. Z kryza 14a polaczony jest uklad 14b do pomiaru natezenia przeplywu tlenu. Uklad 14b do pomiaru natezenia przeplywu tlenu mierzy natezenie przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym 6 przez kryze 14a i wytwarza napiecie proporcjonalne do mierzonego nate¬ zenia przeplywu tlenu.

Elementy stosowanego ukladu 14b do pomiaru natezenia przeplywu tlenu sa dostepne w handlu i nia wymagaja szczególowego opisu. Wyjscie ukladu 14b do pomiaru natezenia przeplywu tlenu polaczone jest przewodem |_1 z wejsciem |_1 komparatora 14c. Suwak T-! potencjometru 14d polaczony jest z drugim wejsciem L2 komparatora 14c. Jedna koncówka potencjometru 14d dolaczona jest do zródla napiecia stalego +E, a na suwaku T1 potencjometru 14d otrzymywany jest sygnal odpowiadajacy wymaganemu natezeniu przeplywu dla danej temperatury, które moze byc wstepnie ustawione przez operatora. W normalnych warunkach pracy nate¬ zenie przeplywu ustawiane jest na okolo 0,0708 m3/sek. Komparator 14c porównuje sygnaly wejsciowe odpo¬ wiadajace mierzonemu natezeniu przeplywu i wymaganemu natezeniu przeplywu i wytwarza sygnal wyjsciowy proporcjonalny do róznicy sygnalów wejsciowych. Wyjscie 01 komparatora 14c polaczone jest przewodem L2 *• sterowanym pradowo zaworem sterujacym 14e poprzez przetwornik 14f prad—cisnienie i steruje natezeniem przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym 6 odpowiednio do wartosci ustawionej wstepnie za pomoca potencjometru 14d. Wszystkie wymienione elementy ukladu sa równiez dostepne w handlu.

Na fig. 3 jest przedstawiony uklad 42 sterujacy róznica cisnien wraz z dolaczonymi do niego elementami.

Zbiornik 12a stanowi zbiornik cisnieniowy, do którego topnik, taki jak wapno lub podobny material, jest wprowadzany w wyniku zasilania grawitacyjnego lub innego dogodnego sposobu. W dnie 18 zbiornika 12a znaj¬ duje sie otwór wylotowy 18 polaczony z przewodem rozrzedzajacym 6 poprzez automatyczny zawór blokujacy sterowany elektromagnetycznie i z dysza 16 wtrysku topnika umieszczona w przewodzie 6: Przewód cisnie¬ niowy 22 odgalezia sie od przewodu rozrzedzajacego 6 w punkcie D znajdujacym sie pomiedzy punktem B i zaworem blokujacym 10. Przewód cisnieniowy 22 polaczony jest ze zbiornikiem 12a dla dostarczania tlenu podnoszacego cisnienie wewnatrz zbiornika 12a. Przeplywem tlenu do zbiornika 12a steruje zawór blokujacy 24 sterowany elektromagnetycznie oraz sterujacy zawór cisnieniowy 26 umieszczony w przewodzie cisnieniowym4 90 470 22. Cisnienie w zbiorniku topnika sterowane jest równiez za pomoca przewodu odpowietrzajacego 28 dolaczo¬ nego do zbiornika 12a. Przewód odpowietrzajacy 28 odprowadza tlen na zewnatrz zbiornika 12a poprzez zawór blokujacy 30 i zawór sterujacy 32, które umieszczone sa szeregowo w przewodzie odpowietrzajacym 28.

Sproszkowany topnik wewnatrz zbiornika 12a kierowany jest do otworu wylotowego 18 przez znany suwak powietrzny (niepokazany na rysunku), który moze zawierac siatke ekranujaca prowadzaca topnik w kieru¬ nku otworu wylotowego 18. Staly strumien gazu z przewodu cisnieniowego 22 przepuszczany jest przez siatke ekranujaca w celu rozdrobnienia sproszkowanego topnika i unikniecia jego skawalenia sie podczas przemieszcze¬ nia sie topnika w kierunku otworu wylotowego 18 w wyniku dzialania cisnienia w zbiorniku 12a.

Pomiar ciezaru topnika w zbiorniku 12a odbywa sie za pomoca kilku czujników dynamometrycznych 34.

Przedstawione szczególowo na fig. 4 czujniki 34 sa rozmieszczone symetrycznie na zewnatrz zbiornika 12a i sa polaczone równolegle z rejestratorem 36 poprzez mostki impedancyjne 38, których jedno ramie utworzone jest przez czujnik dynamometryczny 34. Dzieki temu w dowolnej chwiH mozna odczytac i zarejestrowac calkowity ciezar zbiornika 12a oraz ciezar topnika znajdujacego sie w zbiorniku 12a. Wyjscie czujnika dynamometrycznego 34 stanowi jedno z wejsc ukladu do sterowania wtryskiem topnika, który bedzie omówiony dokladniej w powia¬ zaniu z fig. 5 i fig. 6.

Uklad 40 do pomiaru róznicy cisnien, który jest polaczony przewodem 5 ze zbiornikiem I z punktu E rozgalezienia przewodów 5 i 4, mierzy róznice cisnien w glównym przewodzie 4 tlenu i w zbiorniku 12a i w wy¬ niku wytwarza napiecie wyjsciowe o wartosci proporcjonalnej do mierzonej róznicy cisnien. Wyjscie napieciowe 02 ukladu 40 polaczone jest przewodem |_3 zakladem 42 sterujacym róznica cisnien. Uklad 42 zawiera komparator 43. Wyjscie 02 ukladu 40 polaczone jest za pomoca przewodu L3 z wejsciem 43a komparatora 43.

Drugie wejscie 43b komparatora 43 polaczone jest za pomoca przewodu L4 z suwakiem 44a potencjometru 44 poprzez zestyki rozwierne R2-5 przekaznika R2 I z zaciskiem wyjsciowym 03 ukladu z fig. 6, poprzez zestyki zwierne R2—6 przekaznika R2. Za pomoca potencjometru 44 mozna sterowac recznie sygnalem odniesienia, odpowiadajacym ustalonemu cisnieniu, który jest doprowadzony do zacisku wyjsciowego 03. Sygnal ten zmienia sie proporcjonalnie do natezenia wtrysku topnika ze zbiornika 12a do przewodu rozrzedzajacego 6. Zasady sterowania sygnalu odniesienia opisane sa dalej przy omawianiu fig. 6. Wyjscie 04 komparatora 43 polaczone jest za pomoca przewodu L5 ze sterowanym pradowo zaworem sterujacym 26 w przewodzie cisnieniowym 22 oraz za pomoca przewodu L6 ze sterowanym pradowo zaworem sterujacym 32 w przewodzie odpowietrzajacym 28.

Zawory (26, 32) sterowane sa odpowiednio przez przetworniki 46 i 48 prad-cisnlenie. Podane elementy sa podobne do odpowiadajacych im elementów przedstawionych na fig. 2.

Przetworniki 46 i 48 sa elementami sterowanymi pradowo i sa wlaczone w szeregowy obwód pradu, Prze¬ twornik 46 uruchamia zawór sterujacy 26 w przypadku, gdy wartosc pradu wyjsciowego ukladu 42 sterujacego róznica cisnien jest zawarta w zakresie 10-30 mA, natomiast przetwornik 48 uruchamia zawór sterujacy 32 w przypadku, gdy wartosc pradu jest zawarta w zakresie 30-50 mA. W zalecanym wykonaniu ukladu wedlug wynalazku istnieje strefa nieczulosci 29—31 mA, w której spelnione sa wymagane warunki dotyczace róznicy cisnien i oba zawory 26 i 32 sa zamkniete. Strefa nieczulosci zabezpiecza przed drganiem zaworów w poblizu wymaganych wartosci nominalnych cisnien. Róznica cisnien pomiedzy zbiornikiem 12a topnika i glównym przewodem 4 dostarczajacym tlen porównywana jest z ustawiona wartoscia odniesienia i w rezultacie na wyjsciu ukladu 42 sterujacego róznica cisnien otrzymywany jest prad o wartosci 10-30 mA. Zawór sterujacy 32 jest zamkniety, a zawór sterujacy 26 jest otwarty, co umozliwia przeplyw tlenu przez przewód cisnieniowy 22 do zbiornika 12a, wskutek czego w zbiorniku 12a podnosi sie wartosc cisnienia, co z kolei prowadzi do zwiekszenia róznicy cisnien. Na odwrót, w przypadku gdy w rezultacie porównania róznicy cisnien z ustawiona wartoscia odniesienia na wyjsciu ukladu 42 sterujacego róznica cisnien otrzymywany jest prad o wartosci 30-60 mA, zawór 26 zostaje zamkniety, przerywajac doplyw tlenu do zbiornika 12a, a zawór 32 zostaje otwarty, umozli¬ wiajac odpowietrzenie zbiornika 12a, co prowadzi do zmniejszenia róznicy cisnien. Przy wtryskiwaniu wapna cisnienie w zbiorniku 12a zawsze powinno byc wieksze od wartosci odniesienia w glównym przewodzie 4 dostar¬ czajacym tlen. W przypadku gdy w rezultacie porównania na wyjsciu ukladu 42 sterujacego róznica cisnien otrzymywany jest prad o wartosci 29-31 mA, obydwa zawory 26 i 32 zostaja zamkniete, w rezultacie czego uzyskiwany jest stan stabilny.

Dzialanie sprzezenia zwrotnego przy sterowaniu zaworem sterujacym 26 przewodu cisnieniowego 22 i za¬ worem sterujacym 32 przewodu odpowietrzajacego 28 oparte jest na tym, ze natezenie wtrysku topnika ze zbiornika 12a do konwertora 210 przy ustalonym natezeniu przeplywu w przewodzie rozrzedzajacym 6 jest wprost proporcjonalne do róznicy cisnien pomiedzy zbiornikiem 12a i glównym przewodem 4. Natezenie wtrysku topnika moze byc regulowane przez zmiane róznicy cisnien pomiedzy zbiornikiem 12a i glównym przewodem 4. W procesie Q-BOP istotnym jest to, aby podczas wytopu utrzymywana byla co najmniej minima¬ lna wartosc cisnienia w glównym przewodzie 4 dostarczajacym tlen, co chroni dysze 212 konwertora 210 przed90 470 5 zniszczeniem przez roztopiony metal. Z tego wzgledu wymaga sie, aby w opisanym wykonaniu wynalazku róz¬ nica cisnien pomiedzy glównym przewodem 4 i zbiornikiem 12a miala wartosc stala dla zadanego natezenia wtrysku topnika, którego wartosc moze byc regulowana przez zmiane cisnienia w zbiorniku 12a w odniesieniu do cisnienia w glównym przewodzie 4.

Na fig. 5 i 6 jest przedstawiony uklad sterujacy, stosowany do sterowania przeplywem tlenu w przewodzie rozrzedzajacym 6 i natezeniem wtrysku topnika do przewodu 6 ze zbiornika 12a. Czesc ukladu sterujacego przedstawiona na fig. 5 ma za zadanie sterowanie calkowita iloscia topnika wtryskiwanego do strumienia tlenu ze zbiornika 12a, co uzyskuje sie poprzez sterowanie uruchomianym elektromagnetycznie zaworem blokujacym 20.

Dzialanie tego ukladu sterowania opiera sie na sygnale zaleznym od ciezaru, wytwarzanym w ukladzie pomiaro¬ wym z czujnikami dynamometrycznymi, opisanym wczesniej przy omawianiu fig. 3 i fig. 4.

W omawianym przykladzie wykonania wynalazku wyjscie I czujników dynamometrycznych 34 na którym wystepuje sygnal odpowiadajacy zarówno ciezarowi topnika w zbiorniku 12ajak i ciezarowi wlasnemu zbiorni¬ ka 12a, polaczone jest za pomoca przewodu |_7 z wejsciem 50a wzmacniacza 50 sledzacego i pamietajacego oraz za pomoca przewodu L8 z wejsciem 52a ukladu sumujacego (odejmujacego 52, Wejscie 50b wzmacniacza 50 sledzacego i pamietajacego polaczone jest za pomoca przewodu |_9 ze zródlem napiecia +E przez zestyki zwierne R2—4 przekaznika. Wyjscie 05 wzmacniacza 50 polaczone jest za pomoca przewodu L10 z drugim wejsciem 52b ukladu sumujacego/odejmujacego 52. Z kolei wyjscie 06 ukladu sumujacego/odejmujacego 52 polaczone jest za pomoca przewodu |_11 z woltomierzem cyfrowym 54 wyskalowanym w sposób umozliwiajacy okreslenie ilosci topnika pobranego i wprowadzonego ze zbiornika 12a do przewodu rozrzedzajacego 6. Poza tym wyjscie 06 ukladu sumujacego/odejmujacego 52 polaczone jest za pomoca przewodu L12 z wejsciem 56a kompa¬ ratora 56, Wszystkie te uklady sa dobrze znane i dostepne w handlu. Suwak 58a odpowiednio wyskalowanego potencjometru 58 polaczony jest za pomoca przewodu L13 z drugim wejsciem 56b komparatora 56, co umozli¬ wia uzyskanie sygnalu odpowiadajacego calkowitemu ciezarowi topnika, który nalezy wprowadzic ze zbiornika 12a do przewodu rozrzedzajacego 6.

W zalecanym wykonaniu ukladu wedlug wynalazku napiecia porównywane w komparatorze 56 maja prze¬ ciwne znaki, a znak ich sumy okresla wzgledne wielkosci napiec. W chwili zmiany znaku sygnalu wzmacniacz operacyjny o duzym wzmocnieniu, wchodzacy w sklad komparatora 56, zmienia napiecie na wyjsciu z jednej wartosci ekstemalnej na druga.

Wyjscie 07 komparatora 56 polaczone jest za pomoca przewodu L14 z przekaznikiem R9. Sygnal pojawia¬ jacy sie na wyjsciu komparatora 56 pobudza przekaznik R9 , który powoduje w wyniku tego zamkniecie zaworu blokujacego 20 w sposób opisany nizej, odcinajac wprowadzanie topnika ze zbiornika 12a do przewodu rozrze¬ dzajacego 6.

Przed rozpoczeciem operacji wtrysku wzmacniacz 50 sledzacy i pamietajacy pracuje w warunkach sledzenia i sygnal na wyjsciu 05 wzmacniacza 50 sledzi i odpowiada wartosciom sygnalu na jego wejsciu 50a. Sygnal na wyjsciu 06 ukladu sumujacego/odejmujacego 52 potwierdza zerowa róznice wartosci sygnalów na wejsciach 52a, 52b, a sygnal na wyjsciu 07 komparatora 56 ma wartosc ekstremalna, która nie pobudza przekaznika R9.

W chwili rozpoczecia operacji wtrysku nastepuje zwarcie zestyków zwiernych R2—4 przekaznika i wzmacniacz 50 rozpoczyna prace w warunkach pamietania ostatniej wartosci ciezaru, zmierzonej za pomoca ukladu pomia¬ rowego z czujnikami dynamometrycznymi, podczas wyplywu topnika ze zbiornika 12a sygnal I na wyjsciu ukladu pomiarowego z czujnikami dynamometrycznymi zmienia sie proporcjonalnie do ciezaru wyplywajacego topnika, W wyniku tego sygnal na wyjsciu 06 ukladu sumujacego/odejmujacego 52 równiez zmienia sie propor¬ cjonalnie, a jego amplituda wzrasta. Po przekroczeniu przez sygnal, dostarczany z wyjscia 06 ukladu sumuja¬ cego/odejmujacego 52 na wejscie 56a komparatora 56, wartosci sygnalu wyjsciowego dostarczanego z potencjo¬ metru 58 na drugie wejscie 56b komparatora 56 i gdy sygnal ma znak rózny od znaku sygnalu na wejsciu 56a, wówczas sygnal na wyjsciu 07 komparatora 56 uzyskuje inna wartosc ekstremalna i pobudza przekaznik R9 .

Na fig. 6 jest przedstawiony uklad do sterowania natezeniem strumienia topnika wtryskiwanego do prze¬ wodu rozrzedzajacego 6. Wyjscie I ukladu pomiarowego z czujnikami dynamometrycznymi polaczone jest za pomoca przewodu L14 z wejsciem 60a ukladu 60 wzmacniajacego i calkujacego ze sledzeniem i pamietaniem, który jest równiez dostepny w handlu. Wejscie 60b polaczone jest za pomoca przewodu L15 z suwakiem 62a potencjometru 62 polaczonego z ujemna i wspólna koncówka zródla napiecia stalego. Wejscie 60c ukladu 60 polaczone jest za pomoca przewodu L16 ze zródlem napiecia dodatniego +E poprzez zestyki rozwierne R3—2 przekaznika R3, W przypadku, gdy przekaznik R3 nie jest pobudzony, uklad 60 pracuje w warunkach sledzenia i sygnal na jego wyjsciu 08 sledzi j odpowiada sygnalowi reprezentujacemu mierzony ciezar, który to sygnal podawany jest na wejscie sledzace 60a.

W przypadku, gdy przekaznik R3 jest pobudzony,zestyki rozwierne R3—2 sa rozwarte i uklad 60,którego wejscia 60b polaczone jest z potencjometrem 62, pracuje w warunkach calkowania. Sygnal na wejsciu 60a6 90 470 utrzymywany jest na poziomie odpowiadajacym chwili, w której nastapilo przelaczenie rodzaju pracy ukladu 60 i stanowiacym wartosc poczatkowa operacji calkowania. Regulacja suwaka 62a potencjometru 62 powoduje zmiane funkcji calkujacej ukladu 60. Szybkosc calkowania odpowiada wymaganemu natezeniu wyplywu top¬ nika, co regulowane jest za pomoca odpowiednio wyskalowanego potencjometru. Wobec tego wymagane nateze¬ nie wyplywu topnika ze zbiornika 12a do przewodu rozrzedzajacego 6 moze byc regulowane zgodnie z konkre¬ tnymi warunkami pracy.

Wyjscie 08 ukladu 60 polaczone jest za pomoca przewodu L17 z wejsciem 64a znanego komparatora 64, który równiez jest dostepny w handlu. Drugie wejscie 64b polaczone jest za pomoca przewodu L18 z wyjsciem I ukladu pomiarowego z czujnikami dynamometrycznymi. Wyjscie 09 komparatora 64 polaczone jest za pomoca przewodu L19 z wejsciem 43b komparatora 43 ukladu 42 sterujacego róznica cisnien poprzez zestyki zwierne R2-6 przekaznika R2.

Dzialanie ukladu do sterowania wtryskiem topnika wedlug wynalazku zostanie opisane ze szczególowym uwzglednieniem schematów sterowania przedstawionych na fig. 7 i fig. 7a oraz w powiazaniu z innymi rysunkami Wtryskiwanie topnika rozpoczyna sie w chwili,gdy operator naciska przycisk blyskawicznego przelacznika PB-1, umiesczony na pulpicie operatora. W rezultacie uzwojenie przekaznika Rt zostaje dolaczone do zródla napiecia E i przekaznik Ri zostaje pobudzony. Zestyki zwierne Rx-1 przekaznika Rt polaczone sa równolegle z zestykami przelacznika PB—1 i sa zwierane przez pobudzony przekaznik Rj, utrzymujac przekaznik Ri w sta¬ nie pobudzenia. W tym samym czasie zwieraja sie zestyki zwierne Rj—2, pobudzajac przekazniki R24 i R30- Pobudzone przekazniki R24 i R30 powoduja otwarcie zaworu blokujacego 24 w przewodzie cisnieniowym 22 i zaworu blokujacego 30 w przewodzie odpowietrzajacym 28, dzieki czemu tlen moze wplywac i przeplywac przez zbiornik 12a, co z kolei umozliwia utrzymanie kontrolowanego cisnienia w zbiorniku 12a za pomoca opisanego w oparciu o fig. 3 ukladu sterujacego cisnieniem w zbiorniku topnika.

Po ustaleniu cisnienia w zbiorniku 12a operator naciska przvcisk blyskawicznego przelacznika PB—2 w celu pobudzenia przekaznika R2. W rezultacie nastepuje zwarcie zestyków zwiernych R2—1, polaczonych równolegle z zaciskami przelacznika PB—2, wskutek czego przekaznik R2 utrzymywany jest w stanie pobudzania po zwolnieniu przez operatora przelacznika PB—2. Jako srodek bezpieczenstwa dla przypadku, gdyby operator omylkowo nie zwiekszyl wstepnie cisnienia w zbiorniku 12a poprzez nacisniecie w pierwszej kolejnosci przy¬ cisku PB—1 (jak podano wyzej), zanim zostanie rozpoczety wtrysk topnika, zastosowano uklad, w którym zestyki zwierne R2—2 polaczone sa równolegle z zestykami R1—2 i pobudzaja przekazniki R24 i R30 z chwila • nacisniecia przycisku przelacznika PB—2. Umozliwia to zwiekszenie cisnienia w zbiorniku 12a podczas ustalania natezenia przeplywu w przewodzie rozrzedzajacym 6 w czasie wyznaczonym przez opóznienie zadzialania prze¬ kaznika R3, Wstanie pobudzenia przekaznika R2 nastepuje zwarcie zestyków zwiernych R2—3, wskutek czego po okreslonym opóznieniu zostaje pobudzony przekaznik R3. Zwarcie zestyków R2—3 powoduje pobudzenie równiez przekaznika R4, który wlacza sie bez zauwazalnego opóznienia, lecz jest odlaczony wskutek tego, ze w okreslonym czasie opóznienia rozwarte zostaja zestyki R2—3. Wylaczenie przekaznika R3 odbywa sie bez zauwazalnego opóznienia bezposrednio po rozwarciu zestyków R2—3.

W stanie pobudzenia przekaznika R2 nastepuje rozwarcie zestyków zwiernych R2—4, wskutek czego naste¬ puje przelaczenie wzmacniacza 50 sledzacego i pamietajacego warunki pracy, w których zostaje zapamietana ostatnio odczytana wartosc ciezaru zmierzonego przez uklad pomiarowy z czujnikami dynamometrycznymi.

Odczytana wartosc porównywana jest w ukladzie sumujacym/odejmujacym 52 z biezaca wartoscia mierzona za pomoca ukladu pomiarowego z czujnikami dynamometrycznymi w czasie wyprowadzania topnika ze zbiornika 12a. W tym samym czasie zestyki rozwierna R2—5 zostaja rozwarte, a zestyki zwierne R2—6 zostaja zwarte, w wyniku czego na wejscie 43b ukladu 42 sterujacego róznica cisnien zostaje dostarczany przelaczony z sygnalu odniesienia o stalej wartosci, otrzymywanego z potencjometru 44, zmienny sygnal odniesienia otrzymywany z zacisku 03. ponadto po pobudzeniu przekaznika R2 zwarte zostaja zestyki zwierne R2—7, co powoduje wyze¬ rowanie woltomierza cyfrowego 54 na poczatku operacji wtryskiwania.

Pobudzenie przekaznika R4 bezposrednio po zwarciu zestyków R2—3 powoduje zwarcie zestyków zwier¬ nych R4-1, co powoduje wlaczenie przekazników R8 i Ri0. Pobudzanie przekazników R8 i Rio powoduje otwarcie zaworów blokujacych 8 i 10, co otwiera droge dla przeplywu tlenu z glówego przewodu 4 dostarczaja¬ cego tlen przez przewód rozrzedzajacy 6, zawór blokujacy 10, uklad 14 pomiarowo-sterujacy przeplywem tlenu, dysze 16 wtrysku topnika i zawór blokujacy 8, powtórnie do glównego przewodu 4 w punkcie C. Po uplywie wstepnie ustalonego czasu opóznienia, wystarczajacego do ustalenia sie wartosci natezenia przeplywu tlenu w linii rozrzedzajacej 6, wlacza sie przekaznik R3, wskutek czego nastepuje zwarcie zestyków zwiernych R3-1 i wlaczenie przekaznika R20. Wskutek pobudzenia przekaznika R20 otwiera sie zawór blokujacy 20, dzieki czemu topnik moze wyplywac ze zbiornika 12a do przewodu poprzedzajacego 6 przez dysze 16 wtrysku90 470 7 topnika, pobudzenie przekaznika R3 powoduje rozwarcie zestyków rozwiernych R3—2,wskutek czego uklad 60 wzmacniajacy i calkujacy ze sledzeniem i pamietaniem zostaje przelaczony z warunków pracy, w których ma miejsce sledzenie, na warunki pracy, w których ma miejsce calkowanie.

Po wyregulowaniu natezenia wtrysku topnika w opisanej wyzej kolejnosci, natezenie wtrysku sterowane jest za pomoca ukladu do sterowania wtryskiem topnika, opisanego przy omawianiu fig.3 i fig.6. W chwili, gdy mierzona ilosc topnika wtryskiwanego ze zbiornika 12a do glównego przewodu 4 doprowadzajacego tlen osiaga zadana wartosc wyregulowana wstepnie przez operatora, nastepuje zmiana sygnalu wyjsciowego komparatora 56, który pobudza przekaznik R9 i powoduje zwarcie zestyków zwiernych R9—1, wskutek czego wlaczony zostaje przekaznik Rn, 2 chwila pobudzania przekaznika Rll nastepuje rozwarcie zestyków rozwiernych Rn—1, wskutek czego wylaczony zostaje przekaznik R2. Wylaczenie przekaznika R2 powoduje rozwarcie zestyków R2—2, co z kolei powoduje natychmiastowe wylaczenie przekaznika R3, a po okreslonym opóznieniu wylaczenie przekaznika R4. po wylaczeniu przekaznika R3 nastepuje rozwarcie zestyków R3—1, w rezultacie czego nastepuje odlaczenie przekaznika R20 i zamkniecie zaworu blokujacego 20, co przerywa wyplyw topnika ze zbiornika 12a. W okreslonym przedziale czasu od chwili zamkniecia zaworu 20, który to przedzial wyznacza opóznienie przekaznika R4, zawory 8 i 10 sa otwarte, dzieki czemu resztki topnika z przewodu rozrzedzajacego 6 zostaja wprowadzone do glównego przewodu 4 dostarczajacego tlen. po uplywie czasu opóznienia nastepuje wlaczenie przekaznika R4 i rozwarcie zestyków R4 —1, co powoduje odlaczenie przekazników R8 i R10,wsku¬ tek czego zamkniete zostaja zawory blokujace 8 i 10, przerywajac przeplyw tlenu w przewodzie rozrzedzajacym 6.

Pomimo wylaczania automatycznego, uzyskiwanego za pomoca przekazników R9 i Rn, uklad do stero¬ wania wtryskiem topnika wedlug wynalazku daje operatorowi mozliwosc recznego zatrzymania procesu wtry¬ skiwania przez nacisniecie przycisku blyskawicznego przelacznika PB—3, co powoduje odlaczenie przekaznika R2 i zamkniecie zaworów 20,8 i 10 w opisanej wyzej kolejnosci.

Uklad zawiera równiez glówny przelacznik SW-1, który musi byc zwarty przec rozpoczeciem kazdej operacji wtrysku topnika.

Na fig, 7 i 7a jest przedstawiony schemar ukladu sterowania 70b w przypadku zastosowania dodatkowego drugiego zbiornika 12b. Uklad 70b polaczony jest ze zbiornikami I2a i 12b i uruchamia zbiornik 12b po zakonczeniu cyklu pracy zbiornika 12a.

W chwili, gdy zbiornik 12a konczy swój cykl pracy, pobudzony zostaje przekaznik Rn, co powoduje zwarcie zestyków Rn (A) oraz przerwanie wyplywu topnika ze zbiornika 12a wskutek odlaczenia przekaznika R2.

Jezeli zbiornik 12b znajduje sie wstanie gotowosci, co objawia sie wzbudzeniem przekaznika Rj dla zbiornika 12b i ustawieniem w pozycji 1 przelacznika wybierakowego SW—3, nastepuje wzbudzenie przekaznika R2 dla zbiornika 12b i rozpoczyna sie wyplyw topnika ze zbiornika 12b.

Dzialanie ukladu jest podobne w przypadku, gdy wzbudzony zostanie przekaznik Rt t dla zbiornika 12b w celu przerwania wyplywu topnika ze zbiornika 12b. Proces wyplywu topnika ze zbiornika 12b zostaje zakon¬ czony i jezeli przelacznik SW—3 dla zbiornika 12a ustawiony jest w pozycji 1, a zbiornik 12a znajduje sie w sta¬ nie gotowosci, co objawia sie wzbudzeniem przekaznika Rx dla zbiornika 12a, pobudzony zostaje przekaznik R2 dla zbiornika 12a i rozpoczyna sie wyplyw topnika ze zbiornika 12a.

Kazdy zbiornik 12a czy 12b ma wlasny uklad pomiarowy z.czujnikami dynamometrycznymi 34, który moze byc polaczony w znany sposób z ukladem do sterowania wtryskiem odpowiednio wybranego zbiornika.

Przekaznik R12 dla zbiornika 12a jest pobudzony w przypadku,gdy przelacznik reczny PB—4 jest zwarty, co zachodzi wówczas, gdy zbiornik 12a nie znajduje sie wstanie gotowosci lub gdy rozpoczyna sie proces wtrysku, na co wskazuje pobudzenie przekaznika Rx dla zbiornika 12a. pobudzenie przekaznika R12 dla zbior¬ nika 12a prowadzi do rozwarcia zestyków Ri2-1 i zwarcia zestyków Rn-1 i nastepnie do pobudzenia prze¬ kaznika R30 dla zbiornika 12a oraz otwarcia zaworu odpowietrzajacego 30 zbiornika 12a w celu uzyskania takiego cisnienia w zbiorniku 12a, które pozwoli napelnic zbiornik topnikiem pod wplywem dzialania sily Ciezkosci.

Claims (6)

Zastrzezenia patentowe

1. Uklad do sterowania wtryskiem topnika do konwertora stalowniczego polaczonego za pomoca glów¬ nego przewodu doprowadzajacego tlen z glównym zródlem tlenu, w którym to glównym przewodzie zainstalow¬ any jest uklad pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu doprowadzanego do konwertora, polaczony ze sterowanym elektromagnetycznie zaworem blokujacym, przy czym uklad do sterowania wtryskiem topnika zawiera zbiornik cisnieniowy wypelniony sproszkowanym topnikiem wprowadzanym do konwertora, zna-8 90 470 mienny tym, ze zbiornik (12a) topnika jest wyposazony w uklad (40) do pomiaru róznicy cisnien, uklad (42) sterujacy róznica cisnien i przewód odpowietrzajacy (28) oraz ze zbiornik topnika (12a) jest podlaczony do przewodu rozrzedzajacego (6) odgaleziajacego sie od glównego przewody (4) doprowadzajacego tlen do konwer¬ tora (210) za pomoca dwóch przewodów, z których pierwszy przewód jest przewodem cisnieniowym (22) do zapewniania wymaganego cisnienia w zbiorniku, a drugi przewód jest przewodem zasilajacym (3) do wprowadza¬ nia sproszkowanego topnika do przewodu rozrzedzajacego (6), przy czym miedzy glównym przewodem (4) doprowadzajacym tlen do konwertora (210) a zbiornikiem topnika (12a) jest wlaczony uklad (40) do pomiaru róznicy cisnien pomiedzy glównym przewodem (4) i zbiornikiem (12a), a w przewodzie rozrzedzajacym (6) miedzy punktami podlaczenia przewodu cisnieniowego (22) i przewodu zasilajacego (3) jest wlaczony uklad (14) pomiarowo-sterujacy natezeniem przeplywu tlenu.

2. Uklad, wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przewodzie cisnieniowym (22) doprowadzajacym tlen do zbiornika (12a) topnika sa umieszczone zawór sterujacy (26) i przetwornik (46) prad-cisnienie dla utrzymania w zbiorniku wymaganego cisnienia, a w przewodzie odpowietrzajacym (28) sa umieszczone zawór sterujacy (32) i przetwornik (48) prad-cisnienie, przy czym zawory sterujace (26,28) i przetworniki (46,48) sa polaczone elektrycznie z ukladem (42) sterujacym róznica cisnien, który z kolei jest polaczony elektrycznie z ukladem (40) do pomiaru róznicy cisnien, przy czym uklad (42) sterujacy róznica cisnien zawiera komparator (43)t którego jedno wejscie (43a) jest polaczone z suwakiem potencjometru (44) ustalajacego poziom odniesienia i którego wyjscie (04) jest polaczone z przetwornikami (46, 48) prad—cisnienie dla zaworów sterujacych (26, 28).

3. Uklad, wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze zawiera uklad pomiarowy z kilkoma czujnikami dynamometrycznymi (34) polaczonymi z rejestratorem (36) poprzez mostki impedancyjne (38) dla ciaglego pomiaru ciezaru topnika w zbiorniku (12a), wzmacniacz (50) sledzacy i pamietajacy oraz uklad sumujacy/odej¬ mujacy (52) polaczony z wyjsciem rejestratora (36) dla wytwarzania sygnalu róznicowego odpowiadajacego róznicy miedzy ciezarem poczatkowym topnika w zbiorniku (12a) a ciezarem biezacym topnika w zbiorniku (12a) w miare stopniowego wprowadzania topnika do przewodu rozrzedzajacego (6), komparator (56) do porów¬ nywania sygnalu z wyjscia ukladu sumujacego/odejmujacego (52) z uprzednio ustalona wartoscia odniesienia ustalana za pomoca potencjometru (58), polaczony poprzez przekaznik (R9) z zaworem blokujacym (20) umie¬ szczonym w przewodzie zasilajacym (3) dla blokowania dozowania topnika do przewodu (6),gdy róznica miedzy sygnalem róznicowym a uprzednio ustalona wartoscia odniesienia staje sie równa uprzednio ustalonej wartosci.

4. Uklad, wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze wyjscie rejestratora (36) jest polaczone z ukladem (60) wzmacniajacym i calkujacym ze sledzeniem i pamietaniem oraz komparatorem (64) dla porównywania rzeczywistego natezenia wtrysku topnika do przewodu rozrzedzajacego (6) ze zbiornika (12a) topnika z uprze¬ dnio ustalona wartoscia odniesienia reprezentujaca optymalne natezenie wtrysku topnika nastawiane za pomoca potencjometru (62), przy czym wyjscie komparatora (64) jest dolaczone do drugiego wejscia komparatora (43) ukladu (42) sterujacego róznica cisnien.

5. Uklad, wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze uklad (14) pomiarowo-sterujacy natezeniem prze¬ plywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym (6) zawiera uklad (14b) do pomiaru natezenia przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym (6) umieszczony w kryzie (14a), którego wyjscie jest polaczone z jednym wejsciem komparatora (14c) i którego drugie wejscie jest polaczone z potencjometrem (14d) ustalajacym poziom odniesie¬ nia oraz którego wyjscie jest polaczone z przetwornikiem (14f) prad-cisnienie dla zaworu sterujacego (14e) natezeniem przeplywu tlenu w przewodzie rozrzedzajacym (6).

6. Uklad, wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze w przewodzie cisnieniowym (22) w miejscu jego podlaczenia do przewodu rozrzedzajacego (6) jest wlaczony zawór blokujacy (24) z przekaznikiem (R24), na odcinku miedzy podlaczeniem przewodu cisnieniowego (22) a ukladem (14) pomiarowo-sterujacym natezeniem przeplywu tlenu jest wlaczony zawór blokujacy (10) z przekaznikiem (R10),a w przewodzie zasilajacym (3) jest wlaczony zawór blokujacy (20) z przekaznikiem (R20), przy czym przekazniki (R24, R10 i R20) sa polaczone z ukladem przekaznikowym zapewniajacym otwarcie zaworów blokujacych (10,24) odpowiednio w przewodzie rozrzedzajacym (6) i przewodzie cisnieniowym (22) przed otwarciem zaworu blokujacego (20) umieszczonego w przewodzie zasilajacym (3).90 470 FIG. I. /* *« L<^^ 1 '•' "i 1 * 1 il_ 1 —I s ...7 "1 FIG. r» i i i I4C 1 3£u, 1 =s*el rc -£¦"• r V* vA f\* "p // 1 $9 FIG. 4.90 470 *t-4 >5 52b3* L^p" H^ nm y** FIG. 5. +E i/tf H"l»- —II PB-S *f* *t -*!• ^ i— —U— -¦-Li ^ \— //-^ 1rz H(~ Ih- -#- F/G Z -^ fr- ^_7 j—p —* j> *, / rot FIG. 7a. Prac. Poligraf. UP CenaJgtóKSKl PU