PL78686B1 - - Google Patents

Description

(Republika Federalna Niemiec) Sposób wytwarzania przekladni zebatej Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia przekladni zebatej zawierajacej kolo o uze¬ bieniu wewnetrznym, które jest zazebione z ko¬ lem wewnetrznym o uzebieniu zewnetrznym, przy czym korzystnie boki kazdego z zebów kola o uze¬ bieniu wewnetrznym przecinaja sie wzdluz linii przedstawiajacej glowe zeba (zeby kola o uze¬ bieniu wewnetrznym nie maja wiec przedklada¬ nego zarysu glowy we wlasciwym rozumieniu, lecz w jej miejsce tylko krawedz na przecieciu boków zeba), a srednica kola wierzcholkowego we¬ wnetrznego jest mniejsza co najmniej o jedna wysokosc zeba od srednicy den wrebów kola o uzebieniu wewnetrznym.Wynalazek ma zastosowanie nie tylko do prze¬ kladni zebatych, które sluza do zmiany predkos¬ ci obrotowej lub momentu obrotowego, lecz rów¬ niez, i to w pierwszym rzedzie, do pomp zeba¬ tych wyporowych lub silników. W nich przeklad¬ nia zebata dziala jako pompa w przypadku jej na¬ pedzania, a w przypadku zasilania jej plynem pod cisnieniem dziala jako silnik.Zasadnicza trudnosc wytwarzania przekladni ze¬ batych, w których kolo o uzebieniu wewnetrznym zazebia sie z kolem wewnetrznym o uzebieniu zewnetrznym, jest racjonalne wykonanie zazebie¬ nia. Takie uzebienia wykonuje sie metoda ob- wiedniowa (kolo wewnetrzne moze tez byc wyfre- zowane metoda obwiedniowa). Sposób ten ma te wade, ze para kól zebatych nie moze byc harto- 25 2 wana, jezeli ma byc zachowana dokladnosc wy¬ miarowa.Podczas hartowania pary kól kola zebate wy¬ paczaja sie, a zwlaszcza kolo o uzebieniu wewne¬ trznym, na skutek czego powstaje duzy luz mie- dzyzebny, mimo przeszlifowania po hartowaniu powierzchni obwodowych i czolowych tych kól ze¬ batych. Mozna równiez szlifowac boki zebów, lecz nie metoda obwiedniowa w odniesieniu do kola o uzebieniu wewnetrznym. Boki zebów kola o u- zebieniu wewnetrznym daja sie szlifowac tylko metoda podzialowa, w której kazdy wrab miedzy- zebny jest szlifowany na gotowo, po czym ma¬ szyna jest przestawiana o wielkosc podzialki w celu obrabiania nastepnego wrebu miedzyzebnego.Równiez i w tym przypadku nie udaje sie osia¬ gnac duzych dokladnosci.Ponadto sposób ten jest czasochlonny i nie na¬ daje sie do wytwarzania wiekszych partii. Gdy kolo o uzebieniu wewnetrznym szlifuje sie w ten sposób, to kolo wewnetrzne mozna wprawdzie szlifowac metoda obwiedniowa, ale w przypadku stosowania zazebienia ewolwentowego. Problem wy¬ konawczy dotyczacy trudniejszej czesci, mianowi¬ cie kola o uzebieniu wewnetrznym, pozostaje na¬ dal nie rozwiazany. Nie jest bez znaczenia fakt, ze precyzja wykonania dotyczy w wiekszym sto¬ pniu kola o uzebieniu wewnetrznym niz kola we¬ wnetrznego, poniewaz kolo o uzebieniu wewnetrz¬ nym ze wzgledu na ksztalt pierscieniowy z regu- 78 6863 ly bardziej sie wypacza na skutek hartowania jak mniejsze i bardziej zwarte kolo wewnetrzne.Celem wynalazku jest skonstruowanie pary kól zebatych do przekladni zebatej, która zawiera, ko¬ lo o uzebieniu wewnetrznym, z którym jest za¬ zebione kolo wewnetrzne o uzebieniu zewnetrz¬ nym, przy czym boki zebów kola zewnetrznego a korzystnie i kola wewnetrznego sa hartowane i szlifowane metoda obwiedniowa.Na skutek mniejszego wypaczania i latwiejszej kompensacji bledów podzialki i bledów zarysu w przypadku kola wewnetrznego mozna w wielu przypadkach zrezygnowac ze szlifowania a tak¬ ze hartowania. Kolo wewnetrzne daje sie równiez latwo i z mniejszymi bledami szlifowac metoda podzfalowa. Jezeli dobierze sie na kolo wewnetrz¬ ne dostatecznie twarda stal, to moze ono byc tak¬ ze djtftowane i wiórkowane. Jego silniejsze zuzy¬ cie wzgledem kola ^zewnetrznego nie jest grozne, poniewaz kolo wewnetrzne, nie hartowane a je¬ dynie dlutowane lub frezowane, wytwarza sie sto¬ sunkowo latwo i moze byc wymienione mniejszym nakladem. Jak wyzej podano, zaleca sie stosowa¬ nie hartowanego i szlifowanego kola wewnetrzne¬ go. W przypadku wiekszych wymagan co do do¬ kladnosci i zywotnosci kola wewnetrznego stano¬ wi to warunek konieczny.Mysla przewodnia przy rozwiazywaniu postawio¬ nego zadania, z której wywodzi sie wynalazek jest, aby boki zebów wienca kola zewnetrznego mogly byc szlifowane metoda obwiedniowa. Ob¬ róbka wykanczajaca uzebienia kola wewnetrzne¬ go polega nastepnie na dlutowaniu lub frezowa¬ niu, a najkorzystniej szlifowaniu przy zastosowa¬ niu urzadzenia symulujacego wspólprace kola we¬ wnetrznego z kolem zewnetrznym.Cel ten zostal osiagniety dzieki temu, ze boki zebów kola zewnetrznego w przekroju w plasz¬ czyznach prostopadlych wzgledem osi kola zewne¬ trznego co najmniej w górnej polowie wysokosci zeba, korzystnie w górnych czterech piatych wy¬ sokosci zeba, sa ograniczone liniami równoodle¬ glymi od jednej lub dwóch jednakowych hypocy- kloid, a ponadto srednica kola odlaczajacego cy- kloide lub cykloidy na skutek odtaczania po kole zasadniczym wspólosiowym wzgledem kola zew¬ netrznego, równa sie ulamkowi srednicy kola za¬ sadniczego, przy czym licznik i mianownik tego ulamka stanowia liczby calkowite, a poza tym mianownik tego ulamka jest równy liczbie zebów kola zewnetrznego, oraz gdy licznik tego ulamka jest równy lub wiekszy niz dwa, licznik i mia¬ nownik tego ulamka nie maja wspólnego podziel¬ nika, ponadto linia równoodlegla przebiega pro¬ mieniowo na zewnatrz cykloidy wzglednie cykloid, a poza tym kolo zewnetrzne jest utwardzone.(Wyrazenie utwardzone powinno tu oznaczac nie tylko materialy utwardzone za pomoca odpowied¬ niej obróbki, lecz i takie materialy, które z natury sa tak twarde, ze moga byc obrabiane tylko przez szlifowanie). Zas boki zebów kola zewnetrzne¬ go sa co najmniej i korzystnie szlifowane w za¬ kresie linii równoodleglych, a zarys zebów kola wewnetrznego w obszarze przyporu jest okreslo- 8 686 4 ny co najmniej w przyblizeniu przez otoczenie ko¬ la wewnetrznego w kole zewnetrznym.Najkorzystniejszym materialem na kolo zewne¬ trzne i wewnetrzne jest stal. 5 Gdy na przyklad kolo zewnetrzne ma miec 9 ze¬ bów to srednica kola odtaczajacego moze równac sie ulamkowi srednicy kola zasadniczego teoretycz¬ nie o wartosci od 1/9 do 8/9 z wyjatkiem 3/9 i 6/9. Poniewaz przy wartosciach 1/9 i 8/9 zarysy 10 zebów staja sie lukowate, wartosci te wchodza w rachube tylko w przypadku uzebienia Eatona. Do innych uzebien maja zastosowanie do srednicy ko¬ la odtaczajacego tylko wartosci 2/9, 4/9, 5/9 i 7/9. Tak wiec, jak to daje sie dowiesc matema- 15 tycznie, po dwa kola odtaczajace, których suma srednic równa sie srednicy kola zasadniczego i któ¬ re zakreslaja te sama cykloide, wyznaczaja tyl¬ ko dwie cykloidy liczace sie, mianowicie jedna o srednicy kola odtaczajacego równej 2/9 lub 7/9 20 i druga o srednicy kola odtaczajacego równej 4/9 lub 5/9 kola tocznego. W tym ostatnim przypad¬ ku wysokosc zebów jest niska a wrab miedzy- zebny dostatecznie szeroki na to, aby dobrac do¬ statecznie duza odleglosc linii równoodleglej od cy- 25 kloidy.W przypadku kola o 20 zebach mozliwosc wy¬ boru cykloidy jest znacznie wieksza ze wzgledu na wieksza ilosc zebów. Tu stosunek srednicy ko¬ la odtaczajacego do srednicy kola zasadniczego 30 przyjmuje wartosci 1/20, 3/20, 7/20, 9/20, 11/20, 13/20, 17/20, 19/20. Z uwagi na dopelnialnosc ist¬ nieja tu cztery warianty cykloid, 1/20, i 19/20, 3/20 i 17/20, 7/20 i 13/20 oraz 9/20 i 11/20.Gdy bedzie sie mówilo, ze boki zeba powinny 35 , byc ograniczone przez linie równoodlegla od jed¬ nej lub dwóch hypocykloid, to dlatego poniewaz, jak to bedzie pózniej szczególowo wyjasnione, ko¬ rzystnie wszystkie prawe boki zebów sa ograni¬ czone przez linie równoodlegle od jednej cykloi¬ dy, a wszystkie lewe boki zebów sa ograniczone przez linie równoodlegle od takiej samej cyModdy obróconej wzgledem pierwszej cykloidy o maly kat.Ograniczenie przez linie równoodlegla od cykloidy jest mozliwe równiez w przypadku stosunku sred- 45 nicy kola odtaczajacego do srednicy kola zasad¬ niczego, wynoszacym l/n lub n—*Vn, przy czym n jest liczba calkowita.Gdy nastepnie przy szczególowym wyjasnieniu 50 bedzie sie mówilo o cykloidzie, to powinno to zgodnie z powyzszym obejmowac wspóldzialanie z dwiema cykloidami, poniewaz oddzielne wymie¬ nianie tego utrudnialoby zrozumienie.Przez linie równoodlegla do hypocykloidy ro- 55 zumie sie obwiednie kól o jednakowej srednicy których srodki leza na hypocykloidzie.Na skutek tego, ze zarys boków zebów jest o- graniczony przez linie równoodlegle od hypocyklo¬ idy, mozliwe jest dokladne szlifowanie zadanego 60 zarysu zebów za pomoca urzadzenia, które po¬ rusza sciernice wzgledem kola zewnetrznego po hyipoeykiloiidizie. Ruch po hypocylklodidzie daje sie rozwiazac technicznie, poniewaz hypocykloida, ta¬ ka jest zastosowana w wynalazku w najprostszym 65 przypadku jest utworzona przez odtoczenie wien-5 ca zebatego, którego kolo podzialowe jest równe kolu tocznemu hypocykloidy w nieruchomym wien¬ cu zebatym o uzebieniu wewnetrznym, którego kolo podzialowe jest równe kolu zasadniczemu hypocykloidy. Najkorzystniej jednak stosuje sie sposób, który bedzie wyjasniony pózniej.Do osiagniecia celu wedlug wynalazku nie wy¬ starczy jednak przedstawiony sposób doboru za¬ rysu zebów. Aby boki tych zebów mozna bylo szlifowac metoda obwiedniowa niezbedne jest, aby co najmniej wszystkie lewe lub prawe boki zebów, a' w nastepstwie wszystkie prawe lub le¬ we boki zebów, albo lacznie wszystkie boki ze¬ bów byly szlifowane w jednym zamocowaniu i w jednej ciaglej operacji. Mozna to osiagnac w spo¬ sób wzglednie prosty tylko wtedy, gdy kazdy zab bedzie ograniczony na obszarze szlifowania przez jeden, jedyny odcinek cykloidy, w takim przypad¬ ku mamy do czynienia z tak zwanym uzebieniem Eatona, w którym kazdy zab ma zarys równo¬ odleglej wzgledem hypocykloidy. Zazebienie to jest stosowane w pompach zebatych, zawieraja¬ cych kolo o uzebieniu wewnetrznym. Przypór w zakresie ostrych wierzcholków zebów jest w nich wadliwy jako skutek niezbednego luzu miedzy- zebnego. W wiekszosci przypadków nalezy wiec albo zachowac wspomniany warunek „ostrego ze¬ ba" albo przynajmniej zarys zeba o bardziej stro¬ mych bokach niz w przypadku ograniczenia bo¬ ków zeba przez wspólny luk cykloidy. Z warun¬ ku tego wynika, ze równoodlegle wzgledem hy¬ pocykloidy musza wyznaczac, odwrócone wzgle¬ dem siebie, boki dwóch sasiednich zebów lub ze¬ bów znajdujacych sie w wiekszej odleglosci od siebie pomiedzy dwoma punktami stycznosci cy¬ kloidy z kolem zasadniczym. Jezeli chce sie to osiagnac w jednym zamocowaniu, to cykloida mu¬ si sie przeplatac i zamykac w sobie.Warunek zamykania sie cykloidy jest oczywisty bez wyjasnien. Przeplatanie sie cykloidy oznacza, ze cykloida ta jest utworzona przez odtoczenie po kole zasadniczym kola odtaczajacego, którego punkt wyznaczajacy cykloide , powróci, do swego polozenia poczatkowego po co najmniej dwóch pelnych obrotach dookola srodka kola zasadnicze¬ go. Stanowi to równoczesnie najprostszy i naj¬ korzystniejszy przyklad wykonania wynalazku. Je¬ zeli liczba zebów kola zewnetrznego jest niepa¬ rzysta, to cykloida osiagnie wspomniany punkt poczatkowy po parzystej liczbie obrotów. Jezeli liczba zebów kola zewnetrznego jest parzysta, to cykloida osiagnie punkt poczatkowy po nieparzy¬ stej liczbie obrotów.Fig. 10 przedstawia jako przyklad cykloide prze¬ pleciona jednokrotnie oraz równoodlegle wzgle¬ dem niej wyznaczajace zarys kola zewnetrznego o siedmiu zebach. Poniewaz liczba zebów jest nie¬ parzysta, liczba obrotów musi byc parzysta, aby punkt rysujacy cykloide osiagnal swe polozenie poczatkowe. Przy siedmiu zebach praktycznie mo¬ zna wybrac tylko dwa obiegi. W przypadku wie¬ kszej liczby zebów, na przyklad 21 zebów, jak to przedstawia fig. 11, wybiera sie korzystnie cy¬ kloide przepleciona, na której punkt rysujacy cy¬ kloide osiaga swój punkt poczatkowy po 4 obie- 686 6 gach dookola kola zasadniczego, w tym celu, aby zeby nie byly zbyt plaskie.Fig. 12 przedstawia, jako przyklad, kolo wewne¬ trzne o 16 zebach, w którym punkt kola odtacza- 5 jacego, który wyznacza cykloide;, osiaga swój punkt poczatkowy po trzykrotnym obiegu kola zasad¬ niczego.Z tych kilku przykladów wynika, ze poprzez dobór liczby obiegów kola odtaczajacego przy o- 10 kreslonej liczbie zebów kola decyduje sie o za¬ rysie zebów. W przypadku malej liczby zebów musi sie pozostac przy dwóch lub trzech obie¬ gach.Z powyzszego wynika, ze poprzez wlasciwy do- 15 bór stosunku srednicy kola odtaczajacego do sred¬ nicy kola zasadniczego w podanych granicach u- zyskuje sie wraz ze wzrostem liczby zebów co¬ raz wieksza swobode co do zarysu zebów. W przypadku malej liczby zebów, na przyklad gdy 20 kolo zewnetrzne ma 7 zebów, swoboda ta jest mala. Tu srednica kola odtaczajacego ma sie do srednicy kola zasadniczego jak 1/7, 2/7, 3/7, 4/7, 5/7, 6/7. Jezeli nie chce sie wytwarzac uzebienia Eatona pozostaja tylko dwie cykloidy okreslone 25 przez ulamki 2/7 lub 5/7 i 3/7 lub 9/7.Patrzac od wewnatrz cykloidy, linia równolegla wzgledem niej musi przebiegac na zewnatrz niej, poniewaz stanowi ona nic innego jak obwiednie tarcz sciernych na ich torze szlifowania boków 30 zebów. Warunkiem minimalnym sposobu wedlug wynalazku jest, aby boki zebów kola zewnetrz¬ nego byly szlifowane w zakresie ograniczonym linia równoodlegla od cykloidy. Obszary boków ze¬ bów znajdujace sie w poblizu stóp zebów, które 35 sa mniej wazne moga byc szlifowane metoda po¬ dzialowa. Sposób ten nie jest zalecany. Glowa zeba moze byc oddzielnie szlifowana, gdy nie jest, jak to jest najkorzystniej, utworzona przez linie równolegle do osi kola zewnetrznego. 40 Najkorzystniej oba kola zebate sa hartowane.Korzystnie przy zazebianiu sie z kolem wspól¬ pracujacym nie stykaja sie ze soba ani nie szli¬ fowane czesci boków zebów ani dna wrebów miedzyzebnych z glowami zebów. Korzystnie wszy- 45 stkie zeby maja profil symetryczny. Korzystnie liczby zebów kola zewnetrznego i kola wewnetrz¬ nego nie maja wspólnego podzielnika. Ma to zna¬ czenie dla równomiernosci biegu i wytwarzania.Punkt kola odtaczajacego wyznaczajacy hypocy- 50 kloide wzglednie hypocykloidy lezy korzystnie na kole odtaczajacym. Odchfrlki zarówno na zewnatrz kola odtaczajacego jak i do wewnatrz tego kola powinny byc male.Aby uniknac niekorzystnych proporcji, wysokosc 55 zeba kola zewnetrznego, liczac od kola zasadnicze¬ go, wynosi korzystnie mniej niz 30% promienia ko¬ la zasadniczego. Najkorzystniej wysokosc zeba kola zewnetrznego, liczac od kola zasadniczego, wynosi mniej niz 25%, a wiecej niz 5% promienia kola 60 zasadniczego.Korzystnie linia równoodlegla wyznaczajaca lewe boki zebów przebiega w pewnej odleglosci od prawych boków zebów, a linia równoodlegla od cykloidy wyznaczajaca prawe boki zebów prze- 65 biega w pewnej odleglosci od lewych boków ze-78 686 8 bów. Na skutek tego, tarcza scierna atakuje tyl¬ ko jeden bok zeba. Ma to znaczenie ze wzgle¬ dów wykonawczych. Osiaga sie to sUowimfoowo latwo w ten sposób, ze najpierw szlakuje sie wszy¬ stkie lewe Hub prawe boM zebów, nastepnie o tyle obraca sie kolo zewnetrzne dookola swej osi lub przesuwa tarcze scienna, az zetknie sie ona z pra¬ wym lub lewym bokiem zeba i szlifuje sie te pra¬ we lub lewe boki zebów. W tym przypadku lewe boki zebów sa wyznaczone przez równoodlegle wzgledem cykloidy, która jest obrócona wzgledem cykloidy okreslajacej prawe boki zebów. Mamy tu do czynienia z przypadkiem dwóch cykloid. Mo¬ zna zrezygnowac nawet z tego warunku. Lecz tu, gdy os tarczy sciernej zblizy sie do wierzcholka cykloidy, tarcza scierna musi obrabiac dwie po¬ wierzchnie. I tego mozna uniknac, gdy w czasie obróbki wstepnej kola zewnetrznego, przed har¬ towaniem wykona sie odpowiednio duze wybra¬ nie w okolicy stóp zebów. Zmniejsza to jednak udzial nosny boków zebów.Jezeli chce sie zachowac warunek opisany na poczatku poprzedniego ustepu jako korzystny, to odleglosc równoodleglej wzgledem cykloidy utrzy¬ muje sie korzystnie jako nieco mniejsza (korzyst¬ nie 5 do 20%, najlepiej okolo 10%) od polowy liniowej odleglosci szlifowanych obszarów zwró¬ conych do siebie boków sasiednich zebów kola zewnetrznego od siebie w miejscu najwiekszego zblizenia tych obszarów.Zasadniczo odleglosc dwóch zwróconych do sie¬ bie boków zebów sasiednich zebów kola zewne¬ trznego na kole zasadniczym utrzymuje sie jako równa odleglosc boków tego samego zeba na ko¬ le zasadniczym.Boki zebów kola zewnetrznego nie musza byc szlifowane az do stóp. W wielu przypadkach wy¬ starcza gdy sa szlifowane od glowy do kola za¬ sadniczego cykloidy, wzglednie cykloid. Obszar przyporu jest wtedy ograniczony do czesci boków zebów miedzy glowa zeba a kolem zasadniczym.Pozostale czesci boków zebów musza byc wtedy tak dobrane, aby nie stykaly sie z zebami kola wewnetrznego. Jezeli zeby kola zewnetrznego ma¬ ja byc rozszerzone w kierunku obwodu kola wierzcholkowego, korzystnie jest gdy krawedz przeciecia boków zeba zetnie sie jeszcze przed hartowaniem i szlifowaniem.Jak powszechnie przyjete, korzystnie i w tym przypadku zarys zebów kola wewnetrznego okre¬ sla sie zasadniczo przez odtoczenie kola wewnetrz¬ nego w kole zewnetrznym. W innym przypadku nie byloby na przyklad luzu miedzyzebnego.Korzystnie zarys zebów kola wewnetrznego co najmniej w górnej ich polowie okresla sie przez odtoczenie kola wewnetrznego w pomocniczym ko¬ le zewnetrznym, którego boki zebów, co najmniej w górnej ich polowie w przekroju w plaszczyz¬ nie prostopadlej do osi kola, stanowia luki kolo¬ we. Te luki kolowe stykaja sie z równoodlegly¬ mi, które wyznaczaja zarys boków zebów kola zewnetrznego, co najmniej w przyblizeniu na glo¬ wie zeba. Promien tych luków kolowych, które powinny otaczac równoodlegle w mozliwie naj¬ mniejszej odleglosci, jest równy promieniowi krzy¬ wizny równoodleglej w miejscu zetkniecia sie lub mozliwie nie wiele od niej wiekszy. Odwrócone od siebie boki co drugich zebów pomocniczego kola zewnetrznego, zwrócone w strone wierzchol- 5 ków otaczajacego je luku cykloidy sa co najmniej w ich górnej polowie wyznaczone przez wspólne luki kól. Boki zebów odwrócone od siebie sa przy tym najbardziej na zewnatrz polozonymi bokami grupy zebów sasiadujacych ze soba, których Ucz¬ to ba jest równa mianownikowi wyzej wspomniane¬ go ulamka. Boki zebów kola wewnetrznego sa szlifowane co najmniej w górnej polowie zeba.Tego rodzaju uksztaltowanie ma te wielka zale¬ te, ze szlifowanie boków zeba moze sie odbywac 15 za pomoca urzadzenia szlifierskiego wychylnego wzgledem osi równoleglej do osi tarczy sciernej, jak to bedzie wyjasnione pózniej.Gdyby zrezygnowac z tego warunku, to trzeba by zastosowac stosunkowo skomplikowane urza- 20 dzenie do szlifowania boków zebów. Inna mozli¬ wosc szlifowania boków zebów kola wewnetrzne¬ go polega na zastosowaniu metody podzialowej.Metode te stosuje sie latwiej w odniesieniu do kola wewnetrznego jak do kola zewnetrznego. 25 Najkorzystniejszym zarysem zebów kola wewne¬ trznego jest zarys okreslony na poczatku tego ustepu, wykonywany metoda obwiedniowa.Wynalazek obejmuje równiez sposób szlifowania uformowanego wstepnie kola zewnetrznego ma- 30 szyny zebatej wedlug wynalazku.Wedlug wynalazku, kolo zewnetrzne obraca sie dookola swej osi z okreslona predkoscia obroto¬ wa, przy czym równoczesnie obraca sie z inna predkoscia dookola drugiej osi usytuowanej rów- 35 nolegle do osi kola zewnetrznego w odleglosci promienia kola zasadniczego pomniejszonego o promien kola odtaczajacego cykloide, przy czym predkosc obrotowa kola zewnetrznego wzgledem swej osi ma sie tak do jego predkosci obrotowej 40 wzgledem okreslonej drugiej osi jak wspomniana odleglosc do promienia kola zasadniczego cykloi¬ dy. Obydwa obroty maja ten sam kierunek, gdy kolo odtaczajace jest mniejszym z dwóch mozli¬ wych, a przeciwny kierunek, gdy kolo odtaczaja- 45 ce jest wiekszym. Dlatego tez os wrzeciona scier¬ nicy przebiegajaca równolegle do osi wtórnej przesuwa sie w kierunku prostopadlym do niej w celu dosuniecia do wewnetrznej powierzchni kola zewnetrznego w przebiegu zdejmowania ma- 50 terialu. To dosuniecie jest równoznaczne z odda¬ leniem od osi wtórnej. Na skutek tego rodzaju postepowania wrzeciono sciernicy jest tak pro¬ wadzone wzgledem nieobrobionego kola zewnetrz¬ nego, ze obwód sciernicy opisuje równoodlegla do 55 hypocykloidy.Korzystnie wirujace wrzeciono sciernicy poru¬ sza sie, w zwykly sposób, ruchem posuwisto- -zwrotnym wzdluz swej osi podczas szlifowania.W przypadku wykonania kola zewnetrznego, któ- 60 rego kazda z równoodleglych od luku cykloidy przylega jedynie do jednego boku zeba (przez luk cykloidy rozumie sie tu lukowata czesc cykloidy zawarta pomiedzy dwoma skrajnymi promieniowo jej punktami, to jest, gdy wrzeciono sciernicy w 65 momencie przebiegania przez wierzcholki cykloi-78686 9 dy nie obrabia jednoczesnie dwóch boków zebów i to nie w przypadku szlifowania surowego ko¬ la zewnetrznego, które w obróbce wstepnej zo¬ stalo zaopatrzone w wybrania w okolicy den wre¬ bów, korzystnie po obrobieniu wykanczajacym wszystkich lewych lub prawych boków zebów i wycofaniu wrzeciona sciernicy do polozenia wyj¬ sciowego kolo zewnetrzne obraca sie wzgledem wrzeciona sciernicy o okreslony kat nie obracajac go wzgledem osi wtórnej, a nastepnie szlifuje sie w ten sam sposób wszystkie prawe wzglednie lewe boki zebów.Zamiast obracac kolo zewnetrzne mozna tez przesunac wrzeciono sciernicy o odpowiedni od¬ cinek po prostopadlej do osi srodkowej wrebu miedzyzebnego, w której znajduje sie wrzeciono sciernicy. To przesuniecie jest latwiej wykonalne jak obrót kola zewnetrznego.Wynalazek obejmuje równiez sposób szlifowa¬ nia boków zebów kola wewnetrznego przekladni zebatej wedlug wynalazku. Sposób ten polega na tym, ze kolo wewnetrzne obraca sie wzgledem osi z okreslona predkoscia obrotowa, a ponadto jednoczesnie obraca sie z inna predkoscia dooko¬ la wtórnej osi przebiegajacej równolegle do osi kola zewnetrznego w odleglosci równej róznicy promieni kól podzialowych kola zewnetrznego i kola wewnetrznego, przy czym predkosc obroto¬ wa kola wewnetrznego wzgledem swej osi ma sie tak do predkosci obrotowej tego kola wzgledem osi wtórnej jak róznica promieni kól podzialo¬ wych kola zewnetrznego i kola wewnetrznego do promienia kola podzialowego kola wewnetrznego, przy tym oba obroty maja przeciwny kierunek, a poza tym w czasie tego ruchu obrabia sie bo¬ ki zebów metoda obwiedniowa.W przypadku dlutowania kola wewnetrznego, do jego obróbki korzystnie stosuje sie narzedzie o profilu co najmniej czesci wienca zebatego ko¬ la zewnetrznego, które porusza sie ruchem posu¬ wisto-zwrotnym równolegle do osi obrotu i oprócz postepujacego wraz z obróbka ruchu dosuwania nie wykonuje innego ruchu prostopadlego do osi wtórnej.W przypadku szlifowania kola wewnetrznego obrabia sie je korzystnie za pomoca wrzeciona sciernicy, którego os jest równolegla do osi ob¬ rotu, przy czym wrzeciono to porusza sie ruchem posuwisto-zwrotnym po luku kolowym lezacym w plaszczyznie prostopadlej do osi obrotu, który ota¬ cza równoodlegle w zakresie szlifowania boków ze¬ bów, a ponadto promien obrotu wrzeciona scier¬ nicy prowadzi stale przez punkt obracajacy sie dookola osi wtórnej ze swoja predkoscia obroto¬ wa, którego odleglosc od osi wtórnej równa sie promieniowi kola podzialowego kola zewnetrzne¬ go.Korzystnie postepuje sie przy tym w ten spo¬ sób, ze po szlifowaniu lewego lub prawego bo¬ ku zeba wrzeciono sciernicy odsuwa sie w kie¬ runku jego osi od obrabianego kola wewnetrzne¬ go, po czym przemieszcza sie wrzeciono scierni¬ cy ponad wrebami miedzyzebnymi wspomnianej grupy zebów do zetkniecia z kolem wewnetrznym obrabia sie lewe wzglednie prawe boki zebów os- lft tatniego zeba tej grupy i.t.d., a w koncu po szli¬ fowaniu wykanczajacym wszystkich lewych wzgle¬ dnie prawych boków zebów albo zmienia sie kie¬ runek obrotu obydwu osi albo tylko obraca sie 5 kolo wewnetrzne i nastepnie szlifuje sie wszyst¬ kie prawe wzglednie lewe boki zebów. Sposób ten ma te zalete, ze mozna nim szlifowac kolo zewnetrzne o dowolnej liczbie zebów.Korzystnie postepuje sie tez w ten sposób, ze w przypadku szlifowania kola wewnetrznego, któ¬ rego liczba zebów jest nieparzysta i ma sie tak do liczby zebów obrabiajacego kola zewnetrznego, jak kolo odtaczajace cykloide okreslajaca uzebienie kola zewnetrznego do kola zasadniczego tej cyklo- idy, wrzeciono-sciernicy wysuwa sie osiowo z po¬ lozenia szlifowania kola wewnetrznego po przeszli- fowaniu boków i glowy jednego zeba, a wiec prze¬ biegnieciu w kierunku przeciwnym do kierunku obrotu kola wewnetrznego pelnego luku kola ota¬ czajacego luk cykloidy, który to luk kola jest skle¬ piony tylko ponad jednym wrebem miedzyzebnym, po czym cofa sie o jeden, najblizszy zab i zbliza sie do zetkniecia z kolem wewnetrznym w celu szlifowania zeba drugiego z rzedu, przy czym czyn¬ nosci te kontynuuje sie az do calkowitego oszli¬ fowania boków zebów kola wewnetrznego. Ma to te zalete, ze wszystkie boki i glowy zebów sa obrabiane w jednym zamocowaniu, dzieki czemu skutki luzu maszynowego sa znikome.W obu tych sposobach zarys szlifowanych bo- ków zebów kola wewnetrznego nie jest okreslony wiernie przez teoretyczny zarys odpowiedniego kola zewnetrznego.Boki zebów kola zewnetrznego ksztaltujacego kolo wewnetrzne (w geometrycznym znaczeniu), które powinny miec zarys czesci linii równood¬ leglej od cykloidy sa tu w znacznym stopniu za¬ stapione przez odpowiednie luki kól. Dzieki te¬ mu staje sie mozliwe lepsze przyblizenie tych za¬ rysów, przy czym urzadzenie pozostaje proste. Is¬ totne w takim postepowaniu jest to, ze luk ko¬ lowy zastepujacy czesc równoodleglej moze sty¬ kac sie z równoodlegla tylko w jednym miejscu, przy czym musi przebiegac miedzy równoodlegla a lukiem cykloidy okreslajacym ja. Odleglosc te¬ go luku kolowego od równoodleglej powinna byc mozliwie mala. Ponadto luk kolowy musi byc wspólnym dla dwóch boków zebów, które sa od¬ wrócone od siebie, sasiaduja ze soba i sa zwró¬ cone kazdy do jednego wierzcholka tego samego luku cykloidy.Wynalazek obejmuje równiez urzadzenia do sto¬ sowania opisanych sposobów wytwarzania zarów¬ no kola zewnetrznego jak i wewnetrznego. W u- rzadzeniu do szlifowania kola zewnetrznego wal mimosrodowy zawierajacy dwie czesci mimosro- dowe wzgledem siebie jest osadzony za pomoca jednej z tych czesci mimosrodowych, przy czym mimosrodowosc tych dwóch czesci, walu mimosro- dowego jest równa róznicy promienia kola za¬ sadniczego i kola odtaczajacego tej samej cykloi¬ dy, a ponadto na wolnej czesci walu mimosro- dowego jest osadzony obrotowo stól do mocowa¬ nia kola zewnetrznego, a poza tym wal mimosro¬ dowy i stól obrotowy sa obracane z róznymi 15 20 25 30 S5 40 45 50 55 6078 fl 11 predkosciami za pomoca przekladni, przy czym predkosc obrotowa walu mimosrodowego ma sie tak do predkosci obrotowej stolu obrotowego osa¬ dzonego obrotowo na jego czesci mimosrodowej, jak promien kola zasadniczego do róznicy promie- 5 nia kola zasadniczego i kola odtaczajacego cyklo- ide, a przy tym do cokolu jest umocowane urza¬ dzenie szlifierskie, którego wrzeciono sciernicy jest usytuowane równolegle do osi walu mimosrodo¬ wego, przy czym wrzeciono sciernicy jest promie- 10 niowo przesuwne w odniesieniu do polozenia wa¬ lu mimosrodowego w cokole.Z chwila zamocowania kola zewnetrznego, urza¬ dzenie szlifierskie wykonuje, wzgledem kola ze¬ wnetrznego znajdujacego sie na obracajacym sie 15 stole, ruch wzdluz cykloidy okreslajacej zarys je¬ go zebów. W urzadzeniu do obróbki kola we¬ wnetrznego wal mimosrodowy zawierajacy dwie czesci mimosrodowe wzgledem siebie jest osadzo¬ ny obrotowo w cokole za pomocia jednej z tych 20 czesci mimosrodowych a ponadto mimosrodowosc obu tych czesci walu mimosrodowego jest równa róznicy promieni kól podzialowych kola zewne¬ trznego i kola wewnetrznego, przy tym na czesci mimosrodowej walu mimosrodowego nie osadzonej 25 w cokole jest osadzony obrotowo stól, przy czym wal mimosrodowy i stól daja sie napedzac z róz¬ nymi predkosciami, a poza tym predkosc obroto¬ wa walu mimosrodowego ma sie tak do predkos¬ ci obrotowej stolu jak promien kola podzialowego 30 kola zewnetrznego do róznicy promieni kól po¬ dzialowych kola zewnetrznego i kola wewnetrzne¬ go, przy czym na cokole jest umieszczone urza¬ dzenie do obróbki boków zebów kola wewnetrz¬ nego. 35 Urzadzenie do szlifowania boków zebów kola wewnetrznego ma wrzeciono sciernicy, które jest wychylne wzgledem osi wychylenia nieruchomej wzgledem cokola i równoleglej do osi walu mi¬ mosrodowego, przy czym os wychylna znajduje 40 sie w takiej odleglosci od polozenia walu mimo¬ srodowego w cokole,* ze luk kola dookola osi wy¬ chylenia otacza w zblizeniu co najmniej Jeden, korzystnie dwa boki zebów kola zewnetrznego, a ponadto wrzeciono sciernicy jest osadzone -na ra- 45 mieniu w taki sposób, ze jego obwiednia przy wychyleniu wzgledem osi wychylenia miala luk kolowy, przy czyrrf ma urzadzenie do poruszania wrzeciona sciernicy wzdluz jego osi w celu wpro¬ wadzenia i odprowadzenia tarczy sciernej na po- 50 czatku i koncu jej wspólpracy z zebami kola we¬ wnetrznego, przy tym ramie, na którym znajduje sie wrzeciono sciernicy, jest umieszczone przesuw¬ nie w prowadnicy wirujacej wraz z walem mi- mosrodowym dookola osi równoleglej do osi wa- 55 lu mimosrodowego, a poza tym os obrotowa tej prowadnicy znajduje sie w odleglosci od osi lo¬ zyska walu mimosrodowego w cokole, która jest równa promieniowi kola podzialowego kola ze¬ wnetrznego. Oczywiscie istnieje tez korzystna w 60 praktyce mozliwosc odwrócenia kinematycznego.W takim przypadku os wrzeciona sciernicy wraz z jej urzadzeniem do poruszania wrzeciona scier¬ nicy jest nieruchoma, a cokól lacznie ze znajdu¬ jacymi sie na nim czesciami obrotowymi wyko- G5 12 nuje ruch po luku kolowym, wzgledem osi wy¬ chylenia.Nalezy ogólnie zauwazyc, ze przekladnia zeba¬ ta wedlug wynalazku w takiej postaci kól zeba¬ tych musi równiez spelniac znane zaleznosci i wa¬ runki, które odnosza sie do wszystkich zazebien.Musi miec wymagany luz obwodowy, lub wierz¬ cholkowy.W odniesieniu do niniejszego wynalazku wazne sa równiez warunki najmniejszej i najwiekszej liczby zebów przekladni wewnetrznych.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, przy czym nale¬ zy tu zaznaczyc, ze rysunek urzadzenia jest w znacznym stopniu uproszczony w celu uczynienia go bardziej przejrzystym; na rysunku tym fig. 1 przedstawia schematycznie przekladnie zebata we¬ dlug wynalazku, w przekroju przez osie obrotu kola zewnetrznego i kola wewnetrznego, fig. 2 — przekladnie te w przekroju II—II wedlug 1, fig. 3 — zaleznosci geometryczne wystepujace w kole zewnetrznym, fig. 4 — urzadzenie do szlifowania kola zewnetrznego, fig. 5 — wal mimosrodowy urzadzenia wedlug wynalazku, fig. 6 — urzadze¬ nie wedlug fig. 4 w przekroju VI—VI, fig. 7 — urzadzenie do dlutowania boków kola wewne¬ trznego, fig. 8 — w uproszczeniu, zaleznosci geo¬ metryczne wystepujace podczas szlifowania kola wewnetrznego wedlug wynalazku za pomoca wrze¬ ciona szlifierki poruszajacego sie po luku kolowym, fig. 8a — w uproszczeniu, zaleznosci geometrycz¬ ne wystepujace w odmiennej wzgledem przedsta¬ wionej na fig. 8 postaci wykonania wynalazku, w zmniejszonej podzialce w stosunku do fig. 8, a fig. 9 — urzadzenie do szlifowania boków kola wewnetrznego wedlug fig. 9.Przekladnia zebata przedstawiona na fig. 1 i 2 ma dwudzielna obudowe 3, w której jest osadzo¬ ne obrotowo kolo zewnetrzne 1. W panewkach obudowy 3 jest umieszczony wal 4 polaczony na stale z kolem wewnetrznym 2. Jezeli zaopatrzy sie przekladnie te w otwór ssacy 5 i otwór tlo¬ czacy 8 i bedzie sie napedzac kolo wewnetrzne, to maszyna ta stanie sie pompa zebata. Jezeli przez jeden z tych otworów bedzie sie tloczyc plyn, to maszyna ta bedzie dzialac jako silnik, a wal 4 jako wal napedowy. Jezeli osadzi sie obudowe 3 w lozysku nie przedstawionym na ry¬ sunku, obrotowo wzgledem osi wspólosiowej z walem 4 i bedzie sie napedzac obudowe 3 to otrzyma sie przekladnie redukcyjna o bardzo du¬ zym przelozeniu. Tego rodzaju przekladnie, pom¬ py i silniki sa znane.Jak wspomniano na poczatku, zasadnicza trud¬ nosc w tego rodzaju maszynach stanowi popraw¬ ne wykonanie uzebien precyzyjnie obrobionych, a korzystnie i hartowanych.Uzebienie kola zewnetrznego jest wyjasnione na przykladzie fig. 3. W przedstawionej tam czesci kola zewnetrznego kolo zasadnicze F ma promien rF. Hypocyiklaida H okreslajaca boM zebów po¬ wstaje przez odfoczenie kola odtaczajacego R o promieniu rR na kole zasadniczym F. Punkt P na kole odtaczajacym R opisuje przy tym cy- kloide. Ta sama cykloida powstaje równiez przez78 586 13 odtoczanie kola odhaczajacego B' o promieniu R'«- =rF-r-rR na kole zasadniczym w odwrotnym kie¬ runku obrotu* W pizedsitawionym przykladzie kolo zewnetrzne 1 ma 9 zebów. Odpowiednio, promien kola odtaczajaoego R jest równy 2/9 lub 4/9 wzglednie promien H' jest równy 7/9 lub 5/8 pro¬ mienia kola zasadm&czego* jezeli eliimimuje sie uze¬ bienieEatona. ^, - W przypadku 4/9, jak to przedstawia fig. 3, wysokosc zebów jest zbyt duza, na skutek czego, aby zapewnic prawidlowe uzebienie, zeby nie mo¬ ga miec ostrych glów lecz odpowiedni zarys. Wa¬ dliwym byloby wiec tylko kolo wewnetrzne o bardzo malej liczbie zebów. Dlatego jako korzyst¬ ny stosunek sciernicy kola odhaczajacego rR do srednicy kola zasadniczego rF wybiera sie 7/9 lub 2/9.W celu wykonania kola zewnetrznego tarcze scierna 7 porusza sie wzdluz osi jednokrotnie przeplecionej hypocykloidy H. Tym samym ob¬ wód tarczy sciernej 7, która ima promien rS opi¬ suje równolegla E wzgledem hypocykloidy H. Jak przedstawia rysunek, równoodlegla E nie styka sie z dwoma odwróconymi od siebie bokami la i Ib dwóch sasiednich zebów kola zewnetrznego. Sty¬ ka sie ona jedynie z prawym, w kazdym przy¬ padku, bokiem Ib zeba (patrzac ze srodka kola zewnetrznego), który uzyskuje dokladnie ksztalt równoodleglej. Tarcza scierna 7 przechodzi swo¬ bodnie ponad lewymi bokami la zebów. Na sku¬ tek tego sila reakcji oddzialujaca na tarcze scier¬ na podczas szlifowania jest mniejsza. Oprócz te¬ go tarcza scierna w przypadku zuzycia moze byc dosurtieta do prawego boku. Wedlug rysunku su¬ rowe 'kolo zewnetrzne, zostalo obrobione wstep¬ nie przed szlifowaniem i hartowaniem i tarcza scierna swobodnie przechodni w zakresie poza kolem zasadniczym. W tym zakresie, który nie jest szlifowany, nie nastepuje zetkniecie kola ze¬ wnetrznego i kola wewnetrznego. Zeby sa tu szli¬ fowane tylko w zakresie Id.Juz z krótkiego opisu fig. 3 wynika, ze stosu¬ jac sposób wedlug wynalazku, to jest prowadzac os wrzeciona sciernicy wzdluz/ hypocykloidy okre¬ slonego juz blizej (rodzaju mozna szlifowac po¬ prawne uzebienie. Jezeli szlifuje sie wszystkie prawe boki zebów wedlug fig. 3, to wystarcza, gdy na przyklad na atole, na którym znajduje sie kolo zewnetrzne 1 kolo to przestawi sie o odpo¬ wiedni kat za pomoca 'przystosowanego urzadze¬ nia, co umozliwi obraibian&e wszystkich lewych boków zebów obwodem tarczy sciernej. Przy tym opisie, w ceHu latwiejszego zrozumienia, zaklada sie, ze tarcza scierna sie nie zuzywa i nie musi byc dosuwana oraz obrabia caly bok zeba w jed¬ nym przejsciu. W praktyce tak nie jest. Podczas ostatniego przejscia, w którym wióry praktycznie nie sa zdejmowane, tarcza scierna niusi miec do¬ kladnie okreslona srednice. W praktyce tarcza scierna zdejmuje wymagana warstwe materialu w wielu przejsciach. Odpowiednio do tego tarcza scierna musi wykonywac ruch posuwowy, pro¬ mieniowo na zewnatrz w odniesieniu do kola ze¬ wnetrznego.. Takie postepowanie opanowane bie¬ gle w technice szlifowania nie bedzie tu przed- 14 miotem blizszych wyjasnien dla lepszego zrozu¬ mienia wynalazku.Do szlifowania tego rodzaju kola zewnetrznego sluzy urzadzenie pgzedstewjone schematycznie na » fig. 4 do 6. W zwiazku z tym nalezy jeszcze raz zaznaczyc, ze fig, 4 do 6 przedstawia jedynie schemat a nie postac konstrukcyjna urzadzenda, która jest zmacanie bardziej skomplikowana.Urzadzenie to ma cokól 10, w którym jest osa¬ dzona obrotowo wzgledem osi wtórnej Z dolna czesc 12a walu mimosrodowego 12. Mimosrodo- wosc obu czesci 12a i 12b walu mimosrodowego jest równa dlugosci promienia rF kola zasadni¬ czego F, pomniejszonej o promden rR luf) rR' ko¬ la odtaczajacego R dub K', na przyklad jest rów¬ na rR. Po hypocykloidzie porusza sie os sciernicy 7 wzgledem szlifowanego kola zewnetrznego 1. Na górnej czesci 12b walu mimosrodowego jest umie¬ szczona tarcza 13 zabezpieczona prawd obrotem.Na tarczy 13 sa osadzone dwa zebniki 14 i 15» Zebniki te nie tylko sa zazebione ze soba. Zeb¬ nik 14 blizszy walu mimosrodowego 12 jest tak¬ ze zazebiony z uzebieniem 16 na tulei lozyskowej 11 cokolu 10, podczas gdy zebnik 15 osadzony dalej od walu mimosrodowego 12 jest zazebiony z wiencem zebatym 17 polaczonym ze stolem 18 i zabezpieczonym przed obrotem. Stól 18 jest o- sadzony obrotowo na górnej czesci walu rntoo- srodowego 12 wedlug fig. 4. Wieniec zebaty 17 jest wspólosiowy z górna czescia walu mimosro¬ dowego.Do napedu tego urzadzenia sluzy kolo zebate 19, obrotowe wzgledem tulei lozyskowej 11 oraz silnik 20 zaznaczony linia osiowa, wprawiajacy je w ruch obrotowy. Do tego kola zebatego 19 sie¬ gaja walki obu zebników 14 i 15, na skutek czego przy obracaniu kola zebatego 19 czesc 12b walu mdmosrodowego 12, mimosrodowa wzgledem co¬ kolu 10 .wiruje z ta sama predkoscia co kolo ze¬ bate 19. Przelozenie miedzy uzebieniem 16 a wien¬ cem zebatym 17 jest tak dobrane, aby predkosc obrotowa stolu 18 tak sie miala do predkosci ob¬ rotowej walu mimosrodowego 12, jak srednica ko¬ la zasadniczego pomniejszona o srednice kola od¬ taczajacego do srednicy kola zasadniczego. Kie¬ runki obrotu sa tu zgodne.Jezeli na przyklad kolo zewnetrzne 1 zamoco¬ wane na stole 18 w indie przedstawiony sposób ma miec 21 zebów a hypocykloida H ma byc zwi¬ nieta czterokrotnie (to znaczy, ze hypocykloida powinna sie zamykac dopiero po czterech obie¬ gach kola zasadniczego), to predkosc obrotowa stolu 18 musi sie miec tak do predkosci obrotowej walu mimosrodowego 12, jak 4; 21 w ggzypadku zgodnego kierunku obrotu, wzglednie 17:21 w przypadku przeciwnego kierunku obrotu. Na co¬ kole 10 jest utwierdzona podpora 21 wrzeciona 22 sciernicy obrotowej wzgledem osi 22a które ma cylindryczna sciernice 7. W przedstawionym przy¬ kladzie wykonania wrzeciono sciernicy nse jest umieszczone przesuwnie. Jest ono napedzane praez silnik 23. Przyrzad ten w praktyce oczywiscie ma urzadzenie do przesuwania wrzeciona 22 scierni¬ cy wedlug fig. 4 w prawo i w lewo w plaszczy¬ znie rysunku, aby umozliwic dosuwenie tego wrze- 15 20 25 30 35 40 45 50 55 6078 686 15 cioria wraz z postepujacym zdejmowaniem wióra.Przyrzad ten musi miec równiez urzadzenie, któ¬ re wprawialoby je w ruch oscylacyjny równolegle do jego osi, aby uzebienie bylo dokladnie cyfcin- dryczne.Z chwila wlaczania silnika 20 przy ruchomym wrzedionie sciernicy w przedstawionym urzadzeniu kolo zewnetrzne 1 przeznaczone do szlifowania poczyna poruszac sie wzgledem osi wrzeciona 22 sciernicy, przy czym ten ruch wzgledny wprowa¬ dza sie do przemieszczania osi wrzeciona scier¬ nicy po torze hypocykloidy H wzgledem kola ze- ' wnetrznejgo 1.W odmianie wykonania opisanego urzadzenia ko¬ lo zewnetrzne 1 jest nieruchoma a wiiaeciono scier¬ nicy wykonuje odpowiedni ruch. Tb Jest jednak bardziej skomplikowane. Rozstrzygajace dla niniej¬ szego wynalazku jest to, ze ruchowi obrotowemu o malej predkosci przeciwstawia sie za pomoca przekladni miinosrodowej szybki ruch obrotowy, co umozliwia realizacje ruchu po hypocyfcldidzie.W urzadzeniu wyzej opisanego rodzaju, do pro¬ dukcji seryjnej moze byc nawet zastosowany szty¬ wny wal mimosrodowy, a takze bezzmianowy uklad przekladni.Do wytwarzania za pomoca jednej maszyny róz¬ nych koi zewnetrznych i o róznej liczbie zebów lepiej zastosowac (inne urzadzenie. W takim przy¬ padku wedlug fig. 4 dolna czesc walu mimosro¬ dowego 12 jest umieszczona przesuwnie w pro¬ wadnicy znajdujacej sie na górnej czesci walu mimosrodowego tarczy 13, na skutek czego mdmo- srodowosc walu mimosrodowego jest zmienna. Na¬ ped walu mimosrodowego i stolu jest w tym przypadku korzystnie przenoszony przez przeklad¬ nie zmianowa, która oddzielnie napedza z jednej strony wal mimosrodowy, a z drugiej stól 18, dzieki czemu przelozenie przekladni tez jest zmien¬ ne w zaleznosci od1 wyboru. Tego rodzaju prze¬ kladnia zmianowa w szkicu zasady dzialania mo¬ glaby napedzac na przyklad kolo zebate 19, któ¬ re byloby sztywno, bezposrednio polaczone z pro¬ wadnica odpowiadajaca tarczy 13. Za pomoca in¬ nego napedu przekladni zmianowej bylby prze¬ kazywany przez kolo posrednie osadzone wspólo¬ siowo z dolna czescia walu mimosrodowego 12 na odpowiednie uzebienie stolu 18, na przyklad uzebienie wewnetrzne. Istnieje tu wiele mozliwo¬ sci.Na podstawie fig. 7 jest opisany najprostszy sposób wykonywania dokladnego uzebienia kola wewnetrznego. Mysla przewodnia wynalazku jest to, ze kazdy punkt kola wewnetrznego w przy¬ padku odtaczania kola wewnetrznego w kole ze¬ wnetrznym opisuje równiez hypocykloide. Kolo po¬ dzialowe kola zewnetrznego jest w odniesieniu do tej hypocykloidy, która w dalszym ciagu bedzie nazywana hypocykloida kola zewnetrznego w celu odróznienia, kolem zasadniczym, po którym toczy sie kolo wewnetrzne swym kolem podzialowym.Srednica kola podzialowego wewnetrznego stano¬ wi srednice kola odlaczajacego cykloide kola we¬ wnetrznego. W zwiazku z tym nalezy zaznaczyc, ze wyraz kolo podzialowe oznacza kolo toczne w mysl teorii kól zebatych. Poniewaz jednak w od- 16 niesieniu do hypocyldoidy uzywa sie okreslenia kolo odtaczajace, wiec w dalszym ciagu, aby te okreslenia sie nie mylily, bedzie sie uzywac tyl¬ ko okreslenia „kolo odtaczajace" w odniesieniu do hypocykloidy.Wychodzac ze spostrzezenia, ze podczas ruchu odtaczajacego kola wewnetrznego w kode zewne¬ trznym 1 kazdy punkt na kole podzialowym kola wewnetrznego opisuje cykloide kola wewnetrznego, korzystnie stosuje sie urzadzenie, które w zasadzie ma te sama konstrukcje co urzadzenie wedlug fig. 4 do 6, w celu odtworzenia ruchu odlaczajacego ko¬ ta wewnetrznego w kole zewnetrznym.Na fig. 7 jest przedstawione w odwróceniu. Znaczy to, ze cokól 10 wedlug fig. 4 jest zaopatrzony w dodatkowa pokrywe 30, któ¬ ra ma uchwyt 31 do mocowania kola wewnetrzne¬ go. Poza tym urzadzenie to jest takie same, nie li¬ czac odmiennego przelozenia i minxsrodowosci. W urzadzeniu przedstawionym na fig. 7, w którym stól 18 sluzy urzadzeniu wedlug fig. 4 jako cokól 10 a cokól 10 urzadzenia wedlug fig. 4 stanowi stól, predkosc obrotowa walu mimosrodowego wiruja¬ cego wzgledem osi 52 ma sie tak do predkosci obrotowej cokolu 10 stanowiacego stól, wirujacego wzgledem osi I, jak promien kola podzialowego kola wewnetrznego do róznicy promieni kól po¬ dzialowych kola zewnetrznego i wewnetrznego.Mimosrodowosc walu mimosrodowego jest równa róznicy promieni kól podzialowych kola zewnetrz¬ nego i kola wewnetrznego. Na cokole stanowiacym w tym przypadku stól 18 jest umieszczona kolumna 33 do urzadzenia dlutowniczego 32 poruszajacego sie po niej w góre i w dól, które ma segment 34 kola zewnetrznego jako narzedzie, przy czym urza¬ dzenie to jest napedzane przez silnik 35 umo¬ cowany na cokole 10 poprzez przekladnie zazna¬ czona linia osiowa, na skutek czego kolo wewne¬ trzne 2 wykonuje taki sam ruch odtaczajacy w odniesieniu do segmentu 34 kola zewnetrznego, jaki wykonywaloby gotowe kolo wewnetrzne w odniesieniu do kola zewnetrznego 1. Tym samym urzadzenie dlutownicze 32 obrabia uzebienie kola wewnetrznego w zwykly, znany sposób, za pomo¬ ca segmentu 34 kola zewnetrznego sluzacego za narzedzie.Sposób wyzej opisany jest stosowany niezalez¬ nie od liczby zebów kola wewnetrznego. Jezeli kolo wewnetrzne ma na przyklad tylko dwa zeby, co w praktyce wystepuje dosc rzadko, stosunek promienia kola podzialowego kola wewnetrznego do róznicy promieni kól podzialowych kola ze¬ wnetrznego i kola wewnetrznego, przy 9 zebach kola zewnetrznego wynosi —2/7. Gdy kolo we¬ wnetrzne ma na przyklad 7 zebów, co w prak¬ tyce wystepuje najczesciej, to wymieniony stosu¬ nek wynosi —7/2. Ujemny znak wskazuje na to. ze kierunek obrotu walu miimosrodowego jest przeciwny do kierunku obrotu kola wewnetrznego.W obydwu przypadkach mimosrodowosc walów mimosrodowych jest rózna. W pierwszym przy¬ padku jest ona duza, poniewaz róznica promieni kol podzialowych jest duza. W drugim przypad¬ ku z 7 zebami jest mala, poniewaz róznica ta jest mala. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 6017 Nalezy tez zwrócic uwage na pewien fakt szczególny. Gdy segment 34 kola zewnetrznego ma tylko kilka zebów, to stosunek liczby zebów ko¬ la wewnetrznego do liczby zebów kola zewnetrz¬ nego musi byc liczba pierwsza. Tylko wtedy be¬ dzie mozliwe prawidlowe obwiedzenie wszystkich zebów kola wewnetrznego w segmencie 34 kola zewnetrznego, tylko wtedy bedzie istniec pewnosc ze kazdy z zebów kola zewnetrznego w czasie ob¬ racania sie kola wewnetrznego wzebi sie w kazdy z wrebów miedzyzebnych kola wewnetrznego. Je¬ zeli teri warunek nie jest spelniony, to nalezy stosowac jako narzedzie dostatecznie duzy wycinek wfienca zebatego kola zewnetrznego. Liczba zebów tej czesci wienca zebatego lub wienca zebatego musi byc na tyle duza, aby kazdy z wrebów mie¬ dzyzebnych kola wewnetrznego wykonywal pelne odtoczenie co najmniej o jeden zab kola zewne¬ trznego stanowiacego narzedzie do dlutowania.Nawet w przypadku wytwarzania bardzo do¬ kladnych kól wewnetrznych za pomoca tego urza¬ dzenia, hartowanie tych kól wewnetrznych nie jest mozliwe ze wzgledu na wypaczenie. W celu usuniecia tej niedogodnosci, do szlifowania boków zebów kola wewnetrznego stosuje sie kolo zewne¬ trzne, w którym zarys boków zebów stanowia lu¬ ki kolowe. Geometryczna podbudowa tego jest przedstawiona na fig. 8. Znajduje sie ma niej czesc zarysu zebów kola wewnetrznego 2 oraz czesc zarysu zebów kola zewnetrznego 1. Kolo ze¬ wnetrzne ma kolo podzialowe Ta o promieniu ra.Kolo wewnetrzne ma kolo podzialowe Ti o pro¬ mieniu ri. Chwilowy punkt zetkniecia obu tych koi podzialowych jest oznaczony przez B. Srodek kola wewnetrznego lezy stalle na prostej laczacej srodek kola zewnetrznego z punktem zetkniecia B. Odtaczanie kola wewnetrznego w kole zewne¬ trznym Jest symulowane w sposób-wyjasniony juz w odniesieniu do fig. 7, polega on na tym, ze kolo wewnetrzne umieszcza sie na stole, który obraca sie dookola srodka kola wewnetrznego. Stól ten jest osadzony na wale n^imosrodowym, który obraca sie z kolei dookola nieruchomego srodka kola zewnetrznego. Predkosc obrotowa walu mimo- srodowego wirujacego dookola srodka kola zewne¬ trznego ma sie tak do predkosci obrotowej stolu wirujacego wraz z umieszczonym na nim kolem wewnetrznym dookola srodka kola wewnetrznego a umieszczonego na mimosrodzie walu mimosro- dowego, jak liczba zebów kola wewnetrznego do róznicy liczb zebów kola zewnetrznego i kola we¬ wnetrznego, albo tez jak promien kola podzialo¬ wego kola wewnetrznego do róznicy promieni kól podzialowych, kola zewnetrznego i kola wewne¬ trznego. Kierunki obrotu sa przeciwne. wedlug wynalazku, jak to przedstawia fig. 8, zarys obu zewnetrznych boków zebów grupy ze¬ bów, która na fig. 8 obejmuje dwa zeby, które sa wyznaczone na kole zewnetrznym przez linie równolegle od co najmniej jednej cykloidy, jest zastapiony przez luk kolowy stykajacy sie z rów¬ noodlegla w poblizu wierzcholków tych dwóch zebów. Odleglosc tego luku kolowego liczac od je¬ go srodka, od boków zebów jest taka sama w ca¬ lym ich zakresie, lub wieksza niz odleglosc rów- 686 noodleglych wyznaczajacych zarys boków zebów rzeczywistego kola zewnetrznego. Ten luk kolowy K ma promien rK. Jego srodek lezy na prostej M srodkowej wzgledem luku cykloidy obwodza- 5 cego grupe zebów, przechodzacej przez srodek kola zewnetrznego. Srodki promieni krzywizn cyklofcdy H wyznaczajacej rzeczywiscie zarys boków zebów kola zewnetrznego 1 leza na ewolucie 8 przed¬ stawionej na fig. 3. Bwoluteuta jest miejscem geo- 10 metrycznym wszystkich srodków krzywizn cykloi¬ dy. Czesc ewoluty S jest naniesiona równiez na fig. 8. Poniewaz w najkorzystniejszej postaci wy¬ konania wynalazku wrzeciono sciernicy prowadzo¬ ne po cykloidzie w czasie czesci zabiegu szlifuje 15 najpierw prawe boki zebów a nastepnie lewe bo¬ ki zebów, zewnetrzny wierzcholek ewoluty S na fig. 8 nlie stanowi srodka dla promienia krzywiz¬ ny kola przyblizajacego, lecz punkt w poblizu punktu przeciecia obu ewolut S z prosta M. W jo ten sposób znajduje sie srodek kola przyblizaja¬ cego.Inny prostszy i lepszy sposób znajdowania srod¬ ka kola przyblizajacego polega na tym, ze rysuje sie zarys zebów kola zewnetrznego w znacznie 25 powiekszonej podzialce, a nastepnie nanosi sie srodkowa wzgledem grupy zebów kola zewnetrzne¬ go obwiedzionych przez jeden luk cykloidy prze¬ chodzaca przez srodek kola zewnetrznego, a w koncu znajduje wlasciwy promien rK za pomoca 30 cyrkla. Tak postepuje sie wtedy, gdy, co równiez jest mozliwe, kazda z równoodleglych od hypocy- kloidy okreslajacej zarys zebów kola zewnetrzne¬ go styka sie z dwoma odwróconymi od siebie bo¬ kami najbardziej na zewnatrz polozonych zebów 35 sposród grupy zebów obwiedzionych przez nia na luku cykloidy. Odleglosc luku kolowego od rów¬ noodleglej musi byc taka mala, jak to jest mozli¬ we co najmniej w zakresie górnej polowy zebów pomyslanego kola zewnetrznego. 40 Boki zebów kola zewnetrznego zastepuje sie tarcza scierna SS (fig. 8) wychylma wzgledem srodka Q zastepczego okregu K, która wychyla sie w ten sposób wzgledem srodka O, ze obwiednia wszystkich polozen tarczy sciernej stanowi okrag 45 K. Linia laczaca U laczy os tarczy sciernej ze srodkiem Q okregu K.Jezeli linia laczaca U ma stale przechodzic przez punkt stycznosci B obu kól podzialowych Tl i Ta, co nalezy odtworzyc obracajac za pomoca pro¬ so wadnicy drag odpowiadajacy linii laczacej U wzgledem srodka niemimosrodowej czesci walu mimosrodowego (to jest dookola srodka kola po¬ dzialowego kola zewnetrznego) i to z ta sama predkoscia, z jaka obraca sie wal mimosrodowy, 55 to tarcza scierna moze tak dlugo obrabiac zeby kola wewnetrznego, jak dlugo pozostaja one w zazebieniu z zebami kola wewnetrznego, których zarys stanowi okrag zastepczy K.Poniewaz, gdy liczba zebów kola wewnetrznego M nie ma sie tak do liczby zebów kola zewnetrzne¬ go jak srednica kola odtaczajacego cykloidy okre¬ slajacej uzebienie kola zewnetrznego do srednicy jego kola zasadniczego, tarcza scierna SS moze obrabiac zeby kola wewnetrznego tylko wtedy, 65 gdy znajduje sie w zakresie boku zeba zewne-i19 trznego a nie, gdy na swym luku kolowym mija wrab miedzyzebny kola zewnetrznego, to tarcza scierna SS musi byc wysuwana prostopadle do plaszczyzny rysunku wedlug fig. 8 z obszaru ro¬ boczego podczas tego mijania. Dokad znajduje sie ona w zakresie zarysu zebów pomyslanego kola zewnetrznego, dotad obrabia odpowiednie czesci zebów kola wewnetrznego. Czesci zarysu zebów kola wewnetrznego nie przeznaczone do obróbki sa wybrane odpowiednio glebiej w czasie obróbki wstepnej, co jest zaznaczone w miejscu 40. Jeze¬ li kolo wewnetrzne spelnia warunek polegajacy na tym, ze jego liczba zebów ma sie tak do liczby zebów kola zewnetrznego jak kolo odtaczajace cykloide okreslajaca uzebienie kola zewnetrznego do kola zasadniczego kola zewnetrznego, a poszcze¬ gólne luki cykloidy stanowia kazdorazowo obied- nie tylko dwóch, sasiednich zebów, to wychyla¬ nie tarczy sciernej z obszaru roboczego, podczas gdy mija ona wreby miedzyzebne nie jest ko¬ nieczne. W tym przypadku tarcza scierna szlifu¬ je obydwa boki i glowe kazdego zeba kola we¬ wnetrznego w jednym przejsciu i jest wychylana z roboczego polozenia zetkniecia z nieobrotowym kolem wewnetrznym tylko wstecz na swym to¬ rze na luku kolowym.Urzadzenie, które dziala na zasadzie wyjasnio¬ nej teoretycznie powyzej, przystosowane do szli¬ fowania boków zebów kola wewnetrznego jest przedstawione na fig. 9. Te same czesci maja te same oznaczenia cyfrowe co na fig. 7.W przeciwienstwie do fig. 7 na czesci 18 jest umocowany uchwyt 41, który ma ramie 43 wy- chylne wzgledem osi 42 odpowiadajacej punkto¬ wi Q. Ramie 43 odpowiada prostej U na fig. 8.Tarcza scierna 44 na fig. 9 odpowiada tarczy sciernej SS na fig. 8 i jest osadzona na ramieniu 43 w odleglosci C od osi 42. Tarcza scierna 44 jest napedzana na przyklad przez silnik 45 za pomoca przekladni zebatej 46 i paska 47 zazna¬ czonego linia osiowa. Na ramieniu 43 znajduje sie dodatkowo urzadzenie 48, które we wlasciwym rytmie unosi do góry tarcze scierna 44 poza za¬ sieg kola wewnetrznego 2, gdy tarcza ta znajdu¬ je sie w lukach miedzyzebnych miedzy dwoma zebami pomyslanego kola zewnetrznego. Ramie 43 jest umieszczone przesuwnie w prowadnicy 50 o- sadzonej obrotowo wzgledem osi 49, która odpo¬ wiada punktowi B na fig. 8. Prowadnica 50 jest osadzona w ramieniu 51 obrotowo wzgledem osi 49. Ramie prowadzace 51 utwierdzone na kole ze¬ batym 19 i obraca sie wraz z nim. Odleglosc r osi 49 od osi 52, wzgledem której obraca sie wal mimosrodowy wraz ze swa czescia mimosrodowa i stolem 10, jest równy srednicy kola podzialo¬ wego kola zewnetrznego.Z powyzszego wynika, ze urzadzenie wedlug fig. 9 spelnia warunki geometryczne przedstawione na fig. 8.Wymaga sie, aby przed uruchomieniem urzadze¬ nia rózne jego czesci sprowadzic do wlasciwego polozenia wzgledem siebie. Oznacza to, ze polo¬ zenie obrotowe surowego kola wewnetrznego przed szlifowaniem musi byc ustawione nie tylko ze wzgledu na polozenie zebów, ale równiez os 49, 1686 » której na fig. 8 odpowiada punkt B, musi lezec- na tej samej plaszczyznie co obie osie walu mi- mosrodowego. Ponadto, musi istniec urzadzenie dosuwowe do tarczy sciernej 44 nie przedstawio- 5 ne na rysunku, poniewaz w praktyce zdjecie ma¬ terialu na bokach zebów kola wewnetrznego przy jednym przejsciu narzedzia jest nie wykonalne.Poza tym wychylanie tarczy sciernej 44 z za¬ rysu wspóldzialania z szlifowanym kolem wewne- io trznym 2 moze nastepowac dopiero wtedy, gdy srodkowa linia ramienia 43, która odpowiada pro¬ stej U na fig. 8, przekroczy wierzcholek zeba po¬ myslanego kola zewnetrznego, a to dlatego, ze wlasnie w zakresie wspólpracy wierzcholków ze— 15 bów kola zewnetrznego z wrebami kola wewne¬ trznego kolo wewnetrzne ma wybrania, jak to jest zaznaczone na fig. 8. W odwróceniu kinetycznym ramie 43 pozostaje w spoczynku, natomiast czesc obrabiana wraz z usytuowana ponizej czescia ma- 20 szynowa jest wychylna wzgledem punktu Q. Ma. to te powazna zalete praktyczna, ze pozwala na stosowanie typowych maszyn do obróbki narzedzi.Nalezy jeszcze wskazac na to, ze ewoluta S cykloidy H, jak to latwo dowiesc matematycznie, 25 stanowi równiez hypocykloide. Hypocykloida ta daje sie latwo zrealizowac za pomoca przekladni przedstawionej na fig. 4 do 7.Przebiega ona dokladnie synchronicznie z hypo¬ cykloida okreslajaca uzebienie kola zewnetrznego. 30 Kazdemu polozeniu punktu B jest przyporzadko¬ wany dokladnie okreslony punkt ewoluty S. Je¬ zeli punkt Q draga U nie jest nieruchomy lecz. porusza sie po ewolucie S wedlug fig. 8, co daje sie latwo zrealizowac za pomoca wymienionej 35 przekladni to za pomoca tarczy sciernej SS mozna szlifowac kolo wewnetrzne jako dokladna obwied¬ nie kola zewnetrznego wytworzonego sposobem wedlug wynalazku. Sposób ten jest jednak daleko bardziej skomplikowany jak sposób wyzej podany, 40 polegajacy na zastapieniu kola zewnetrznego uze¬ bieniem zastepczym kola zewnetrznego o lukach kolowych, poniewaz punkt Q jest nieruchomy.Jezeli przyjrzec sie blizej fig. 8 i 9, to okazuje- sie, ze ramie prowadzace 51 oraz prowadnica 50 45 koliduja z tarcza scierna 44 przyjmujac nastepne polozenie wzgledem osi 42 lub punktu Q. Nie mo¬ zna tego wyeliminowac w calosci w konstrukcji rodzaju przedstawionego na fig. 9. Niezgodnosc ta daje sie jednak latwo usunac w sposób wynika- 50 jacy z fig. 8a. Ramie 51 nie wiruje tu wiecej dookola walu 52, lecz dookola osi 52' lezacej na przedluzeniu polaczenia Q-52.Punkt B odpowiadajacy punktowi B konstrukcji przedstawionej na fig. 9 wiruje dookola osi 52' 55 na promieniu ra', który ma sie tak do promie¬ nia ra, jak odleglosc Q-52' do odleglosci Q-52.Gdy punkt B' wiruje dookola osi 52' z ta sama; predkoscia katowa, jak dotychczas wirowal punkt.B dookola osi 52, to punkt B', który lezy na 60 przedluzeniu ramienia 43, porusza sie na tym sa¬ mym promieniu wzgledem punktu Q, na którym, porusza sie punkt B. Tym samym ramie wiru¬ jace dookola punktu 52', na promieniu ra' ma prowadnice 49', w której znajduje sie ramie pro- 35 wadzace 43' odpowiednio przedluzone. To ramie* ^21 prowadzace ma w tej samej odleglosci od punktu Q co ramie prowadzace 43 tarcze scierna 44 lub SS, która wykonuje dzieki temu taki sam ruch, jak w przypadku konstrukcji wedlug fig. 9. Z porównania okregów K i Ta wynika, ze nie za- 5 chodzi tu juz kolizja miedzy tarcza scierna a ra¬ mieniem 51' i prowadnica 50. Ta odmienna kon¬ strukcja stanowi odmiane wykonania konstrukcji wedlug fig. 8 przy wykorzystaniu zespolu pro¬ mieni. 10 Z powyzszego wynika, ze wynalazek istotnie stwa¬ rza mozliwosc wytwarzania kola zewnetrznego o uzebieniu wewnetrznym, hartowanego, szlifowane¬ go oraz odpowiadajacego mu kola wewnetrznego równiez hartowanego i szlifowanego, wytwarzania 15 metoda obwiedniowa z nieosiagalna dotychczas dokladnoscia. PL PL PL

Claims (13)

1. Zastrzezenia patentowe r 1. Sposób wykonania przedkladni zebatej zawie¬ rajacej kolo zewnetrzne o uzebieniu wewnetrznym, które jest zazebione z kolem wewnetrznym o uze¬ bieniu zewnetrznym, przy czym srednica kola wierzcholkowego kola wewnetrznego jest mniejsza co najmniej o jedna wysokosc zeba od srednicy den wrebów miedzyzebnych kola zewnetrznego, znamienna tym, ze boki zebów kola zewnetrzne¬ go (1) w przekroju w plaszczyznie prostopadlej do osi (A) kola zewnetrznego co najmniej w gór¬ nej czesci wysokosci zebów wyznacza sie przez linie (E) równoodlegle od jednej lub dwóch jed- 30 nakowych hypocykloid (H), ponadto srednice ko¬ la odtaczajacego (R, R') zakreslajacego cykloide (H) wzglednie cykloidy na skutek odtaczania po kole zasadniczym (F) wspólosiowo z osia (A) ko¬ la zewnetrznego dobiera sie jako równa ulamko- 35 wi srednicy kola zasadniczego, przy czym liczni¬ kiem i mianownikiem tego ulamka sa liczby calko¬ wite, a licznik tego ulamka jest równy liczbie ze¬ bów kola zewnetrznego (1), gdy zas licznik tego ulamka jest równy lub wiekszy od dwóch, licz- *° nik i mianownik tego ulamka nie maja wspól¬ nego podzielnika, a oprócz tego linie (E) równo¬ odlegle od cykloidy (H) przebiegaja promieniowo na zewnatrz tej cykloidy (H), a kolo zewnetrzne <1) hartuje sie, a ponadto boki zebów (la) kola 45 zewnetrznego (1) szlifuje sie w zakresie (Id) wy¬ znaczonym przez linie (E) równoodlegle od cyklo¬ idy (H), zarys zas zebów kola wewnetrznego (2) w obszarze przyporu, w zakresie, w którym bo¬ ki zebów kola wewnetrznego odtaczaja sie na bo- 50 kach zebów kola zewnetrznego wyznacza sie co najmniej w przyblizeniu przez odtoczenie kola wewnetrznego (2) w kole zewnetrznym (1).

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze punkt (P) zakreslajacy hypocykloide (H), wzgled- 55 nie hypocykloidy okreslajace zarys zebów kola zewnetrznego (1), umieszcza sie na okregu kola odtaczajacego (R) lub (R').

3. Sposób wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze linie (E) równoodlegla do cykloidy (H), wy- 6° znaczajaca zarys lewych boków (la) zebów umiesz¬ cza sie w odstepie od prawych boków (Ib) ze¬ bów, a linie równoodlegla wyznaczajaca kazdo¬ razowo zarys prawych boków zebów (Ib) prowa- tz dzi sie w odstepie od lewych boków zebów (1%).

4. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze odleglosc linii (E) równoodleglej od cykloidy (H) ustala sie jako nieco mniejsza niz polowa linio¬ wej odleglosci szlifowanych obszarów zwróconych do siebie boków sasiednich zebów kola zewnetrz¬ nego od siebie, w miejscu najwiekszego zblizenia tych obszarów.

5. Sposób wedlug zastrz. 1—4, znamienny tym, ze zarys boków zebów kola wewnetrznego (2) o- kresla sie co najmniej w górnej czesci zebów przez odtoczenie kola wewnetrznego (2) w pomo¬ cniczym kole zewnetrznym (lc), którego boki ze¬ bów co najmniej w ich górnej polowie, w prze¬ kroju w plaszczyznach prostopadlych do osi (A) kola zewnetrznego stanowia luki kolowe (K)y któ¬ re stykaja sie co najmniej w przyblizeniu na glo¬ wie zeba z liniami (E) równoodleglymi wyzna¬ czajacymi zarys boków zebów kola zewnetrznego (1) rzeczywiscie zazebionego z kolem wewnetrznym (2), przy czym promien luku kolowego (K), usta¬ la sie jako równy lub nieco wiekszy niz promien krzywizny linii (E) równoodleglej w miejscu zet¬ kniecia, ponadto boki zebów pomocniczego kola zewnetrznego (lc) odwrócone od siebie^ zwrócone w strone sasiednich wierzcholków luku cykloidy otaczajacego je wyznacza sie co najmniej w górnej polowie zarysu zebów przez wspólny luk kolowy (K), a przy tym boki zebów kola we¬ wnetrznego (2) szlifuje sie co najmniej w górnej polowie zebów.

6. Sposób wedlug zastrz. 1—5, znamienny tym, ze liczbe zebów kola zewnetrznego (1) oraz licz¬ be zebów kola wewnetrznego (2) dobiera sie tak, by nie mialy wspólnego podzielnika.

7. Sposób wedlug zastrz. 1—6, znamienny tym, ze w celu szlifowania kolo zewnetrzne (1) obraca sie wzgledem jego osi (A) z okreslona predkoscia obrotowa i na obrót wzgledem osi (A) kola ze¬ wnetrznego naklada sie drugi obrót z inna pred¬ koscia obrotowa wzgledem osi wtórnej (Z), rów¬ noleglej do osi (A) kola zewnetrznego i przebie¬ gajacej w odleglosci promienia (rF) kola zasad¬ niczego pomniejszonego o promien (rR), wzgled¬ nie (rR') kola odtaczajacego cykloidy (H) od osi (A) kola zewnetrznego, a ponadto predkosc obro¬ towa kola zewnetrznego (1) wzgledem osi (A) ma sie tak do predkosci nalozonego obrotu, jak opi¬ sana odleglosc do promienia (rF) kola zasadni¬ czego (F).

8. Sposób wedlug zastrz. 3 i 7, znamienny tym, ze po szlifowaniu wykanczajacym wszystkich le¬ wych (Ib) lub prawych (la) boków zebów kola zewnetrznego i odstawieniu tarczy sciernej (7) w jej polozenie wyjsciowe kolo zewnetrzne (1) ob- nej (7) dookola jego osi (A) nie obracajac osi wtór¬ nej (Z) lub tez przesuwa sie odpowiednio tarcze scierna (7), a nastepnie szlifuje sie w ten sam sposób wszystkie prawe (la) wzglednie lewe (Ib) boki zebów.

9. Sposób wedlug zastrz. 1—8, znamienny tym, ze kolo wewnetrzne (2) obraca sie dookola jego osi z okreslona predkoscia obrotowa i na ten obrót wzgledem osi (I) kola wewnetrznego (2) naklada sie drugi obrót wzgledem osi wtórnej (52) rów-78 686 23 noleglej do osi (I) kola wewnetrznego (2) i znaj¬ dujacej sie w odleglosci równej róznicy promie¬ ni (ra, rc) kól podzialowych kola zewnetrznego (X) i kola wewnetrznego (2) z inna predkoscia obrotowa, przy czym predkosc obrotowa kola we¬ wnetrznego (2) wzgledem swej osi (I) ma sie tak do predkosci obrotowej nalozonego obrotu jak róznica promieni (ra, rc) kól podzialowych kola zewnetrznego (1) i kola wewnetrznego (2) do pro¬ mienia (rc) kola podzialowego kola wewnetrzne¬ go (2), przy czym oba obroty maja przeciwny kierunek, a ponadto podczas tego ruchu nastepu¬ je obróbka boków zebów metoda obwiedniowa. 10. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze do tej obróbki stosuje sie narzedzie dlutowni¬ cze (32, 34) o profilu co najmniej czesci uzebie¬ nia kola zewnetrznego, które porusza sie ruchem posuwisto-zwrotnym równolegle do osi obroto¬ wych (L 52) i oprócz ruchu dosuwowego niezbed¬ nego do postepujacej obróbki nie wykonuje sie za¬ dnego innego ruchu prostopadle do osi wtórnej. 11. Sposób wedlug zastrz. 5 i 9, znamienny tym, ze do szlifowania boków zebów kola wewnetrznego stosuje sie tarcze scierna (44), której os jest rów¬ nolegla do osi obrotu (I, 52), ponadto tarcze scierna (44) porusza sie ruchem posuwisto-zwrot¬ nym po luku kolowym (K) w plaszczyznie pro¬ stopadlej do osi obrotu (I, 52), w który to luk kolowy w zakresie szlifowania boków zebów, apro- ksymuje linie (E) równoodlegle od cykloidy (H), a poza tym przedluzony promien obrotowy (CC) 24 prowadzi przez tarcze scierna (SS) stale przez punkt (B) obiegajacy ze swa predkoscia obroto¬ wa os wtórna (52), przy czym odleglosc punktu (B) do osi wtórnej (52) jest równa promieniowi (ra) kola podzialowego kola zewnetrznego (1). 12. Sposób wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze po przeszlifowaniu co najmniej jednego lewego lub prawego boku zeba pomocniczego kola zewne¬ trznego (lc) tarcze scierna (44) wysuwa sie w kierunku jej osi z polozenia obrabiania kola we¬ wnetrznego (2), a po minieciu co najmniej jed¬ nego wrebu miedzy zebami pomocniczego kola zewnetrznego (lc) wsuwa sie ponownie do po¬ lozenia szlifowania kola wewnetrznego (2) i tak dalej, a nastepnie albo po przeszlifowaniu wszyst¬ kich lewych, wzglednie prawych boków zebów szlifuje sie wszystkie prawe wzglednie lewe boki zebów, albo podczas kazdego przejscia szlifuje sie po jednym lewym i prawym boku zeba. 13. Sposób wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze w celu szlifowania kola zewnetrznego (2), któ¬ rego nieparzysta liczba zebów ma sie tak do licz¬ by zebów wytwarzanego kola zewnetrznego (1), jak kolo odtaczajace (R wzglednie R') cykloidy okreslajace uzebienie kola zewnetrznego (1) do kola zasadniczego (F) cykloidy tarcze scierna (44) wysuwa sie osiowo z polozenia szlifowania kola wewnetrznego (2) w kierunku przeciwnym do kie¬ runku obrotu kola wewnetrznego (2) po przebyciu pelnego luku kolowego (K) otaczajacego luk cy¬ kloidy. 10 15 20 25KI. 88b,2 78 686 MKP F03C3/00 11 h UZA f~&3 ^EE3S ^N n [W ^\ FIG.1 \ ^S »i FIG.2KI. 88b,2 78 686 MKP F03c 3/00 KSG.3KI. 88b,2 78 686 MKP F03c3/00 FIG.6KI. 88b,2 78 686 MKP F03c3/00 32 .34 FIG. 7 -b- II ki Tt "4-2 J3_ H-33 19 rh *¦ H-31 -30 10 4% +i- 14 ' 15 L 4, 52 35 -IB FIG. 9 45 41- «J"—c—i h—rM rn iTT uiffl. . .i. ?* 50 yj\//A y/j/// \-t 30 '///////// A ZZ 3V 35 itta + 51 15 14 52: •19 3T 18 '^WXVVXV/AV// FIG.8a78 686 MKP F03c3/00 KI. 88b,2 FIG.

10. FIG.

11. FIG.

12. Typo Lódz, zam. 298/75 - 95 egz.

13. Cena 10 zl PL PL PL