PL182790B1

PL182790B1 - Sposób wytwarzania antybiotyków antracyklinowych

Info

Publication number: PL182790B1
Application number: PL96322360A
Authority: PL
Inventors: Ettore Bigatti; Francesco Bianchi
Original assignee: Sicor Spa
Priority date: 1995-03-22
Filing date: 1996-03-19
Publication date: 2002-02-28
Also published as: IL117545A0; DK0819132T3; ITMI950566A0; ATE181079T1; JPH11502215A; EP0819132B1; US5945518A; DE69602834T2; ITMI950566A1; ES2132901T3; IL117545A; HU225413B1; DE69602834D1; AU5110496A; HUP9802336A3; JP3983803B2; GR3031195T3; EP0819132A1; WO1996029335A1; IT1275953B1

Abstract

1 Sposób wytwarzania zw iazków o wzorze (A) w którym R 1 oznacza wodór, grupe OH lub O CO R2, gdzie R 2 oznacza grupe C 1-C4-alkilowa, znam ienny tym , ze a) poddaje sie N-chromonadaunorubicyne o wzorze (I), w którym R 1 oznacza w odór, halogen, odpowiednio chroniona grupe hydroksy- lowa, R3 oznacza grupe ochronna dla funkcji aminowej, lub je j pochodna, reakcji z kwasem trifluorometanosulfonowym („triflatow ym ” ) lub jego pochodna 1 otrzymany zwiazek o wzorze (II) b) w którym R 1 1R3 m aja wyzej podane znaczenie b) zabezpiecza sie grupe hydroksylow a w pozycji 9 i ewentualnie grupy hydroksylowe w pozycjach 6 i 11, otrzymany zwiazek przejsciow y o wzorze (III), w którym T oznacza grupe zabezpieczajaca a R 1 ma wyzej podane zna- czenie, c) poddaje sie zwiazek otrzymany w etapie b) reakcji z s o la aminy drugorzedowej lub trzeciorzedowej z kwasem o wzorze RCO O H , w którym R oznacza reszte alifatyczna ewentualnie podstawiona lub przedzielona heteroatomami lub reszte aromatyczna ewentualnie podsta- w iona w wyniku której otrzymuje sie ester o wzorze (IV), w którym R, R 1, R3 i T m aja w yzej podane znaczenie, d) usuwa sie grupe ochronna z grupy hydroksylowej w pozycji 9, otrzymujac zwiazek przejsciowy o wzorze (V), w którym R, R 1 i R3 m aja wyzej podane znaczenie, e) hydrolizuje sie powstaly ester do N-chronionej epidaunorubicyny o wzorze (V I), w którym R 1 i R3 m aja wyzej podane znaczenie, i) usuwa sie grupe ochronna z funkcji aminowej, 1 jesli jest to pozadane g) przeksztalca sie otrzymany zw iazek do epirubicyny lub je j estru o wzorze (A), w którym R 1 oznacza grupe OH lub O CO R2, a R 2 m aja w yzej podane znaczenie PL PL

Description

a) prowadzi się reakcję doksorubicyny z odpowiednim odczynnikiem zabezpieczającym grupy hydroksylowe w pozycjach 9 i 14, a następnie ochronę grupy 3'-aminowej, z wytworzeniem związku o wzorze (VII)

(VII) w którym Mi oznacza grupę Ci-C4-alkoksylowąa M₂ oznacza atom wodoru lub grupę Ci-C4-alkilową;

b) związek przejściowy (VII) poddaje się reakcji z kwasem trifluorometanosulfonowym („tnflatowym”) lub jego reaktywną pochodną, z wytworzeniem związku o wzorze (VHI)

(vm) w którym Mi, M₂ i M₃ mają wyżej podane znaczenie,

182 790

c) blokuje się grupy hydroksylowe w pozycjach 6,11 z utworzeniem związku przejściowego o wzorze (IX)

w którym T oznacza grupę ochronną, Mi, M₂ i R₃ mają wyżej podane znaczenie;

d) poddaje się związek otrzymany w etapie c) reakcji z solą aminy drugorzędowej lub trzeciorzędowej z kwasem karboksylowym o wzorze RCOOH, w którym R oznacza resztę alifatyczną ewentualnie podstawioną lub przedzieloną heteroatomami, resztę aromatyczną ewentualnie podstawioną, z wytworzeniem estru o wzorze (X)

(X) w którym R, R₃, Mi i M₂ mają wyżej podane znaczenie;

e) hydrolizuje się ester, a następnie usuwa się grupy ochronne z grup hydroksylowych 9114 i z grupy aminowej.

8. Sposób według zastrz. 7, znamienny tym, że jako sól kwasu karboksylowego stosuje się sól trietyloaminy.

9. Sposób według zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że stosuje się kwas wybrany z grupy obejmującej kwasy mrówkowy, octowy, izomasłowy, trimetylosihlooctowy, p-nitrobenzoesowy.

182 790

10. Sposób według zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że etap d) przeprowadza się w temperaturze od 0°C do 50°C.

11. Sposób według zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że podstawnik R₃ oznacza grupę tnfluoroacetylową.

Niniejszy wynalazek dotyczy sposobu wytwarzania antybiotyków antracyklinowych.

Epirubicyna (epidoksyrubicyna) i epidaunomycyna są antybiotykami należącymi do klasy antybiotyków antracyklinowych przejawiającymi aktywność przeciwnowotworową.

Związki te różmąsię od związków przeciwnowotworowych doksorubicyny i daunorubicyny konfiguracją grupy hydroksylowej na atomie węgla w pozycji C-4' w części glikozydowej cząsteczki; konfiguracja tej grupy jest, odpowiednio, aksjalna w doksorubicynie i daunorubicyme, a ekwatorialna w epirubicynie i epidaunomycynie.

Doksorubicyna jest stosowana od dawna w leczeniu nowotworów, patrz praca przeglądowa Arcamone, ed. „Doxorubicin”, Acad. Press, New York 1981. Poważnym efektem ubocznym działania doksorubicyny jest wywoływanie często nieodwracalnych miokardiopatii.

Stwierdzono, że epirubicyna posiada korzystniejsze właściwości farmakologiczne w porównaniu do swego analogu wykazując równoważną aktywność przeciwnowotworową przy słabszych efektach ubocznych (R.B.Weiss i wsp., Cancer Chemother, Pharmacol., 18, 185-97 (1986)).

Wyjściowa synteza epirubicyny polega na kondensacji aglikonu daunomycyny o wzorze (B) z 1-chloro-pochodną akozaminy chronionej w postaci trifluoroacetamidu (Arcamone F. i wsp., J. Med. Chem., 18, 7, 703-707 (1975)), następnie na usunięciu grupy ochronnej i przekształcaniu łańcucha bocznego metodą dobrze znaną w literaturze stosowaną już przy przekształceniu daunorubicyny w doksorubicynę (E.M. Acton, J. Med. Chem., 17, 65 (1974); DE 1917874).

Chlorek Ν,Ο-pochodnej trifluoroacetyloakozoaminy otrzymuje się z różnych naturalnych cukrów na drodze syntetycznych przemian stanowiących procesy raczej złożone i drogie.

We włoskim patencie Italian Patent 1,163,001, a następnie w pracy G. Bonadonna w „Advansces in Anthracycline Chemotherapy Epirubicyn”, Masson Ed., Milan, Italy, 1984 ujawniono proces syntetyczny przeprowadzany na całym glikozydzie N-tnfluoroacetylodaunorubicyny. Proces ten obejmuje utlenianie grupy hydroksylowej w pozycji C-4' do grupy ketonowej, a następnie stereoselektywnąredukcję grupy hydroksylowej działaniem borowodorku sodowego. Reakcję utleniania przeprowadzano w niezwykle niskiej temperaturze (-70°C). Pochodna ketonowajest bardzo „delikatna” i nietrwała. Ponadto, redukcja borowodorkiem sodowym musi być przeprowadzana w niskiej temperaturze aby zminimalizować możliwość zachodzenia konkurencyjnej redukcji grupy ketonowej aglikonu. Chociaż nie zostało to wprost

182 790 podane można z wymienionego patentu wydedukować, że maksymalne wydajności izomeryzacji wynosiły około 48%.

B. Barbieri i wsp., Cancer Research, 47, 4001 (1987) opisali mnąmetodę epimeryzacji na węglu C-4'. Metoda ta polega na otrzymaniu 4'-halogeno-daunoribicyny, a następnie przeprowadzeniu epimeryzacji z konfiguracji ekwatorialnej na aksjalną to jest w odwrotnym kierunku od żądanego w niniejszym wynalazku. Epimeryzację przeprowadza się w reakcji podstawienia nukleofilowego ekwatorialnej grupy - triflanu (trifhiorometanosulfomanu) halogenkiem tetrabutyloamoniowym.

Znaleziono nową metodę izomeryzacji grupy 4'-hydroksylowej w reszcie daunozaminy prowadzoną na całej cząsteczce antybiotyku antracyklinowego w takich warunkach reakcji, które można znacznie łatwiej regulować mając zwłaszcza na uwadze kontrolę temperatury reakcji i łatwiejsze procedury oczyszczania.

Według tej metody, epimeryzację grupy 4'-hydroksylowej z konfiguracji aksjalnej na ekwatorialnąw reszcie daunozaminy, odpowiednio zabezpieczonej w funkcji aminowej, realizuje się wprowadzając silnągrupąopuszczającą apóźniej podstawiając jągrupąkarboksylanową z inwersją konfiguracji na atomie węgla C-4', i przeprowadzając następnie hydrolizę estru kwasu karboksylowego z zachowaniem grupy hydroksylowej oraz usunięcie grupy ochronnej z funkcji aminowej.

W badaniach prowadzonych nad reakcjąepimeryzacji okazało się, że wydajności żądanego epimeru nie są zbyt wysokie z uwagi na tworzenie się produktu ubocznego w konkurencyjnej reakcji podstawienia grupy opuszczającej-triflanu.

Zadziwiającym było stwierdzenie, że zabezpieczenie grup hydroksylowych w rdzeniu aghkonu, a zwłaszcza grupy hydroksylowej w pozycji 9, umożliwia otrzymanie żądanego epimeru bez konkurencyjnego powstawania produktu ubocznego.

Dla celów niniejszego wynalazku podstawowym jest zabezpieczenie grupy hydroksylowej w pozycji 9. Ochrona grup hydroksylowych w pozycjach 6 i 11 poprawia wydajności procesu.

Dlatego też, przedmiotem niniejszego wynalazku jest proces wytwarzania antybiotyków z klasy antybiotyków antracyklinowych o wzorze (A)

w którym R¹ oznacza wodór, grupę OH lub OCOR², gdzie R² oznacza grupę Ci-C4-alkilową obejmujący epimeryzację grupy 4'-hydroksylowej w reakcji podstawienia nukleofilowego 4'-tnflanu grupą karboksylanową przy zabezpieczonych grupach hydroksylowych w aglikonowej części cząsteczki.

182 790

Zgodnie z pierwszym rozwiązaniem wynalazku proces wytwarzania obejmuje: a) reakcję N-chronionej daunorubicyny o wzorze (I)

lub jej pochodnej, w którym R¹ oznacza wodór, halogen, odpowiednio chronioną grupę hydroksylową; R₃ oznacza grupę ochronną dla funkcji aminowej;

z kwasem trifluorometanosulfonowym („triflatowym”) lub jego pochodnąprowadzącą do otrzymania związku o wzorze (II) H

w którym R¹ i R3 są jak zdefiniowano powyżej;

b) zabezpieczenie grupy hydroksylowej w pozycji 91 ewentualnie grup hydroksylowych w pozycjach 6 i 11 prowadzące do otrzymania związku przejściowego o wzorze (III)

w którym T oznacza grupę zabezpieczającą, a R, R¹ i R3 sąjak zdefiniowano powyżej;

182 790

c) poddanie związku otrzymanego w etapie b) reakcji z solą aminy drugorzędowej lub trzeciorzędowej z kwasem RCOOH, gdzie R oznacza resztę alifatyczną, ewentualnie podstawioną lub przedzieloną heteroatomami lub resztę aromatyczną ewentualnie podstawioną, w wyniku której otrzymuje się ester o wzorze (IV)

w którym R, R¹, R3 i T są jak zdefiniowano poprzednio;

d) usunięcie grupy ochronnej z grupy hydroksylowej w pozycji 9 prowadzące do związku przejściowego o wzorze (V)

w którym R, R¹ i R₃ sąjak zdefiniowano poprzednio;

e) hydrolizę estru prowadzącą do powstania N-chronionej epidaunorubicyny o wzorze (VI)

w którym R¹1 R3 sąjak zdefiniowano poprzednio;

182 790

f) usunięcie grupy ochronnej z funkcji aminowej, i jeśli jest to pożądane g) przekształcenie do epirubicyny lub jej estru o wzorze (A)

2 2 · w którym R oznacza grupę OH lub OCOR , gdzie R jest jak zdefiniowano powyżej.

Korzystnym związkiem wyjściowym jest trifluoroacetamid daunorubicyny, lub jego pochodna, znane w tej dziedzinie, otrzymana dowolną znaną metodą z daunorubicyny i bezwodnika trifluorooctowego (np. J. Med. Chem., 18, 7, 703-707 (1975)).

Można z powodzeniem stosować inne grupy ochronne dla funkcji aminowej np. ochrony typu estrów kwasu karbaminowego jak karbaminian fluorenylometoksylowy (grupę Fmoc) i tym podobne.

Jako grupę opuszczającą zastosowano tutaj jon triflanowy (trifluorometanosulfonowy), który dostępny jest handlowo i może być użyty w formie odpowiedniego bezwodnika. Reakcję przeprowadza się w odpowiednich rozpuszczalnikach, które nie oddziaływują z reagentami i produktem końcowym; takimi są mało polarne rozpuszczalniki aprotonowe, na przykład dichlorometan, dichloroetan, chloroform, dioksan, tetrahydrofuran, benzen.

Reakcję prowadzi się w niskiej temperaturze (około 0°C) w czasie wystarczającym do zakończenia reakcji.

Związek przejściowy o wzorze (II) można użyć bez wyodrębniania bezpośrednio w następnym etapie syntezy. Po jego przeprowadzeniu do tego samego naczynia reakcyjnego dodaje się odpowiedni odczynnik wprowadzający grupę ochronną na grupy hydroksylowe w pozycji 9, i jeśli jest to pożądane w pozycjach 6 i 11 w części aglikonowej. Ten związek pośredni (III) można również użyć bezpośrednio w następnym etapie syntezy. Odpowiednie grupy ochronne stosowane w tej reakcji znane są specjalistom dziedziny. Preferowaną grupą ochronną jest, z uwagi najej niski koszt, grupa trimetylosililowa, lecz inne pokrewne grupy sililowe są równie przydatne.

W kolejnym etapie syntezy dodaje się karboksylan w postaci soli z drugorzędową i trzeciorzędową aminą. Stwierdzono, że z czwartorzędowymi solami amoniowymi reakcja nie przebiega w sposób zadawalający.

Przykładami karboksylanów są: mrówczan , octan, izomaślan, trimetylosililooctan, p-nitrobenzoesan, halogenooctany takie jak np., tnfluorooctan. Ani obecność dowolnego podsta wnika w reszcie alifatycznej lub aromatycznej ani heteroatomów w łańcuchu alifatycznym kwasu RCOOH me powinna zakłócać przebiegu reakcji podstawienia nukleofilowego. Preferowaną aminąjest trietyloamina. Reakcję przeprowadza się w przedziale temperatur od 0°C do 50°C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie wystarczającym do pełnego zakończenia reakcji Na koniec, produkt o wzorze (IV) wyodrębnia się metodami konwencjonalnymi, po czym podda182 790 je się go konwencjonalnej procedurze usunięcia grupy ochronnej z grupy hydroksylowej w pozycji 9 otrzymując w ten sposób związek o wzorze (V).

Hydrolizę estru przeprowadza się w warunkach zasadowych w sposób dobrze znany specjalistom w dziedzinie, na przykład rozpuszczając związek (V) w rozpuszczalniku polarnym takim jak metanol i dodając wodorotlenek metalu alkalicznego lub ziem alkalicznych jak np. wodorotlenek sodu. W ten sposób otrzymuje się N-chronionąepidaunorubicynę (VI), a po usunięciu (hydrolizie) grupy ochronnej z atomu azotu epidaunorubicynę (A; R¹⁼H), którą, jeśli trzeba, przekształca się w epirubicynę lub jej ester (A; R¹⁼OH lub OCOR²) wykorzystując znane w tej dziedzinie procesy (np. A. Suarato i wsp., Carbohydrate Res., 98, clc3 (1981)).

Zgodnie z innym rozwiązaniem niniejszego wynalazku epirubicynę otrzymuje się wychodząc z doksorubicyny o wzorze (C),

i wówczas wymieniony proces obejmuje:

a) reakcję doksorubicyny z odpowiednim odczynnikiem zabezpieczającym grupy hydroksylowe w pozycjach 9 i 14, a następnie ochronę grupy 3'-aminowej, prowadzące do związku o wzorze (VII)

w którym M i oznacza grupę C i -C4-alkoksy Iową i M₂ oznacza wodór lub grupę C i -C4-alkilową;

182 790

b) reakcję związku przejściowego (VII) z kwasem trifluorometanosulfonowym („triflatowym”) lub jego reaktywną pochodną prowadzącą do otrzymania związku o wzorze (VIII)

(Vin) w którym Μι, M21 M3 sąjak zdefiniowano powyżej;

c) blokowanie grup hydroksylowych w pozycjach 6,11 z utworzeniem związku przejściowego o wzorze (IX)

w którym T oznacza grupę ochronną, Μι, M2 i R3 sąjak zdefiniowano powyżej;

d) poddanie związku otrzymanego w etapie c) reakcji z solą aminy drugorzędowej lub trzeciorzędowej z kwasem karboksylowym o wzorze RCOOH, gdzie R oznacza resztę alifatyczną ewentualnie podstawioną lub przedzieloną heteroatomami, resztę aromatyczną ewentualnie podstawioną, w której otrzymuje się ester o wzorze (X)

182 790

(X) w którym R, R3, Mi i M₂ są jak zdefiniowano powyżej;

e) hydrolizę estru, a następnie usunięcie grupy ochronnej z grup hydroksylowych 9 i 14 i z grupy aminowej.

Związek wyjściowy otrzymuje się w sposób konwencjonalny. W preferowanym przykładzie jest nim reakcja doksorubicyny z ortomrówczanem trietylu (M] = C₂H₅O, M₂ = H) (patrz Arcamone, jak wyżej, str. 21). Kolejne etapy syntezy przeprowadza się takjakto opisano w pierwszym rozwiązaniu niniejszego wynalazku. W szczególności etap d) prowadzi się w temperaturze z przedziału od 0°C do 50°C, najkorzystniej w temperaturze pokojowej. Grupy ochronne usuwa się dobrze znanymi metodami.

Następujące przykłady ilustrują wynalazek.

Przykład I. Mieszaninę związku I (5 g) w dichlorometanie (500 ml) i pirydynie (2,5 ml) oziębiono do temperatury 0°C i dodano powoli do roztworu bezwodnika kwasu trifluorometanosulfonowego (2,5 ml) w dichlorometanie (125 ml). Otrzymaną mieszaninę pozostawiono na 1 godzinę do przereagowania i utworzenia triflanu (związek II).

Następnie dodano N,O-bis-trimetylosihloacetamid (10 ml) i całość ogrzano do temperatury pokojowej i mieszano przez 4 godziny. Tris-sililowąpochodną (związek III, T = trimetylosihl) połączono z 0,1 molowym roztworem izomaślanu trietyloamomowego w dichlorometanie (500 ml) i całość mieszano w temperaturze pokojowej przez dalsze 15 godzin. Mieszaninę reakcyjną przemyto 500 ml 0,25 N roztworu kwasu solnego, a następnie 2% roztworem wodorowęglanu sodu i na koniec 2 x 500 ml wody. Fazę organiczną wysuszono nad siarczanem sodu, przesączono i odparowano do sucha. Otrzymano 5 g związku IVc (R = (CH₃)₂CH, T = Si(CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

Ή-NMR (CDC1₃), ppm: 13,92 (s, 1H, fenol OH); 13,40 (s, 1H, fenol OH); 8,05 (d, 1H, H-l); 7,80 (t, 1H, H-2); 7,40 (d, 1H, H-3); 6,55 (d, 1H, CONH); 5,37 (d, 1H, H-l'); 5,05 (m, 1H, H-7); 4,65 (t, 1H, H-49; 4,55-4,40 (m, 2H, H-3' i H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH₃); 3,25 (q, 2H, 10-CH₂); 2,65-2,55 (m, 1H, CHCOO); 2,45-2,20 (m,2H, 8-CH₂); 2,37 (s, 3H, COCH₃); 2,10-1,70 (m, 2H, 2'-CH₂); 1,30-1,10 (m, 9H, 5'-CH₃ i (CH₃)₂); 0,15 (s, 9H, Si(CH₃)₃).

Przykład II. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 1 i biorąc do reakcji octan tnetyloamomowy otrzymano 5 g związku IVa (R = CH₃, T = Si(CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

Przykład III. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 1 i biorąc do reakcji mrówczan dietyloamomowy otrzymano 5,1 g związku IVd (R = Η, T = Si(CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

Przykład IV. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 1 i biorąc do reakcj 1 p-nitrobenzoesan trietyloamoniowy otrzymano 4,9 g związku IVe (R = p-O₂NC₆H₄, T = Si(CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

182 790

Przykład V. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 1 i biorąc do reakcji octan trietyloamino tnmetylosililowy otrzymano 5,1 g związku IVb (R = (CH₃)₃SiCH₂,

T = Si(CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

Przykład VI. Roztwór związku IVc (5 g) w dichlorometanie (1000 ml) dodano do 48% wodnego roztworu fluorku potasowego (20 ml) zawierającego 1 g octanu trietyloamomowego. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 dni, po czym rozdzielono fazy. Fazę organiczną, po wysuszeniu nad siarczanem sodu, odparowano do sucha. Pozostałość oczyszczano na kolumnie (żel krzemionkowy; układzie eluujący dichlorometan-aceton 95:5) otrzymując 4,5 g związku Vc (R = (CH₃)₂CH).

Ή-NMR (CDC1₃), ppm: 14,00 (s, 1H, fenol OH); 13,28 (s, 1H, fenol OH); 8,03 (d, 1H, H-l); 7,79 (t, 1H, H-2); 7,40 (d, 1H, H-3); 6,68 (d, 1H, CONH); 5,53 (d, 1H, H-O; 5,30 (m, 1H, H-7); 4,65 (t, 1H, H-4'); 4,40-4,10 (m, 2H, Η-3'i H-S'), 4,10 (s, 3H, OCH₃); 3,35-2,85 (m, 2H, 10-CH₂); 2,65-2,55 (m, 1H, CHCOO); 2,45 (s, 3H, COCH₃); 2,45-1,70 (m, 4H, 8-CH₂ i 2'-CH₂); 1,27 (d, 3H, 5'-CH₃); 1,15 (t, 6H, (CH₃)₃).

Przykład VII. Postępując według procedury podanej w przykładzie 6 i wychodząc ze związku IVa (5 g) otrzymano 4,2 g związku Va (R = CH₃, R₃ = CF₃CO).

Przykład VIII. Postępując według procedury podanej w przykładzie 6 i wychodząc ze związku IVd (5,1 g) otrzymano 4,4 g związku Vd (R - H, R₃ = CF₃CO).

Przykład IX. Postępując według procedury podanej w przykładzie 6 i wychodząc z e związku IVe (4,9 g) otrzymano 4,3 g związku Ve (R = p-O₂NC₆H₄, R₃ = CF₃CO).

Przykład X. Postępując według procedury podanej w przykładzie 6 i wychodząc ze związku IVb (5,1 g) otrzymano 3,9 g związku Va (R = CH₃, R₃ = CF₃CO).

Przykład XI. Roztwór związku Vc (4,5 g) w metanolu (270 ml) zadano 0,3 ml 10% roztworu wodorotlenku sodu; po 2 godzinach mieszaninę zobojętniano dodając 0,1 ml kwasu octowego i całość odparowano do sucha. Pozostałość rozpuszczono w 20 ml dichlorometanu 10,5 ml wody. Roztwór pozostawiono na 10 godzin do wykrystalizowania; otrzymano 3 g związku VI (R¹ = H, R₃=CF₃CO).

'H-NMRiCDCl^ppm: 14,00 (s, 1H, fenol OH); 13,25 (s, 1H, fenol OH); 8,05 (d, 1H,H-1); 7,80 (t, 1H, H-2); 7,40 (d, 1H, H-3); 6,55 (d, 1H, CONH); 5,55 (d, 1H, H-l'); 5,25 (m, 1H, H-7); 4,10 (s, 3H, OCH₃); 4,10-3,85 (m, 3H, H-3', H-4' i H-SJ; 3,35-2,85 (dd, 2H, 10-CH₂); 3,30 (s, 1H, 9-OH); 2,40 (s, 3H, COCH₃); 2,40-1,75 (m, 4H, 8-CH₂12'-CH₂); 1,40 (d, 3H, 5'-CH₃).

Przykład XII. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 11 i wychodząc ze związku Va (4,2 g) otrzymano 3,5 g związku VI (R¹ = H, R₃ = CF₃CO).

Przykład XIII. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 111 wychodząc ze związku Vd (4,4 g) otrzymano 3,9 g związku VI (R¹ = H, R₃ = CF₃CO).

Przykład XIV. Postępując według procedury opisanej w przykładzie 111 wychodząc ze związku Ve (4,3 g) otrzymano 2,9 g związku VI (R¹ = H, R₃ = CF₃CO).

Przykład XV. Mieszaninę chlorowodorku doksorubicyny (1,6 g) w dimetyloformamidzie (32 ml) dodano do ortomrówczanu trietylu (8 ml) i kwasu trifluorooctowego (0,8 ml). Uzyskany roztwór mieszano w temperaturze pokojowej przez 3 godziny, po czym rozcieńczono go dichlorometanem (60 ml) i dodano N-metylomorfolinę (2,5 ml). Po oziębieniu do temperatury 0°C do mieszaniny dodano roztwór bezwodnika trifluorooctowego (0,8 ml) w dichlorometanie (6 ml) i reakcję prowadzono przez 3 godziny w temperaturze 0°C, po czym dodano 3 g wodorowęglanu sodowego 130 ml metanolu. Po około 20 minutach mieszaninę reakcyjną przemyto 50 ml wody, 50 ml 0,25 N roztworu kwasu solnego i 50 ml wody. Fazę organiczną wysuszono nad siarczanem sodu i odparowano do sucha.

Pozostałość (związek VII, M! = C₂H₅O, M₂ = H) rozpuszczono w 100 ml dichlorometanu i 5 ml pirydyny, oziębiono do 0°C i po kropili dodano do roztworu bezwodnika kwasu tnfluorometanosulfonowego (0,5 ml) w dichlorometanie (20 ml). Mieszaninę utrzymywano w temperaturze 0°C przez około 1 godzinę otrzymując triflan (związek VIII, M] = C₂H₅O, M₂ = H, R₃ = CF₃CO).

182 790

Aby otrzymać pochodną bis-sililową (związek IX, Mj = C₂H₅O, M₂ = Η, T = Si(CH₃)₃,

R3 ~ CF₃CO) dodano 2 ml bis-trimetylosililoacetamidu i mieszaninę ogrzewano przez 4 godziny w temperaturze pokojowej, po czym dodano IM roztwór mrówczanu trietyloamoniowego w dichlorometanie (100 ml). Po 15 godzinnej reakcj i otrzymano związek (X) (R=H, Mj = C2H₅O, M₂ = H).

Po dodaniu 10 ml 48% roztworu fluorku potasowego w 20 ml metanolu całość mieszano przez 2 dni. Fazę organiczną przemyto 100 ml 0,5 N roztworu kwasu solnego, następnie 100 ml 3% roztworu wodorowęglanu sodowego i na koniec 100 ml wody. Fazę organiczną wysuszono nad siarczanem sodu i odparowano do sucha. Pozostałość zadano 250 ml 0,1 M wodnego roztworu wodorotlenku sodowego w temperaturze 5°C przez 3 godziny, po czym produkt ekstrahowano 4 x 250 ml CHC1₃; połączone fazy organiczne wysuszono nad Na₂SO₄ i odparowano do sucha. Pozostałość rozpuszczano w 100 ml metanolu i pH doprowadzono do pH = 2 dodając kwas solny Hydroliza ortoestrujest zakończona po około 30 minutach. Mieszaninę odparowano pod zmniejszonym ciśnieniem w temperaturze pokojowej i pozostałość ugniatano z eterem diizopropylowym otrzymując 0,5 g surowego chlorowodorku epirubicyny.

Oczyszczenie surowego produktu przeprowadzono według włoskiego patentu Italian Patent n. 1,237,202 otrzymując czysty chlorowodorek epirubicyny.

‘H-NMR(DMSO), ppm: 14,00 (s, 1H, fenol OH); 13,25 (s, 1H, fenol OH); 8,20-8,00 (szer. s, 3H, NH₃ ⁺); 7,90 (m, 2H, Η-1 i H-3); 7,65 (m, 1H, H-2); 5,80 (d, 1H, 4'-OH); 5,55 (s, 1 Η, 9-OH), 5,30 (szer. s, 1H, H-l'); 4,95 (m, 2H, H-7 i 14-OH); 4,60 (m, 2H, 14-CH₂); 4,00 (szer. s, 4H, OCH₃1H-5'); 3,15 (m, 2H, H-3' 1 H-4'); 2,95 (q, 2H, 10-CH₂); 2,30-1,70 (m, 4H, 8-CH₃12'-CH₂); 1,25 (d, 3H, 5'-CH₃).

Przykład XVI. Mieszaninę związku I (R¹ = H) (5 g) w dichlorometanie (500 ml) i pirydynie (2,5 ml) oziębiono do temperatury 0°C i dodano powoli do roztworu bezwodnika kwasu trifluoromtanosulfonowego (2,5 mL) w dichlorometanie (125 ml). Mieszaninę poddano reakcji przez około 1 godzinę otrzymując triflan (związek II, Rj = H). Następnie dodano pirydynę (6 ml) 1 trifluorometanosulfonian tri etylosililu (15 ml) i całość mieszano przez 4 godziny w temperaturze pokojowej.

Tris-sililowąpochodną(związek III); R¹ = Η, T = (C2H5)3Si) zmieszano z 0,1 M roztworem mrówczanu trietyloamoniowego w dichlorometanie (500 mL) i mieszano w temperaturze pokojowej przez kolejne 15 godzin. Mieszaninę reakcyjną przemyto 500 ml 0,25 N roztworu kwasu solnego, następnie 2% roztworem wodorowęglanu sodowego i na koniec 2 x 500 ml wody. Fazę organiczną wysuszono nad siarczanem sodu, przesączono i odparowano do sucha. Otrzymano 5,2 g związku IVf ((R¹ = H, R = H, R = Si(CH2CH₃)₃, R₃ = CF₃CO).

*H-NMR (CDC1₃), ppm: 13,96 (s, 1H, fenol OH); 13,39 (s, 1H, fenol OH); 8,14 (s, 1H, HCO^); 8,02 (d, 1H, H-l) 7,77 (t, 1H, H-2); 7,36 (d, 1H, H-3); 6,39 (d, 1H, CONH); 5,41 (d, 1H, H-l'); 5,09 (m, 1H, H-7); 4,74 (t, 1H, H^, 4,51-4,31 (m, 2H, H-3' i H-S), 4,07 (s, 3H, OCH₃); 3,43-3,00 (q, 2H, 10-CH₂); 2,31-1,64 (m, 2H, 8-CH₂ i 2'-CH₂); 2,29 (s, 3H, COCH₃); 1,29 (d, 3H, 5'-CH₃); 0,90 (t, 9H, Si(CH₂CH₃)₃; 0,62 (q, 6H, Si(CH₂CH₃)₃.

Przykład XVII. Postępując według procedury podanej w przykładzie 6 i wychodząc ze związku IVf (5,2 g) otrzymano 4,2 g związku Vd.

Przykład XVIII. 145 mg (14-Walerianianu N-trifluoroacetyloadnamycyny (0,2 mM) (AD32) otrzymanego sposobem opisanym w patencie US Patent 4,033,566 rozpuszczono w 10 ml bezwodnego CH₂C1₂; następnie mieszaninę oziębiono do temperatury 5°C po czym dodano 48 μ] pirydyny 149 μΐ bezwodnika kwasu trifluorometanosulfonowego (0,3 mM). Po 2 godzinach gdy reakcja, prowadzona z chłodzeniem, była zakończona dodano 49 μ! (0,2 mM) bis-trimetylosihloacetamidu, całość ogrzano do temperatury pokojowej 1 mieszano przez 4 godziny. Sililowany produkt zmieszano z 450 μΐ (3,3 mM) trietyloaminy i 124 μΐ (3,3 mM) kwasu mrówkowego. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez dalsze 15 godzin po czym dodano 2 ml metanolu i 2 ml 48% wodnego roztworu fluorku potasowego. Po dwóch dniach rozdzielono fazy i fazę organiczną ekstrahowano 10 ml wody. Po odparowaniu fazy organicznej pozostałość krystalizowano z czystego dichlorometanu. Krystaliczny 14- walerianian-3-trifluoroacetamid epiadriamy18

182 790 cyny wykazywał temp. top. 230°C oraz widma NMR (DMSO) i MS zgodne z jego strukturą.

Otrzymany produkt miał nieco niższą wartość R_f niż związek wyjściowy AD32.

Hydroliza produktu przeprowadzona z 0,05 M wodnym roztworem wodorotlenku sodu przez 10 minut w temperaturze 5°C wskazała na częściowe powstawanie epirubicyny, która po wyizolowaniu chromatograficznym okazała się być identyczna do opisanej poprzednio.

Przykład XIX. 1 g Chlorowodorku daunorubicyny w 40 ml bezwodnego dichlorometanu poddano reakcji w temperaturze pokojowej z 0,4 ml N-metylomorfoliny 10,6 g FMOC-chlorku. Po 1 godzinie dodano 3 ml metanolu i całość pozostawiono w temperaturze pokojowej na 12 godzin. Mieszaninę reakcyjnąprzemyto ekstrahując 20 ml 0,2 M roztworu HC1,20 ml wody, a następnie wysuszono nad siarczanem sodu. Po odparowaniu pozostałość krystalizowano z eteru diizopropylowego. Otrzymano, jako pierwszy rzut, 0,5 g produktu o temp. top. 174-175°C.

150 mg produktu poddano reakcji tak jak w przykładzie 18 z tym, że hydrolizę prowadzono nie z 0,05 M roztworem wodorotlenku sodu lecz z 1 ml dimetyloformamidu i 0,15 ml dietyloaminy przez około 1 godzinę w temperaturze -10°C. Do mieszaniny dodano 20 ml eteru etylowego i wytrącony gumowaty produkt odsączono i zawieszono w wodzie. Następnie dodano kwas solny (q.s.) do rozpuszczenia pozostałości doprowadzając pH do wartości 3,7. Roztwór oczyszczono na fazie odwróconej RP18 analogicznie jak to opisano we włoskim patencie Italian Pat. 1,237,202 otrzymując czystą epidaunorubicynę identyczną z opisaną już w literaturze.

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz.

Claims

1. Sposób wytwarzania związków o wzorze (A)

w którym R¹ oznacza wodór, grupę OH lub OCOR², gdzie R² oznacza grupę Ci-C₄-alkilową znamienny tym, że

a) poddaje się N-chronioną daunorubicynę o wzorze (I)

w którym R¹ oznacza wodór, halogen, odpowiednio chronioną grupę hydroksylową; R₃ oznacza grupę ochronną dla funkcji aminowej, lub jej pochodną reakcji z kwasem trifluorometanosulfonowym („tnflatowym”) lub jego pochodną i otrzymany związek o wzorze (II)

182 790

(Π)

b) w którym R¹ i R₃ mają wyżej podane znaczenie b) zabezpiecza się grupę hydroksylową w pozycji 9 i ewentualnie grupy hydroksylowe w pozycjach 6 i 11, otrzymany związek przejściowy o wzorze (ΓΠ)

w którym T oznacza grupę zabezpieczającą, a R¹ ma wyżej podane znaczenie,

c) poddaje się związek otrzymany w etapie b) reakcji z solą aminy drugorzędowej lub trzeciorzędowej z kwasem o wzorze RCOOH, w którym R oznacza resztę alifatyczną, ewentualnie podstawioną lub przedzieloną heteroatomami lub resztę aromatyczną ewentualnie podstawioną, w wyniku której otrzymuje się ester o wzorze (IV)

182 790

w którym R, Ri, R₃ i T mająwyżej podane znaczenie,

d) usuwa się grupę ochronną z grupy hydroksylowej w pozycji 9, otrzymując związek przejściowy o wzorze (V)

w którym R, Ri i R₃ mająwyżej podane znaczenie,

e) hydrohzuje się powstały ester do N-chronionej epidaunorubicyny o wzorze (VI)

H R₃ w którym R¹ i R₃ mają wyżej podane znaczenie,

182 790

f) usuwa się grupę ochronną z funkcji aminowej, i jeśli jest to pożądane

g) przekształca się otrzymany związek do epirubicyny lub jej estru o wzorze (A)

1 2 2 w którym R oznacza grupę OH lub OCOR , a R mająwyżej podane znaczenie.

2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się sól kwasu karboksylowego tnetyloaminy.

3. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że stosuje się kwas wybrany z grupy obejmującej kwasy mrówkowy, octowy, izomasłowy, trimetylosililooctowy, p-nitrobenzoesowy.

4. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że etap c) przeprowadza się w temperaturze od 0°C do 50°C.

5. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że grupy hydroksylowe w pozycjach 6, 9ill zabezpiecza się grupą trialkilosililową.

6. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że podstawnik R₃ oznacza grupę tnfluoroacetylową.

7. Sposób wytwarzania epirubicyny o wzorze