Przedmiotem wynalazku jest pipeta.Znana jest konstrukcja pipety zawierajacej rekojesc, której górna koncówka jest wyposazona w przycisk z trzonkiem oraz osadzony suwliwie wewnatrz trzon tlokowy, przy czym do dolnej koncówki trzonu tlokowego jest przylaczony tlok, lub za pomoca wspólnego elementu tloczysko- wego kilka tloków, a ponadto ma tuleje cylindryczna, jedna dla kazdego z tloków zamocowana do oslony ramowej, stanowiaca jedna calosc z rekojescia.Ponadto trzon tlokowy i trzonek przycisku sa usytuowane równolegle i w pewnej odleglosci wzgledem siebie, a ich powierzchnie zwrócone ku sobie sa uksztaltowane odpowiednio do jedno¬ czesnie z nim wspóldzialajacego kola zebatego lub kola ciernego, osadzonego miedzy nimi i ulozyskowanego w rekojesci za pomoca walu. Przy wciskaniu przycisku nastepuje unoszenie tloka lub tloków w kazdej z tulei cylindrycznych z polozenia dolnego w polozenie górne za pomoca trzonka przycisku, kola zebatego lub kola ciernego i trzonu tlokowego, a tym samy zasysanie cieczy do zbiornika koncowego, przylaczonego do kazdej z tulei cylindrycznych.Pipety tego rodzaju sa obarczone jedna lub kilkoma z nastepujacych wad, a mianowicie nie mozna w nich nastawic i/lub odmierzyc dozy ilosciowo, trudno uczynic ilosc pierwszej dozy równa ilosci nastepnej dozy, a przy tym mechanizm dozowniczy pipet nie nadaje sie do pipet wielokanalo¬ wych a tylko jednokanalowych.Celem wynalazku jest wyeliminowanie tych niedogodnosci, zas zadaniem jest opracowanie takiej konstrukcji pipety, za pomoca której byloby mozliwe latwe nastawienie i odmierzanie dozowanej ilosci.Istote wynalazku stanowi zastosowanie w pipecie sprzegla jednokierunkowego, osadzonego na stale wewnatrz kola zebatego lub kola ciernego, albo tez osadzone wewnatrz elementu napedo¬ wego zamocowanego na wale kola zebatego lub kola ciernego, i majacego korzystnie postac dzwigni dozowniczej. .Polozenie dzwigni dozowniczej jest ustalane przez usytuowane na drodze jej przemieszczania ograniczniki, korzystnie o nastawnym polozeniu. Ogranicznik ustalajacy skrajne polozenie dzwigni dozowniczej ma postac obrotowej lub przesuwnej tarczy ogranicznikowej, suwaka lub plyty, majacy progi lub kolki o róznej wysokosci.2 128006 Sprzeglo jednokierunkowe jest sprzegane z walem tylko wjednym kierunku tak, ze gdy wal jest obracany ruchem zwrotnym przez dzwignie dozownicza zamocowana na wale, to powtarzane naciskanie tej dzwigni wywoluje krokowe przesuwanie trzonu tlokowego ku dolowi, podczas gdy kat odchylenia dzwigni dozowniczej okresla ilosciowo doze, jaka ma byc usunieta danym razem ze zbiornika koncowego lub zbiorników koncowych.Zastosowanie sprzegla jednokierunkowego umozliwa proste i dokladne odmierzanie dozowa¬ nej ilosci cieczy. Ilosciowe ustalenie pierwszej dozy jest utrzymywane i przy nastepnych dozach.Efekty te uzyskuje sie zarówno w pipecie jednokanalowej i wielokanalowej.Przedmiot wynalazku zostanie blizej opisany w przykladach wykonania pokazanych na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia pipete wielokanalowa wedlug wynalazku, w przekroju podluznym, fig. 2 — pipete w przekroju poprzecznym wzdluz linii A-A na fig. 1, fig. 3 — sama dzwignie dozownicza w widoku, fig. 4 — kolo zebate wyposazone w sprzeglo jednokierunkowe, w widoku bocznym, fig. 5 — drugi wariant wykonania pipety w przekroju wzdluznym, zas fig. 7 i 8 przedstawiaja nastepny wariant wykonania pipety w przekroju podluznym oraz w przekroju wzdluz linii B-B wedlug fig. 7.Na figurze 1 jest przedstawiona pipeta czetrokanalowa, która zawiera rekojesc 20 i oslone ramowa 23, polaczone ze soba za pomoca polaczenia gwintowego 24. Z tarcza 25 znajdujaca sie w spodniej czesci oslony 23, sa polaczone, ulozone obok siebie tuleje cylindryczne 26, których powierzchnie zewnetrzne, w zakresie dolnych koncówek, zwezaja sie ku dolowi stozkowo, aby umozliwic szczelne ich laczenie ze zbiornikami koncowymi 15 zdejmowalnego, koncowego ele¬ mentu zbiornikowego 27. Odpowiednio dopasowane uszczelki pierscieniowe 28, o ksztalcie litery O w przekoju poprzcznym, sa osadzone w rowkach w górnych koncówkach tulei cylindrycznych 26, pomiedzy tlokiem 14 a cylindrem. Tloki 14 sa polaczone swylni górnymi koncówkami ze wspólnym elementem tloczyskowym 29 poprzez rekojesc 20.Wedlug fig. 1 rekojesc 20 jest wyposazona ponadto w przycisk 4 z trzonkiem 2 tak, ze trzon tlokowy 1 oraz trzonek 2 przycisku 4 sa usytuowane równolegle i w pewnej odleglosci wzgledem siebie. Górna czesc trzonu tlokowego 1 oraz trzonek 2 przycisku 4 maja ksztalt np. kwadratowy w przekroju poprzecznym. Powierzchnie trzonu tlokowego 1 i trzonka 2 przycisku 4 zwrócone ku sobie, sa uksztaltowane jako zebatki 30,31, pomiedzy którymijest osadzone wspóldzialajace z nimi kolo zebate 3 osadzone w rekojesci 20. Zamiast zebatek 30, 31 moga tez wystepowac plaskie powierzchnie cierne, w którym to przypadku kolo zebate 3 zastepuje odpowiednie kolo cierne.Gdy wcisnie sie przycisk 4 wraz z trzonkiem 2, to trzon tloka 1 unosi sie na odpowiednia odleglosc ku górze. Wewnatrz kola zebatego 3 znajduje sie sprzeglo jednokierunkowe, które jest osadzone na wale 6, dzieki czemu wal ten moze swobodnie obracac sie wewnatrz sprzegla jednokie¬ runkowego 5 i kola zebatego 3 w jednym kierunku, natomiast w przypadku obracania w przeciw¬ nym kierunku, wal 6 zakleszcza i napedza kolo zebate 3.Na figurze 4 kolo zebate 3, sprzeglo jednokierunkowe 5 i wal 6 sa przedstawione w stanie wymontowania, w powiekszeniu. Na wale 6 jest obok kola zebatego 3 zamocowana ponadto dzwignia dozownicza 7 o ksztalcie literu U, której krótsze ramie 8jest dociskane do organicznika 10 za pomoca sprezyny 9. Na fig. 3 dzwignia dozownicza 7 jest przedstawiona jako oddzielna czesc.Podobna dzialaniowo konstrukcje do wyzej opisanej uzyskuje sie przez umieszczenie sprzegla jednokierunkowego wewnatrz dzwigni dozowniczej 7, zas kola zebatego 3 lub kola ciernego nieruchomo na wale 6.Gdy wciska sie przycisk 4, to trzonek 2 przycisku jest przemieszczany w dól, a zebatka 31 trzonka 2 obraca kolo zebate 3. Kolo zebate 3 ze swej strony przynosi ruch na zebatke 30, na skutek czego trzon tloka 1 unosi se. Na fig. 1 przycisk 4 znajduje sie w polozeniu wcisniecia, zas trzon tlokowy 1 w górnym polozeniu. Gdy trzon tlokowy 1 unosi sie, to za pomoca tloczyska 29 sa odpowiednio unoszone tloki 14, na skutek czego wewnatrz tulei cylindrycznych 26 wytwarza sie podcisnienie, które powoduje zassanie cieczy do wewnatrz zbiorników koncowych, jesli koncówki zanurzy sie w naczyniu zawierajacym ciecz.Gdy nacisnie sie nastepnie palcem na raczke 11 dzwigni 7, to dolna czesc dzwigni dozowniczej 7 oddali sie od ogranicznika 10, na skutek czego sprezyna 9zacisnie dolna czesc 12 dzwigni 7 wokól walu 6. A zatem gdy naciskana jest raczka 11 dzwignia dozownicza 7 zaciska, a nastepnie uwalnia wal 6, i gdy dalej naciska sie na raczke 11 obraca ona wal 6, dokad raczka 11 nie oprze sia o dolny128006 3 ogranicznik 13. Podczas gdy wal 6 obraca sie podczas naciskania na raczke 11, sprzeglo jednokie¬ runkowe 5 jest sprzezone z walem 6 i w tym samym czasie obraca kolo zebate 3, które z kolei odpowiednio przemieszcza czesci 1, 2 za pomoca zebatek o skok odpowiadajacy zakresowi nacisniecia na raczke 11.Zebatkowy trzon tlokowy 1, który jest sztywno polaczony z tlokami 14, przemieszcza takze tloki 14 o odpowiednia odleglosc w dól, gdy naciska sie na raczke 11. Powoduje to usuwanie cieczy 16 ze zbiornika koncowego 15 pipety odpowiednio do skoku tloków 14. Gdy pozwoli sie raczce 11 na uniesienie sie z powrotem w górne polozenie, to wal 6 zostanie obrócony wraz z dzwignia 7.Jednak sprzeglo jednokierunkowe 5 i kolo zebate 3 nie beda sie obracaly wraz z walem 6, poniew az moment obrotowy dziala w kierunku zwolnienia sprzegla jednokierunkowego 5. W tych warun¬ kach tloki 14 nie ruszaja sie, gdy raczka 11 porusza sie ku górze.Ruch naciskania raczki 11 mozna powtórzyc kilkakrotnie, wywolujac krokowy ruch tloków 14 ku dolowi, przy czym jednoczesnie ze zbiorników koncowych 15 bedzie usuwana ciecz 16, i to w dokladnie odmierzonych ilosciach.W przypadku, gdy zbiorniki koncowe 15 trzeba ponownie napelnic ciecza, wciska sie przycisk 4, na skutek czego tloki 14 zostaja usniesione do góry za pomoca kola zebatego 3 i trzonu tlokowego 1. Kolo zebate 3 powoduje przy tym obrót sprzeglajednokierunkowego 5 i walu 6, lecz poniewaz sprezyna 9 dociska krótsze ramie 8 dzwigni dozowniczej 7 do ogranicznika 10, to dolna czesc 12 dzwigni dozowniczej 7 niejest zaciskana wokól walu 6, umozliwajac swobodne obracanie sie walu 6 wewnatrz dzwigni 7. Tym samym dzwignia 7 nie wywoluje tarcia w trakcie ruchu napelniania zbiorników 15.Oczywiscie przedstawiona tu pipeta wielostopniowego dzialania ma wiele odmian, glów nie ze wzgledu na ustalenie polozenia i kierunku ruchu kola zebatego 3, sprzegla jenokierunkowego 5, dzwigni dozowniczej 7 itp., lecz nie zmienia sie zasada dzialania rozwiazania wedlug wynalazku, polegajaca na zastosowaniu sprzega jednokierunkowego 5 i dolnej czesci 12 dzwigni 7, która jest zaciskana za pomoca sprezyny 9 wokól walu 6.Na figurze 5 jest przedstawiony inny mozliwy wariant wykonania pipety, w którym kierunek ruchu raczki 11 rózni sie od opisanego wyzej. W tym wariancie ogranicznik ruchu raczki 11 ma postac sruby 17, która umozliwa regulowanie ilosci dozowanej cieczy. W miejsce sruby 17 moze byc zastosowana tarcza ogranicznikowa, suwak lub plyta nastawcza 18, jaka jest przedstawiona na fig. 6.Regulowanie ilosci dozowanej cieczy moze byc realizowane równiez przez nastawienie gór¬ nego ogranicznika 10 ruchu krótszego ramienia 8 dzwigni 7. Ten rodzaj regulacji jest przedsta¬ wiony w jednym z wariantów na fig. 7 i 8.Sruba nastawcza 19, która przemieszcza w dól ogranicznik 21, jest zamocowana w górnej koncowej rekojesci 20 pipety. Z kolei sprezyna 22 przemieszcza ogranicznik 21 ku górze wbrew srubie 19, co umozliwa dokladne nastawianai polozenia tego ogranciznika 21 w kierunku w góre i w dól przez obracanie sruba 19. Krótsze ramie 8 dzwigni 7 jest oparte o ogranicznik 21, co umozliwa ustalanie górnego polozenia dzwigni 7 przez obracanie sruba nastawcza 19.Zastrzezenia patentowe 1. Pipeta, zawierajaca rekojesc, której górna koncówka jest wyposazona w przycisk z trzon¬ kiem oraz osadzony suwliwie wewnatrz trzon tlokowy, przy czym do dolnej koncówki trzonu tlokowego jest przylaczony tlok, lub za pomoca wspólnego elementu tloczyskowego kilka tloków; oraz czesc cylindrowa, jedna dla kazdego z tloków zamocowana do oslony ramowej, stanowiacej jedna calosc z rekojescia, a ponadto trzon tlokowy i trzonek przycisku sa usytuowane rów nolegle i w pewnej odleglosci wzgledem siebie, a ich powierzchnie zwrócone ku sobie sa uksztaltowane odpowiednio do jednoczesnie z nimi wspóldzialajacego kola zebatego lub kola ciernego, osadzo¬ nego miedzy nimi i ulozyskowanego w rekojesci za pomoca walu, znamienna tym, ze ma sprzeglo jednokierunkowe (5), osadzone na stale wewnatrz kola zebatego (3) lub kola ciernego, albo tez osadzone wewnatrz elementu napedowego, zamocowanego na wale (6) kola zebatego (3) lub kola ciernego, i majacego korzystnie postac dzwigni dozownicznej (7).4 128006 2. Pipeta wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze polozenie dzwigni dozowniczej (7)jest ustalane przez usytuowane na drodze jej przemieszczania ograniczniki (17, 21), korzystnie o nastawnym polozeniu. 3. Pipeta wedlug zastrz. 2, znamienna tym, ze ogranicznik ustalajacy skrajne polozenie dzwigni dozowniczej (7) ma postac obrotowej lub przesuwnej tarczy ogranicznikowej, suwaka lub plyty (18), majacej progi lub kolki o róznej wysokosci.&SLS 128006 ^6 £&^£ &SLZ * 5 3 8 PL PL PL