NL8201014A

NL8201014A - Polyamide, functionele vloeistof die dit polyamide bevat, alsmede het bewerken van metalen onder toepassing van deze vloeistof.

Info

Publication number: NL8201014A
Application number: NL8201014A
Authority: NL
Original assignee: Cincinnati Milacron Inc
Priority date: 1981-07-21
Filing date: 1982-03-11
Publication date: 1983-02-16
Also published as: DE3207842C2; DE3207842A1; FR2510126B1; DE3249701A1; GB2101998B; NL185569C; SE8202946D0; BE892969A; MX159541A; CH654582A5; SE447826B; SE8202946L; FR2510126A1; IT8267933A0; DK324882A; NZ199954A; US4374741A; KR850001885B1; JPS5815530A; BR8204222A

Description

- 1 - <

Polyamide, functionele vloeistof die dit polyamide bevat, alsmede het bewerken van metalen onder toepassing van deze vloeistof.

De uitvinding heeft betrekking op in water oplosbare of dispergeerbare polyamiden met een eind-standige carbonzuurgroep en een eindstandige aminegroep in het-zelfde moleeuul en zouten daarvan, het gebruik daarvan als 5 smeermiddelen en waterige functionele vloeistoffen (bijvoor- beeld metaalbewerkingsvloeistoffen) die zulke polyamiden of de zouten daarvan bevatten.

Waterige en niet-waterige functionele vloeistoffen zijn gebruikt in diverse toepassingen, zoals hydrau-10 lische vloeistoffen, metaalbewerkingsvloeistoffen, warmte- overdrachtsvloeistoffen, koelmiddelen voor elektronische in-richtingeti, dempingsvloeistoffen en smeermiddelen. Om bij zulke verschillende toepassingen te voldoen worden functionele vloeistoffen vaak op maat gemaakt zodat ze een stel eigenschap-15 pen en gedragskarakteristieken hebben specifiek voor het be- oogde gebruik van de vloeistof. Onder de voornaamste toepassingen van functionele vloeistoffen vindt men de toepassing ervan als hydraulische vloeistoffen en als metaalbewerkingsvloeistoffen. Bij de meeste metaalbewerkingstoepassingen vinden ze toe-20 passing bij het boren, tappen, trekken, draaien, frezen, doorsteken, slijpen, buigen, walsen en soortgelijke metaalbe-werkingen. De stabiliteit en de smeringskarakteristieken van de functionele vloeistof als geheel en van de diverse compo-nenten van de vloeistof spelen een belangrijke rol bij het 25 gedrag en de bruikbaarheid van de vloeistof in hydraulische en metaalbewerkingstoepassingen. Een hoge stabiliteit voor de vloeistof en de componenten daarvan tijdens de bewaring en het gebruik alsmede een hoog smerend vermogen van de vloeistof zijn belangrijke en wenselijke eigenschappen bij het gebruik van de 8201014 4 i * - 2 - vloeistof als hydraulische vloeistof of als metaalbewerkings-vloeistof.

De laatste jaren zijn waterige functionele vloeistoffen belangrijker geworden in verband met de 5 veiligheids-, milieu-, verwijderings-, ontvlambaarheids-, gedrags- en economische voordelen ervan in vergelijking met niet-waterige functionele vloeistoffen. Deze voordelen zijn bijzonder significant gezien de sterke nadruk die tegenwoordig wordt gelegd op veiligheids- en milieu-overwegingen, in het 10 bijzonder bij metaalbewerkingsoperaties. De economische voor delen van waterige functionele vloeistoffen in vergelijking met niet-waterige functionele vloeistoffen zijn belangrijk geworden gezien de toeleveringsproblemen en de stijgende prijs van niet-waterige functionele vloeistoffen.

15 Om echter het grootste profijt te trekken van deze voordelen van waterige functionele vloeistoffen dienen zulke vloeistoffen een hoge stabiliteit te vertonen tijdens opslag en gebruik, alsmede een hoge graad van smering te ver-schaffen. Zo moet de waterige functionele vloeistof in hoge 20 mate bestand zijn tegen afscheiding van een of meer componenten uit het mengsel en tegen ongewenste afbraak (bijvoorbeeld degradatie) van de componenten van de vloeistof, in het bijzonder ongewenste degradatie van een smeermiddelcomponent van de vloeistof. Uitscheiding en ongewenste degradatie van componen-25 ten (in het bijzonder een smeermiddelcomponent) van een waterige functionele vloeistof vermindert de effectiviteit en de nuttige levensduur van de vloeistof, hetgeen leidt tot ongewenste effecten, zoals’ 1) overmatige slijtage van metalen componenten van hydraulische systemen (bijvoorbeeld pompen en 30 afsluiters) en metaalbewerkingsapparatuur (bijvoorbeeld snij-werktuigen, walsen en trekstelen) en 2) metaalbewerkings-produkten met een slechte oppervlakte-afwerking en onjuiste afmetingen. Ofschoon volgens de stand van de techniek vele waterige functionele vloeistoffen zijn voorgesteld en een aan-35 tal van deze vloeistoffen zijn en op het ogenblik nog worden gebruikt in toepassingen zoals hydraulica en metaalbewerking 8201014 - 3 - * * a.

hebben deze vloeistoffen stabiliteits- en/of smeringsproblemen vertoont die de effectieve bruikbaarheid ervan hebben beperkt of uitgesloten. Naar verbeteringen in waterige functionele vloeistoffen is derhalve voortdurend gezocht door deskundigen 5 op dit gebied.

Een doel van de onderhavige uitvinding is de nadelen van waterige functionele vloeistoffen volgens de stand van de techniek te overwinnen en een stabiele smerende waterige functionele vloeistof te verschaffen.

10 Een ander doel van de uitvinding is een / nieuw smeermiddel te verschaffen voor gebruik bij het vormen van een stabiele smerende waterige functionele vloeistof.

Een verder doel van de uitvinding is een stabiele smerende waterige functionele vloeistof te verschaffen 15 die een nieuw polyamide smeermiddel bevat.

Gevonden is nu dat deze en andere doel-einden, zoals duidelijk zal zijn aan de deskundige die het vol-gende leest, kunnen worden verwezenlijkt door 1) een polyamide-derivaat van een polyoxyalkyleendiamine waarin het polyamide 20 a) een enkele eindstandige carbonzuurgroep en een enkele eind- standige aminegroep in hetzelfde molecuul en b) een polymerisa-tiegraad van 2 tot 10 heeft, en de zouten van het polyamide ge-vormd door het zout van de eindstandige carbonzuurgroep, de eindstandige aminegroep of de eindstandige carbonzuurgroep en 25 de eindstandige aminegroep van het polyamide, en 2) een wate rige functionele vloeistof, omvattende a) water en b) een smeermiddel, gekozen uit de groep bestaande uit een in water oplos-baar of dispergeerbaar polyamidederivaat van een polyoxyalkyleendiamine waarin het polyamide een enkele eindstandige carbon-30 zuurgroep en een enkele eindstandige aminegroep in hetzelfde molecuul en een polymerisatiegraad van 2 tot 10 heeft, een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water oplos-baar of dispergeerbaar polyamidederivaat van een polyoxyalkyleendiamine waarin het polyamide een enkele eindstandige car-35 bonzuurgroep en een enkele eindstandige aminegroep in hetzelfde molecuul en een polymerisatiegraad van 2 tot 10 heeft of een 8201014 i * - 4 - in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water on-oplosbaar polyamidederivaat van een polyoxyalkyleendiamine waarin het polyamide een enkele eindstandige carbonzuurgroep en een enkele eindstandige aminegroep in hetzelfde molecuul 5 en een polymerisatiegraad van 2 tot 10 heeft.

Volgens de uitvinding werd een polyamide met goede smeringseigenschappen verschaft, dat voldoet aan formule 1 van het formuleblad, waarin R een divalente alifa-tische groep, aromatische groep, arylalifatische groep, alkyl-10 aromatische groep, cycloalifatische groep, heteroalifatische groep met zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen, heterocycli-sche groep met zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen of bicyclische groep of de gehalogeneerde derivaten daarvan is, R’ een divalente polyoxyalkyleen-homopolymeer-15 of -copolymeer-groep is en n 2 tot 10 is, en de zouten van dit polyamide gevormd door de eindstandige carbonzuurgroep, de eindstandige aminegroep of zowel de eindstandige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep van het polyamide, waar-bij dit polyamide en de zouten daarvan een gemiddeld molecuul-20 gewicht van niet meer dan ongeveer 50.000 hebben. Verder wordt volgens de uitvinding een waterige functionele vloeistof verschaft, omvattende a) water en b) een smeermiddel, gekozen uit de groep bestaande uit een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamidederivaat van een polyoxyalkyleendiamine, een in water 25 oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamidederivaat van een polyoxyalkyleendiamine of een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water onoplosbaar polyamidederivaat van eenplyoxy-alkyleendiamine, waarbij het polyamidederivaat van een poly-30 oxyalkyleendiamine voldoet aan formule 1 van het formuleblad, waarin R een tweewaardige alifatische groep, een aromatische groep, een arylalifatische groep, een alkylaromatische groep, een cycloalifatische groep, een heteroalifatische groep met zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen, een heterocyclische 35 groep met zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen of een bicyclische groep of de gehalogeneerde derivaten daarvan 8201014 - 5 - * « is, RT een divalente polyoxyalkyleen-homopolymeer- of -copoly-meer-groep is en n 2 tot 10 is, waarbij het genoemde polyamide en de in water oplosbare of dispergeerbare zouten daarvan een gemiddeld molecuulgewicht van niet meer dan ongeveer 5 50.000 hebben, waarbij de in water oplosbare of dispergeerbare' zouten gevormd zijn door de eindstandige carbonzuurgroep, de eindstandige aminogroep of zowel de eindstandige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep van het polyamide.

In een voorkeursuitvoeringsvorm van het 10 polyamide, het polyamidezout en de waterige functionele vloei- . stof volgens de uitvinding, waarbij polyamide en het polyamide-gedeelte van het zout worden weergegeven door formule 1, is R 2 alfcyleen> C2-^10 alkenyleen’ fenyleen, C^-C^ cyclo-alifatisch, mono- of di-(Cj tot alkyl)-gesubstitueerd feny-15 leen, fenyl-gesubstitueerd C2-C]o fenyleen-di-(C j tot C3 alkyleen), heteroalifatisch met een of twee zuurstof- of zwavel-heteroketen-atomen en 2 tot 10 koolstofatomen, hetero-cyclisch met ien of twee zuurstof-, zwavel- of stikstof-ketero-ring-atomen en 5 of 6 atomen in de divalente cycli-20 sche groep of een divalent residu verkregen door verwijdering van beide carbonzuurgroepen van een gedimeriseerd ethenisch onverzadigd vetzuur met 8 tot 26 koolstofatomen en is R1 een divalente polyoxyalkyleen-homopolymeer-groep met 2 tot 4 koolstofatomen in de oxyalkyleengroep en een gemiddeld molecuul-25 gewicht van 72 tot 2000 of een divalente polyoxyalkyleen- copolymeer-groep met 2 tot 4 koolstofatomen in de oxyalkyleen-groepen en een gemiddeld molecuulgewicht van 86 tot 2000.

De zouten van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide, meer in het bijzonder het polyamide 30 van formule 1, volgens de uitvinding verdienen de voorkeur in de praktijk van het polyamide en de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding.

De waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding vertoont voordelige smerings-, stabiliteits-, 35 veiligheids-, milieu- en verwijderbaarheids-karakteristieken.

Polyamiden volgens de uitvinding zijn 8201014 4 > ·. - 6 - bruikbaar in metaalbewerkingsvloeistoffen en hydraulische vloeistoffen om smering te verschaffen of deze te verbeteren. Waterige functionele vloeistoffen volgens de uitvinding zijn bruikbaar als metaalbewerkingsvloeistoffen in metaalbewerkings-5 processen zoals bijvoorbeeld frezen, boren, tappen, slijpen, draaien, trekken, ruimen, ponsen, spinnen en walsen.

Diverse uitvoeringsvormen van a) het polyamide van formule 1 en zouten daarvan, b) de waterige functionele vloeistof die water en een smeermiddel omvat, waar-10 bij het smeermiddel een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide van formule 1 is, c) de waterige functionele vloeistof die water en een smeermiddel omvat, waarbij het smeermiddel een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide van formule 1 is 15 en d) de waterige functionele vloeistof die water en een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water onoplos-baar polyamide van formule 1 volgens de uitvinding omvat kun-nen worden toegepast door de deskundigen op dit gebied. Als voorbeelden van zulke uitvoeringsvormen kunnen worden genoemd 20 polyamiden, zouten van polyamiden, waterige functionele vloeistoffen die water en een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide oravatten en waterige functionele vloeistoffen die water en een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar of onoplosbaar polyamide 25 omvatten, waarbij de genoemde polyamiden en het polyamide- gedeelte van de genoemde zouten voldoen aan formule 1 van het formuleblad, waarin (1) R een tweewaardige alifatische groep is, bij voorkeur een tweewaardige alifatische koolwaterstof-groep en liefst een alkyleengroep met 2 tot 12 koolstofatomen 30 of een alkenyleengroep met 2 tot 10 koolstofatomen is, (2) R een divalente aromatische groep, bij voorkeur een fenyleen-of naftyleengroep, is, (3) R een divalente alkylaromatische groep is, bij voorkeur een mono- of di-(Cj tot C^-alkyl)-ge-substitueerde fenyleengroep, (4) R een divalente arylalifati-35 sche groep is, bij voorkeur een fenyl-gesubstitueerde divalen te alifatische groep met 1 tot 10 koolstofatomen of een feny- 8201014 -7- leendialkyleengroep met 1 tot 3 koolstofatomen in de alkyleen-groep (bijvoorbeeld de groep van formule 2), (5) R een di-valente cycloalifatische groep is, bij voorkeur een cyclo-alifatische koolwaterstofgroep met 4 tot 6 koolstofatomen, 5 (6) R een divalente heteroalifatische groep met zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen is, bij voorkeur een divalente heteroalifatische groep met 1 of 2 zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen en 2 tot 10 koolstofatomen, (7) R een divalente heterocyclische groep met zuurstof-, zwavel- of stikstof-10 hetero-ring-atomen is, bij voorkeur een divalente heterocycli sche groep met 1 of 2 zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen en met 5 of 6 atomen in de ring, (8) R een divalente bicyclische groep is, bij voorkeur een divalente gebrugde carbocyclische zes-ledige ring-groep, (9) R' een divalente 15 polyoxyalkyleen-homopolymeer-groep is, bij voorkeur een divalente polyoxyalky1eenhomopolymeergroep met 2 tot 4 koolstofatomen in de oxyalkyleengroep en een gemiddeld molecuulgewicht van ongeveer 72 tot ongeveer 2000, (10) Rf een divalente poly-oxyalkyleencopolymeergroep is, bij voorkeur een divalente 20 polyoxyalkyleencopolymeergroep met 2 tot 4 koolstofatomen in de oxyalkyleengroep en een gemiddeld molecuu-lgewicht van ongeveer 86 tot ongeveer 2000, (11) het zout van het polyamide van formule 1 het zout, bij voorkeur het alkalimetaal-, ammonium- of organisch amine-zout, van de eindstandige carbon-25 zuurgroep van het genoemde polyamide is, (12) het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide van formule 1 het zout, bij voorkeur het alkalimetaal-, ammonium- of organisch amine-zout, van de eindstandige carbonzuurgroep van het genoemde in water 30 oplosbare of dispergeerbare polyamide is, (13) het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water onoplosbare polyamide van formule 1 het zout, bij voorkeur het alkalimetaal··, ammonium- of organisch amine-zout, van de eindstandige carbonzuurgroep van.het genoemde in water onoplosbare poly-35 amide is, (14) het zout van het polyamide van formule 1 het zout van de eindstandige aminegroep van het polyamide is, 8201014 - 8 - (15) het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide van formule 1 het zout van de eindstandige aminegroep van het polyamide is, (16) het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in 5 water onoplosbare polyamide van formule 1 het zout van de eindstandige aminegroep van het polyamide is, (17) het zout van het polyamide van formule 1 het zout van zowel de eindstandige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep van het genoemde polyamide is, (18) het in water oplosbare of disper-10 geerbare zout van het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide van formule 1 het zout van zowel de eindstandige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep van het polyamide is, en (19) het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water onoplosbare polyamide van formule 1 het 15 zout van zowel de eindstandige carbonzuurgroep als de eind standige aminegroep van het polyamide is.

Wanneer R een divalente alifatische groep is kan deze recht of vertakt, verzadigd of onverzadigd zijn, en bij voorkeur is het een divalente rechte of vertakte, ver-20 zadigde of monoethenisch onverzadigde alifatische koolwater- stofgroep met 2 tot 12 koolstofatomen. Voorbeelden van de divalente alifatische groep omvatten ethyleen, 1,3-propyleen, 1.2- propyleen, 1,4-butyleen, 1,3-butyleen, vinyleen, 1,6-hexy-leen, 1,8-octyleen, 1,10-decyleen en 2-dodecenyleen. Wanneer 25 R een divalente aromatische groep is, bij voorkeur de fenyleen- of nathyleen-groep, omvatten voorbeelden 1,2-fenyleen, 1,3-feny-leen, 1,4-fenyleen, 1,2-nafthyleen, 1,4-nafthyleen, 1,5-nafthy-leen, 1,6-nafthyleen, 1,8-nafthyleen, 2,3-nafthyleen, 2,6-nafthyleen en.2,7-nafthyleen. R kan een divalente alkylaroma-30 tische groep zijn, bij voorkeur een divalente alkylaromatische groep met een of twee alkylgroepen met 1 tot 4 koolstofatomen gebonden aan een fenyleengroep (bijvoorbeeld 2,6-dimethy1- 1.3- fenyleen). Als R kan een divalente arylalifatische groep worden gebruikt, bij voorkeur een divalente arylalifatische 35 groep met een fenylgroep gebonden aan een alkyleengroep of twee alkyleengroepen gebonden aan een benzeenring, voorbeelden 8201014 - 9 - waarvan omvatten 2-fenyl-l, 3-propyleen, 2-fenyl-l, 1-ethyleen, fenyleen-1,2-dimethyleen, fenyleen-1,3-dimethy-leen, fenyleen-1,4-dimethyleen en fenyleen-1,4-diethyleen. Wanneer R een divalente cycloalifatische groep is kan deze 0 tot 2 5 dubbele bindingen in de ring hebben, bij voorkeur een carbo- cyclische divalente cycloalifatische groep met 4 tot 6 kool-stofatomen met 0 tot 2 dubbele bindingen in de ring, voorbeel-den waarvan omvatten 1,2-cyclobutyleen, 1,3-cyclopentyleen, 1.4- cyclohexyleen, 1,3-cyclobutyleen, 3-cyclobuten-l,2-yleen, 10 1,2-cyclohexyleen-2,5-cyclohexadien-l,4-yleen en 3-cyclohexen- 1,2-yleen. Wanneer R een divalente heteroalifatische groep met zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen is, bij voorkeur een divalente heteroalifatische groep met 1 of 2 zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen en 2 tot 6 koolstofatomen, zijn 15 voorbeelden -CH2-0-CH2-, -CH2-S-CH2-, -CH2-CH2-S-CH2-CH2-, -CH2-CH2-CH2-S-CH2-CH2-CH2- en -CH2-CH2-CH2-S-S-CH2-CH2-CH2-.

R kan een divalente heterocyclische groep met 1 of 2 zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen zijn, bij voorkeur een divalente heterocyclische groep met den zuurstof-, zwavel-20 of stikstof-hetero-ring-atoom en 5 tot 6 atomen in de ring, voorbeelden waarvan omvatten 2,3-thiofeendiyl, 2,5-thiofeen-diyl, 2,3-pyrazooldiyl, 2,4-furandiyl, 2,5-furandiyl, 3.4- furandiyl, 2,3-pyridinediyl, 2,5-pyridinediyl, 3,5-pyri-dinediyl, 2,4-pyrrooldiyl, 2,3-pyrazinediyl en 2,6-pyrazine- 25 diyl. Als R kan een divalente inwendig gebrugde carbocycli- sche groep worden gebruikt en voorbeelden hiervan zijn bicyclo(2,2,l)heptaan-2,3-diyl en 5-norboreen-2,3-diyl.

Als voorbeelden van dicarbonzuren die gebruikt kunnen worden bij de bereiding van het polyamide 30 van formule 1 in de praktijk van het polyamide en de wate- rige functionele vloeistof volgens de uitvinding kunnen worden genoemd, maar deze opsomming is niet uitputtend, barnsteenzuur, isobamsteenzuur, chloorbamsteenzuur, glutaarzuur, pyro-wijnsteenzuur, adipinezuur, chlooradipinezuur, pimelinezuur, 35 suberinezuur, chloorsuberinezuur, azelainezuur, sebacinezuur, brassylzuur, octadecaanzuur, thapsinezuur, eicosaanzuur, 8201014 - 10 - maleinezuur, fumaarzuur, citriconzuur, mesaconzuur, aconiet-zuur, 1,2-benzeen-dicarbonzuur, 1,3-benzeen-dicarbonzuur, 1,4-benzeen-dicarbonzuur, tetrachloorftaalzuur, tetrahydro-ftaalzuur, chlorendinezuur, hexahydroftaalzuur, hexahydroiso-5 ftaalzuur, hexahydrotereftaalzuur, fenyl-bamsteenzuur, 2-fenyl- pentaanzuur, thiodipropionzuur, carbonzuur-produkten van de dimerisatie van Cg tot C2g monomere onverzadigde vetzuren zo-als beschreven in de Amerikaanse octrooischriften 2.482.760, 2.482.761, 2.731.481, 2.793.219, 2.964.545, 2.978.468, 10 3.157.681 en 3.256.304. De carbonzuurprodukten van de reactie van bet Diels-Alder-type van een onverzadigd vetzuur met a,β-ethenisch onverzadigd carbonzuur (bijvoorbeeld acrylzuur, methacrylzuur, maleinezuur of fumaarzuur), zoals beschreven in het Amerikaanse octrooischrift 2.444.328, en het Diels-Alder-15 adduct van een a,β-ethenisch onverzadigd alkylmono- of di- carbonzuur met 3 tot 4 koolstofatomen (respectievelijk bijvoorbeeld acrylzuur en fumaarzuur) enpimerinezuur of abietine-zuur. Voorbeelden van de gedimeriseerde Cg tot monomere onverzadigde vetzuren omvatten, maar zijn niet beperkt tot, 20 produkten zoals Empol®1014 dimeerzuur en Empol ® 1016 dimeer-zuur, beide leverbaar door Emery Industries, Inc. Als voorbeelden van het carbonzuurprodukt van een reactie van het Diels-Alder-type kunnen worden genoemd de in handel verkrijgbare produkten Westvaco ® Dizuur 1525 en Westvaco®Dizuur 1550 25 welke beide verkrijgbaar zijn.bij Westvaco Corporation. Ver- dere voorbeelden van dicarbonzuren die bruikbaar zijn bij de bereiding van bet polyamide van formule 1 voor de praktijk van het polyamide en de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding omvatten thiodiazijnzuur, 4,4r-dithiodiboterzuur, 30 carboxyfenoxyazijnzuur, 2,3-thiofeen-dicarbonzuur, 2,4-thiofeen- dicarbonzuur, 2,5-thiofeen-dicarbonzuur, 2,3-pyrazooldicarbon-zuur, 2-imidazoline-dicarbonzuur, benzyl-malonzuur, fenyldiazijn-zuur, fenyldipropbnzuur, 2,3-furandicarbonzuur, 2,4-furandi-carbonzuur, 2,5-furandicarbonzuur, 3,4-furandicarbonzuur, 35 2,4-pyrrooldicarbonzuur, 2,3-pyridinedicarbonzuur, 2,4-pyri- dinedicarbonzuur, 2,5-pyridinedicarbonzuur, 2,6-pyridinedi- 8201014 - 11- carbonzuur, 3,4-pyridinedicarbonzuur, 3,5-pyridinedicarbon-zuur, 1,4-piperazinedicarbonzuur, 2,3-pyrazinedicarbonzuur, 2,5-pyrazinedicarbonzuur, 2,6-pyrazinedicarbonzuur, bicyclo-(2,2,1)-hepteen-2,3-dicarbonzuur en cis-5-norborneen-5 endo-2,3-dicarbonzuur.

In plaats van het dicarbonzuur lean het overeenkomstige anhydride of zuurhalogenide worden gebruikt, wanneer het zuur de vorming van het anhydride en het zuurhalogenide, bijvoorbeeld het zuurchloride, toelaat. Bij gebruik 10 van het overeenkomstige zuurhalogenide van het dicarbonzuur ter bereiding van het polyamide van formule 1 is het natuur-lijk noodzakelijk de eindstandige zuurhalogenide-groepen van het polyamideprodukt, resulterend uit de reactie het zuurhalogenide met de aminegroep-getermineerde polyoxyalkyleen-15 homopolymeer- of -copolymeer-diamine, om te zetten in de over eenkomstige carbonzuurgroep. Deze omzetting van de eindstandige zuurhalogenidegroepen in carbonzuurgroepen kan volgens op zichzelf bekende methoden plaats vinden.

In formule 1 is R' een divalente poly-20 oxyalkyleen-homopolymeer- of -copolymeergroep. Zulke divalente groepen zijn afgeleid van polyoxyalkyleen-homopolymeer- en -copolymeer-diaminen door verwijdering van beide eindstandige aminegroepen van de genoemde homopolymeer- en copolymeer-diaminen. Als voorbeelden van divalente polyoxyalkyleen-homo-25 polymeer- en -copolymeer-groepen kunnen worden genoemd de genoemde divalente groepen resulterend uit de verwijdering van beide eindstandige aminegroepen van polyoxyalkyleen-homopolymeer - en -copolymeer-diaminen, zoals bijvoorbeeld polyoxyethyleen-diamine, polyoxypropyleen-diamine, polyoxybutyleen-diamine, 30 polyoxypropyleen/polyoxyethyleen-blok- en willekeurig ver- deeld copolymeer-diamine, polyoxypropyleen/polyoxyethyleen/-polyoxypropyleen-blok-copolymeer-diamine, polyoxybutyleen/polyoxy-ethyleen/polyoxybutyleen-blok-copolymeer-diamine, polyoxybuty-leen/polyoxypropyleen/polypxybutyleen-blok-copolymeer-diamine, 35 polyoxypropyleen/polyoxybutyleen/polyoxypropyleen-blok-copoly- meer-diamine, polyoxyethyleeh/polyoxybutyleen-blok- of wille- 8201014 - 12 - keurig gerangschikt copolymeer-diamine en polyoxypropyleen/ polyoxybutyleen-blok- of willekeurig gerangschikt copolymeer-diamine. Het polyoxybutyleen kan 1,2-oxybutyleen, 2,3-oxy-butyleen of 1,4-oxybutyleen-eenheden bevatten. De lengte van 5 de polyoxyalkyleenblokken, dat wil zeggen het aantal oxyalky- leengroepen in het blok, kan aanzienlijk varieren. Wanneer de divalente polyoxyalkyleen-copolymeer-groepen blok-terpolymeer-groepen zijn (bijvoorbeeld polyoxypropyleen/polyoxyethyleen/ polyoxypropyleen-blokterpolymeer bereid door beide uiteinden 10 van een polyoxyethyleenketen te oxypropyleren) kunnen de eind- standige polyoxyalkyleenblokken polyoxyethyleen-, polyoxypropyleen- of polyoxybutyleen-blokken zijn die benedenwaarts tot twee oxyethyleen-, oxypropyleen- respectievelijk oxy-butyleen-eenheden bevatten, of er kunnen in het eindstandige 15 blok 3 tot 20 oxyalkyleeneenheden aanwezig zijn. Ofschoon het molecuulgewicht van het polyoxyalkyleenhomopolymeer- of -copolymeer-diamine dat 1) de bron is van de divalente groep R’ van het polyamide van formule 1 en 2) kan worden gebruikt ter be-reiding van het polyamide van formule 1, over een breed traject 20 kan varieren verdient het de voorkeur polyoxyalkyleenhomopoly meer- en -copolymeer-diaminen met een gemiddeld molecuulgewicht van ongeveer 72 tot ongeveer 4000 te gebruiken, met meer voorkeur in het traject van ongeveer 72 tot ongeveer 2000. Bij voorkeur is in het.polyamide van formule 1 de eindstandige 25 aminegroep of het zout daarvan verbonden aan een eindstandig secundair koolstofatoom (dat wil zeggen een koolstofatoom met een waterstof daaraan gebonden) van de divalente groep R*.

Als organische aminen die gebruikt kunnen worden volgens de uitvinding voor het vormen van het amine-30 zout van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1 kunnen worden gebruikt een primair alkylamine, een secundair alkylamine, een tertiair alkylamine en bij voorkeur een monoalkanolamine, dialkanolamine of trialkanolamine. Primaire, seeundaire en tertiaire alkylamine-zouten van de 35 carbonzuurgroep met 2 tot 8 koolstofatomen in de alkylgroep van het amine kunnen worden gebruikt in de praktijk van de uitvin- 8201014 - 13 - ding. Het verdient echter de voorkeur de monoalkanolamine-, dialkanolamine- en trialkanolamine-zouten van de carbonzuur-groep te gebruiken waarin de alkanolgroep 2 tot 8 koolstofatomen bevat en vertakt of onvertakt kan zijn. Het gebruik van 5 de monoalkanolamine- en trialkanolamine-zouten van de carbon- zuurgroep waarbij de alkanolgroep'2 tot 8 koolstofatomen bevat verdient nog meer de voorkeur in de praktijk van de uit-vinding. Organische aminen die ook gebruikt kunnen worden ter vorming van de aminezouten van de eindstandige carbonzuurgroep 10 omvatten ook C^ tot Cg alkyleen-diamines, poly(C2 tot oxyalkyleen)-diamines met een molecuulgewicht van ongeveer 200 tot ongeveer 900, N-(Cj tot Cg alkyl) tot Cg alkyleen-diamine, N,N’-di-(Cj tot Cg-alkyl) C2 tot Cg alkyleen-diamine, H,N,N'-tri(Cj tot Cg alkyl) C2 tot Cg alkyleen-diamine, 15 Ν,Ν,Ν',N’-tetra-(Cj tot Cg alkyl) C2 tot Cg alkyleen-diamine, N-alkanol-C^ tot Cg alkyleen-diamine, NjN'-dialkanol·-^ tot Cg alkyleen-diamine, Ν,Ν,Ν',N'-tetraalkanol-C2 tot Cg alkyleen-diamine en CH3CH20(CH2CH20)waarin η 1 of 2 is. Alkylalkanolaminen met 2 tot 8 koolstofatomen in de alkyl- en 20 de alkanol-groep kunnen ook worden gebruikt als het organische amine in de praktijk van de onderhavige uitvinding.

Voorbeelden van alkylaminen die gebruikt kunnen worden ter vorming van de alkylaminezouten van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1 in 25 de praktijk volgens de uitvinding omvatten, maar zijn niet be-perkt tot, ethylamine, butylamine, propylamine, isopropylamine, secundair butylamine, tertiair butylamine, hexylamine, isohexyl-amine, n-octylamine, 2-ethylhexylamine, diethylamine, dipropylamine, diisopropylamine, dibutylamine, ditertiair butylamine, 30 dihexylamine, di-n-octylamine, di-2-ethyl-hexylamine, triethyl- amine, tripropylamine, triisopropylamine, tributylamine, tri-secundair butylamine, trihexylamine, tri-n-octylamine en tri- 2-ethylhexylamine. Als voorbeelden van alkanolaminen die gebruikt kunnen worden ter bereiding van de alkanolaminezouten 35 van de eindstandige carboxylgroep in de praktijk van de onderhavige uitvinding kunnen worden genoemd, maar deze opsomming 8201014 v -14- is niet uitputtend, mono ethano 1 amine, monobutanolamine, mono-propanolamine, monoisopropanolamine, monoisobutanolamine, mono-hexanolamine, monooctanolamine, diethanolamine, dipropa-nolamine, diisopropanolamine, dibutanolamine, dihexanolamine, 5 dixsohexanolamine, dioctanolamine, triethanolamine, tripropa- nolamine, triisopropanolamine, tributanolamine, triisobutanol-amine, trihexanolamine, trixsohexanolamine, trioctanolamine en trixsooetanolamine. Ook kunnen volgens de uitvinding aminen worden gebruikt zoals methoxypropylamine, dimethyl-aminopro-10 pylamine, 1,3-propyleendiamine, ethyleendiamine, 3(2-ethoxy- ethoxy)propylamine, N,N,NT,NT-tetramethyl-l,3-butaandiamine, monoethanol-ethyleendiamine, N,N’-diethanol-ethyleendiamine, N,N,NTjN'-tetra-hydroxymethyl-ethyleendiamine, N,N-diethyl-ethanolamine en N-ethyldiethanolamine voor het bereiden van 15 het organische aminezout van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1.

Het organische aminezout van de eindstandige carbonzuurgroep. van het polyamide van formule 1 kan worden bereid door op zichzelf bekende methoden, zoals bijvoor-20 beeld door toevoegen van het organische amine aan het polyamide van formule 1 in aanwezigheid van een waterig medium of, omge-keerd, toevoegen van het poly amine van formule 1 aan het organische amine in aanwezigheid van een waterig medium. In al-ternatieve methoden kan het waterige medium worden weggelaten 25 of kan het waterige medium worden vervangen door een inert or-ganisch oplosmiddelmedium.

Alkalimetaalzouten van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1 omvatten in de praktijk van het polyamide en de waterige functionele vloeistof 30 volgens de uitvinding bijvoorbeeld de lithium-, natrium-, kaliumr, rubidium- encesium-zouten. De lithium-, natriumr en kalium-zouten hebben echter de voorkeur onder de alkalimetaalzouten van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1. De vorming van de alkalimetaalzouten van 35 de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide van formule 1 kan worden bewerkstelligd door op zichzelf bekende methoden, 8201014 * - 15 - * zoals bijvoorbeeld door toevoeging van het polyamide van for-mule 1 aan het hydroxyde van het alkalimetaal in aanwezigheid van een waterig medium.

De zouten van de eindstandige amine-5 groep van het polyamide van formule I, dat wil zeggen het zout van het polyamide van formule 1 gevormd door bereiding van het zout van de eindstandige aminegroep van het genoemde polyamide, kan in de praktijk van het polyamide en de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding zijn: a) het kwa-10 ternaire ammoniumzout van het eindstandige amine, gevormd door verdringing van beide amine-waterstofatomen door organische groepen, bijvoorbeeld alkylgroepen, b) de zouten met anorga-nische zuren, bijvgorbeeld waterstofchloridezout, c) de zouten met organische zuren of d) alkylhalogenidezouten (bijvoor-15 beeld methylchloridezout) van de eindstandige aminegroep. In water oplosbare of dispergeerbare intermoleculaire zouten, gevormd door interact!©' van de eindstandige aminegroep van een polyamidemolecuul volgens de uitvinding met de eindstandige carbonzuurgroep van een ander polyamidemolecuul volgens de 20 uitvinding vallen eveneens binnen het kader van de onderhavige uitvinding.

Bij de bereiding van het polyamide van formule 1, voor de praktijk van de onderhavge uitvinding, kan men gebruikmaken van een dicarbonzuur of het overeenkomstige 25 anhydride of zuurhalogenide daarvan.

Op zichzelf bekende methoden kunnen wor-den toegepast voor het bereiden van het polyamide van formule 1 in de praktijk van het polyamide en de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding. Bijvoorbeeld kan men een ge-30 schikt dicarbonzuur laten reageren met een geschikt polyoxy- alkyleendiamine onder polymerisatie-omstandigheden bij een molverhouding van 1:1 in een inert organisch medium onder voortdurende verwijdering van het tijdens de reactie gevormde water. Het resulterende polymeer kan daarna uit het inerte 35 organische reactiemedium worden geisoleerd door een methode zoals filtreren of door verdampen van het organische medium.

8201014 * - 16 r ·>

De reactie kan worden uitgevoerd a) bij kamertemperatuur of hoger, b) bij atmosferische druk of bij drukken boven of be-neden atmosferische druk, c) met of zonder gebruik van een ka-talysator, d) met of zonder het gebruik van een inerte atmos-5 feer (bijvoorbeeld stikstof) en e) in afwezigheid van een inert reactiemedium.

Conventionele methoden en apparatuur die algemeen bekend zijn kunnen worden gebruikt voor het be-reiden van de waterige functionele vloeistof volgens de uitvin-10 ding. Als voorbeeld van zofn methode kan het in water oplos-bare of dispergeerbare polyamide van formule 1 aan water worden toegevoegd. Een andere methode is het toevoegen van een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout, in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide van formule 1 aan water. In een ver-15 dere methode wordt het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water onoplosbare polyamide van formule 1 aan water toegevoegd. In nog een voorbeeld van een methode voor het bereiden van de waterige functionele vloeistof kan men water toevoegen. aan het in water oplosbare of dispergeerbare 20 polyamide van formule 1, het in water oplosbare of dispergeerbare zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar poly- e amide van formule 1 of het in water oplosbare of dispergeerbare zout van een in water onoplosbaar polyamide van formule 1. In nog een voorbeeld van een methode voor het bereiden van 25 een waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding kan een zoutvormende verbinding (bijvoorbeeld organisch amine) worden toegevoegd aan water en kan daama het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide van formule 1 worden toegevoegd aan de resulterende waterige oplossing. Het in water op-30 losbare of dispergeerbare polyamide van formule 1 kan worden toegevoegd aan water, gevolgd door toevoeging daaraan van een zoutvormende verbinding (bijvoorbeeld organisch amine) in de bereiding van de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding.

35 De concentratie van a) het in water op losbare of dispergeerbare polyamide van formule 1,.b) het in 8201014 - 17 - water oplosbare of dispergeerbare zout van een in water op-losbaar of dispergeerbaar polyamide van formule 1 of c) bet in water oplosbare of dispergeerbare zout van een in water onoplosbaar polyamide van formule 1 in de waterige functione-5 le vloeistof volgens de uitvinding kan varieren over een breed traject, bijvoorbeeld 0,01 tot 99 %, bij voorkeur 0,01 tot 20 %, liefst 0,03 tot 10 %, naar gewicht, betrokken op het totale gewicht van de waterige functionele vloeistof. In de waterige functionele vloeistof volgens de uitvinding kan onge-10 veer 1 tot ongeveer 99,99 gew.% water aanwezig zijn, betrokken op het totale gewicht van de vloeistof.

Diverse op zichzelf bekende toevoegingen, zoals bijvoorbeeld corrosie-inhibitoren, anti-schuimmiddelen, .bacteriociden, fungiciden, oppervlakteactieve middelen, 15 extreme-druk-middelen,1antioxydantia en bijkomende in water oplosbare of dispergeerbare smeermiddelen, kunnen worden toe-gevoegd aan de waterige vloeistof volgens de uitvinding in conventionele hoeveelheden.

In de voorkeurspraktijk van de waterige 20 functionele vloeistof volgens de uitvinding wordt een vloei stof verschaft die water en een smeermiddel omvat, waarbij het £5 smeermiddel een in water oplosbaar of dispergeerbaar alkanol-amine-zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide van formule 1 is, waarbij in formule 1 R een divalent 25 residu is verkregen door de verwijdering van de carbonzuur-groepen van een gedimeriseerd onverzadigd vetzuur met 18 koolstofatomen en Rf een divalente polyoxyalkyleenketen met een eindstandig secundair koolstofatoom gebonden aan de eind-standige aminegroep van het polyamide is.

30 De uitvinding wordt verder beschreven met betrekking tot meer specifieke uitvoeringsvormen daarvan in de volgende niet-beperkende voorbeelden. In de onderstaan-de voorbeelden zijn alle hoeveelheden en percentages naar gewicht en alle temperaturen in °C, tenzij anders aangegeven.

35 8201014 Λ - 18 -

Voofbeelden I tot XLIII

Deze voorbeelden beschrijven diverse polyamiden volgens de uitvinding. De polyamiden worden in de onderstaande tabel geidentificeerd door middel van de dicarbon-5 zuur- en diamine-reagentia gebmikt bij de bereiding ervan en door het molecuulgewicht ervan. De polyamiden werden bereid volgens conventionele methoden, twee voorbeelden waarvan als volgt zijn:

Methode A

JO 34,43 g (0,2 mol) cyclohexaan-1,4-di- carbonzuur, 125,46 g (0,2 mol) Jeff amine® ED-600 (een diamine met een gemiddeld molecuulgewicht van ca 600, dat een met primair amine getermineerd met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen is, verkrijgbaar bij Texaco Chemical Company) en 150 ml xyleen wer-j^ den gebracht in een reactiekolf uitgerust met een roerder en een val. Het reactiemengsel werd geroerd en verwarmd tot terug-vloeiing. Het verwarmen onder. terugvloeiing en het roeren werden gehandhaafd gedurende 73 uren, hetgeen resulteerde in 1) het verzamelen van 6,7 ml water (100 % van de theoretische 20 hoeveelheid) en 2) een viskeus, troebel, amberkleurig reactiemengsel. De xyleen werd verwijderd uit het reactiemengsel in een roterende verdampingsinrichting ter verschaffing van 153,9 g van een glasachtige amberkleurige vaste stof met een zuur-getal van 14,2 en een neutralisatiewaarde van 12,8.

25 Methode B

93,4 g (0,16 mol) dimeerzuur 3680 (zie (a) hieronder) en 154,7 g (0,16 mol) Jeffamine®ED 900 (zie (k) hieronder) werden gebracht in een reactiekolf. De inhoud van de kolf werd verwarmd tot 230 tot 255°C en gedurende 37 30 uren geroerd onder aanlegging van een vacuum van 5 tot 7 mm, met een lichte doorleiding van stikstof om het door de reactie geproduceerde water te verwijderen. Het water werd verwijderd in een koolzuurval. Aan het einde van de reactieperiode werd de inhoud van de kolf gekoeld tot kamertemperatuur onder een 35 stikstofdeken. Een produkt werd verkregen dat een zuurgetal van 1,3 en een neutralisatiewaarde van.0,5 vertoonde. De dicar- 8201014 Λ - 19 - bonzuur- en diamine-reagentia die in de onderstaande tabel worden genoemd worden als volgt beschreven.

a) Dimeer zuur 3680 - Hystrene® 3680 - 80 % Dimeer zuur,· zuurgetal 190-197, verzepingsgetal 191-199, neutraal equi- 5 valent 285-295, monomeerzuur 1 % max., viscositeit bij 25°C (cS) 8.000, onverzeepbaar 1,0, monomeer spoor, dimeer 83, trimeer 17, verkrijgbaar bij Humko Sheffield Chemical Inc. Hystrene is een merk van Humko Sheffield Chemical Inc.

b) Dimeer zuur 3675 CS - Hystrene®3675CS-75 % dimeer zuur, 10 3 % monomeer, zuurgetal 194-201, verzepingsgetal 196-203, neutraal equivalent 279-289, monomeer zuur 3-4 max., viscositeit bij 25°C (cS) 12.000, onverzeepbaar 1,0, Monomeer 3, Dimeer 85, Trimeer 12, verkrijgbaar bij Humko Sheffield Chemical Inc. Hystrene is een merk van Humko Sheffield 15 Chemical Inc.

c) Empol ^1014 Dimeer zuur: Een gepolymeriseerd vetzuur met een typische samenstelling van 95 % dimeer zuur (C^g di-basisch zuur) mol.gew. ca 565, 4 % trimeer zuur (C,.^ tri- basisch zuur) mol.gew. ca 845 en 1 % monobasisch 20 zuur (C]g vetzuur) mol.gew. ca 282; verkrijgbaar bij

Emery Industries, Inc.

d) Wes tvaco^dizuur 1525: Het Diels-Alder-reactieprodukt van tallolie en acrylzuur verkrijgbaar bij Westvaco Corp.

e) Westvaco ®dizuur 1550: Het Diels-Alder-reactieprodukt van 25 tallolie en acrylzuur, het genoemde produkt gezuiverd tot het ca 10 % monozuren bevat, verkrijgbaar bij Westvaco Corp.

f) DBD - Dupont ®DBD - dibasisch zurenmengsel van dibasische zuren, hoofdzakelijk C^ en Cjj, typische samenstelling dodecaandizuur 34 gew.%, undecaandizuur 50 gew.%, sebacine- 30 zuur 7 gew.%, andere dibasische zuren 8,5 gew.%, mono- basische zuren 1 gew.%, nitro-dibasische zuren 7,2 gew.%, andere organische nitro-verbindingen 0,9 gew.%, anorganische stikstofverbindingen 0,9 gew.%, water 0,5 gew.%, totaal stik-stof 0,9 gew.%, gebroken witte vlokvormige vaste stof, 35 verwekingspunt 85-95°C en gemiddeld molecuulgewicht 215; verkrijgbaar bij E.I. DuPont de Nemours & Company, Inc.__________ 8201014 - 20 - g) Jeff amine® D230 is eeii met primair amine getermineerd polyoxypropyleendiamine met een gemiddeld molecuulgewicht van ca 230; verkrijgbaar bij Texaco Chemical Company.

h) Jeff amine ® D400 is een met primair amine getermineerd 5 polyoxypropyleendiamine met een gemiddeld molecuulgewicht van ca 400; verkrijgbaar. bij Texaco Chemical Company.

i) Jeff amine ® D2000 is een met primair amine getermineerd polyoxypropyleendiamine met een gemiddeld molecuulgewicht van ca 2000; verkrijgbaar bij Texaco Chemical Company.

j0 j) Jeff amine ^ED 600 is een diamine met een gemiddeld mole cuulgewicht van ca 600, verkrijgbaar bij Texaco Chemical Company, zijnde een met primair amine getermineerd, met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen.

k) Jeff amine ^£0900 is een diamine met een gemiddeld mole- 15 cuulgewicht van ca 900, verkrijgbaar bij Texaco Chemical

Company, zijnde een met primair amine getermineerd, met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen.

l) Jeff amine® ED 2001. is een diamine met een gemiddeld molecuulgewicht van ca 2000, verkrijgbaar bij Texaco Chemical 2o Company, zijnde een met primair amine getermineerd, met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen.

m) Dow^XA 1332 is een diamine betrokken van Dow Chemical t

Company en is een met primair amine getermineerd, met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen met een molecuulgewicht 25 van 400.

n) Dow® XA 1333 is een diamine betrokken van Dow Chemical Company en is een met primair amine getermineerd, met propyleenoxyde gekapt polyoxyethyleen met een molecuulgewicht van 600.

50 Jeff amine is een merk van Texaco Chemical

Company; Dow is een merk van Dow Chemical Company.

8201014 - 21 r-

Voor- Dicarbonzuur Diamine Gemiddeld mole- beeld cuulgewicht van .

................;..........................‘ ' bet polyamide I Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-900 1600 5 II Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-900 2700 III Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-900 4000 IV Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-900 5400 V. Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-900 18.000 VI Dimeer zuur 3680 Jeffamine D-230 2600 10 VII Dimeer zuur 3680 Jeffamine D-400 2800 VIII Dimeer zuur 3680 Jeffamine D-2000 12.000 IX Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-600 3900 X Dimeer zuur 3680 Jeffamine ED-2001 9300 XI Dimeer zuur 1014 Jeffamine ED-900 8200 15 XII' Dimeer zuur 1014 Jeffamine ED-2001 19.000 XIII Dimeer zuur 1014 Jeffamine D-400 9900 XIV Dimeer zuur 1014 Dow XA 1332 6500 XV Dimeer zuur 3675 CS Dow XA 1333 10.400 XVI Dizuur 1550 Jeffamine ED-900 3600 20 XVII Dizuur 1550 Jeffamine ED-2001 5700 XVIII Dizuur 1550 Dow XA 1332 4400 XIX Dizuur 1550 Dow XA 1333 3900 XX Dizuur 1525 Jeffamine ED-900 4600 XXI Dizuur 1525 Jeffamine ED-2001 5900 25 XXII Dizuur 1525 Jeffamine ED-600 3700 XXIII Dizuur 1525 Jeffamine D-400 2800 XXIV Dizuur 1525 Dow XA 1333 8000 XXV Dodecaandizuur Jeffamine ED-900 5700 XXVI DBD Jeffamine ED-600 2600 30 XXVII Adipinezuur Jeffamine ED-600 4300 XXVIII Azelainezuur Jeffamine ED-600 7100 XXIX Azelainezuur Jeffamine ED-900 4600 XXX Azelainezuur Dow XA 1332 7300 XXXI p-fenyleen- Jeffamine ED-600 3600 35 diazijnzuur 8201014 - 22 -

Voor- Dicarbonzuur Diamine Gemiddeld mole- beeld cuulgewicht van ...............................................het~ polyamide‘ XXXII 2,5-pyridine- Jeffamine ED-2001 3100 dicarbonzuur XXXIII Tereftaalzuur Jeffamine ED-900 5000 XXXIV Cyclohexaan-l,4- Jeffamine ED-600 4200 dicarbonzuur XXXV Hexachloomor- Jeff amine ED-600 14.000 borneen-dicar- bonzuur XXXVI Maleinezuur- Jeffamine D-400 1400 anhydride XXXVII Fumaarzuur Jeffamine D-400 1400 XXXVIII Fumaarzuur Jeffamine ED-900 3200 XXXIX Diglycolzuur Jeffamine D-2000 5100 XL Tereftaalzuur Jeffamine ED-600 2100 XLI Tereftaalzuur Jeffamine ED-400 2800 XLII Mesaconzuur Jeffamine ED-900 8300

Voorbeelden XLIII tot CXIII

Deze voorbeelden hebben, zoals uit de onderstaande tabel blijkt, betrekking op waterige functionele vloeistoffen volgens de uitvinding.

Voor- Poly- Gewicht Gewidht (g) aan_Gew.

beeld amide aan poly- /r\ fS aan van Vb. amide (g) NaOH KOH ΝΗ,ΟΗ ΊΕ&Γ MIPArDEAr'water ........................................................(g) XLIII I 15 15 470 XLIV I 15 10,6 474,4 XLV II 15 15 470 XLVI II 15 7,5 477,5 XLVII III 15 15 470 XLVIII III 15 5,6 479,4 XLIX IV 15 15 470 L IV 15 5,6 479,4 LI v 15 15 470 LII VI 15 15 470 LIII VI 15 4,0 481 8201014 - 23 -

Voor- Poly- Gew. Gew.

bee Id amide aan Gewicht (g) aan aan van Vb. poly- (Γ> β\ amide NaOR KOH NH.OH TEiT^ MIPA^ DEA^ter _ (g)............................. (g) LIV VII 15 15 470 LV VII 15 5,6 479,4 LVI VIII 15 15 470 LVII VIII 15 7,5 477,5 LVIII IX 0,6 0,6 498,8 LIX IX 1,5 1,5 497 LX IX 6 6 488 LXI IX 15 15 470 LXII IX 60 60 380 LXIII X 15 15 470 LXIV X 15 3,5 481,5 LXV XI 15 15 470 LXVI XII 15 15 470 LXVII XIII 15 15 470 LXVIII XIV 15 15 470 LXIX XV 15 15 470 LXX XVI 15 15 470 LXXI XVI 15 5,6 479,4 LXXII XVII 15 ‘15 470 LXXIII XVII 15 485 LXXIV XVII 15 4,0 481 LXXV XVIII 15 15 470 LXXVI XIX 15 15 470 LXXVII XX 15 15 470 LXXVIII XX 15 485 LXXIX XXI 15 15 470 LXXX XXI 15 3,5 481,5 LXXXI XXII 15 15 470 LXXXII XXII 15 4,0 481 LXXXIII XXIII 15 15 470 LXXXIV XXIII 15 7,5 477,5 LXXXV XXIV 15 15 470 8201014 - 24 -

Voor- Poly- Gew. Gew.

beeld amide aan 'J ' '' Gewicht' (g) ~ aaii. ······ aan van Vb. poly- fp) ^ (Svra- ..amide-:.NaOH.... KOH. HH.OH. MsAf? DEA^ter ..................(¾) ................*......................(g) LXXXVI XXV 15 15 470 LXXXVII XXV · 15 5,6 479,4 LXXXVIII XXVI 15 15 470 LXXXIX XXVI 15 7,5 477,5 XC XXVI 15 10,6 474,4 XCI XXVII 15 15 470 XCII XXVII 15 485 XCIII XXVII 15 5,6 479,4 XCIV XXVIII 15 15 470 XCV XXVIII 15 10,6 474,4 XCVI XXIX 15 15 470 XCVII XXIX 15 3,5 481,5 XCVIII XXX 15 15 470 XCIX XXXI 15 15 470 C XXXI 15 10,6 474,4

Cl XXXII 15 15 470 CII XXXII 15 4,0 481 CIII XXXIII 15 15 470 CIV XXXIII 15 4,0 481 CV XXXIV 15 15 470 CVI XXXV 15 15 470 CVII XXXVI 15 15 470 CVIII XXXVII 15 15 470 CIX XXXVIII 15 15 470 CX XXXIX 15 15 470 CXI XL 15 15 470 CXII XLI 15 15 470 CXIII XLII 15 15 470 (T) triethanolamine (T) monoisopropanolamine (3) diethanolamine 8201014 “ ii·'1'·.1· ·ί" . S'-' . ..···.

- 25 -

Voorbealden CXiy tot CLXXXIV

500 g van elk van de samenstellingen van de voorbeelden XLIXI tot CXIXI werden verdund tot 3000 g met water en de resulterende verdunde mengsels werden daarna 5 geevalueerd op smerend vermogen in overeensterming met de onder- staande testprocedure.

Testprocedure

Een wigvormig werktuig met hoge snel-heid wordt gedrukt tegen het uiteinde van een met een oppervlak-10 tesnelheid van 26,82 meter per minuut roterende SAE 1020 stalen buis met een wanddikte van 0,635 cm. De aandrijfkracht van het werktuig is voldoende om een V-groef te snijden in de buiswand en de spaanders vliegen uit het snijgebied in twee stukken (een stuk van elk van de oppervlakken van het wigvormige werk-J5 tuig). De krachten op het werktuig als resultaat van de rota- tie van het werkstuk en van de werktuig-aandrijving worden ge-meten door een werktuig-post-dynamometer, verbonden met een Sanbom-registratie-apparaat. Eventuele lassing van spaanders aan het werktuig komt tot uiting in de onderbreking van de 20 spaanderstroom (visueel) en in een verhoogde weerstand tegen werkstukrotatie. Tijdens de snijtest wordt het tussenvlak tussen werktuig en spaanders steeds overstroomd met circulerende test-vloeistof. Het werktuig en het werkstuk zijn in constant dyna-misch contact gedurende deze tijd en de test wordt pas begon-25 nen wanneer volledig contact is verwezenlijkt langs de gehele lengte van beide snijranden. De duur van de test is 3 minuten.

De resultaten verkregen volgens de boven-staande testprocedure worden gegeven in de volgende tabel, 30 8201014 - 26 -

Voorbeeld Samenstelling.yan Kracht ........ ''’’V00rb66ld 1. ·(kg) CXIV XLIII 205,9 CXV XL IV 207,7 5 CXVI XLV 166,9 CXVII XLVI 186,4 CXVIII XLVII 162,4 CXIX XLVIII 222,3 CXX XLIX 139,7 ]0 CXXI L 214,1 CXXII LI 144,2 CXXIII LII 185,1 CXXIV LIII 225,9 CXXV LIV 181,4 15 CXXVI LV 228,2 CXXVII LVI 188,2 CXXVIII LVII 176,4 CXXIX LVIII 217,7 CXXX LIX 193,2 20 CXXXI LX 138,8 CXXXII LXI 139,3 CXXXIII LXII 144,7 CXXXIV LXIII 178,7 CXXXV LXIV 207,3 25 CXXXVI LXV 143,3 CXXXVII LXVI 176,9 CXXXVIII LXVII 169,2 CXXXIX LXVIII ’ 139,7 . CXL LXIX 139,3 30 CXLI LXX 184,2 CXLII LXXI 218,2 CXLII LXXII 196,4 CXLIV LXXIII 177,8 CXLV LXXIV 237,2 35 CXLVI LXXV 174,6 CXLVII LXXVI 184,2 8201014 f.

- 27 -

Voorbeeld Samenstelling van Kracht _________ voorbeeld' -''· (leg) CXLVIII LXXVII 195,5 CXLIX LXXVIII 190,1 5 CL LXXIX 210,5 CLI LXXX 212,3 CLII LXXXI 207,7 CLIII LXXXII 220,9 CLIV LXXXIII 213,6 10 CLV LXXXIV 220 »9 CLVI LXXXV 208,7 CLVII LXXXVI 178,7 CLVIII LXXXVII 208,2 CLIX LXXXVIII 172>8 15 GLX LXXXIX 198>2 CLXI XC 151,5 CLXII XCI 220,9 CLXIII XCII 227 CLXIV XCIII 221,4 20 CLXV XCIV 214,6 CLXVI XCV 220,9 CLXVII XCVI 208,2 CLXVIII XCVII 225,9 CLXIX XCVIII 201,9 25 CLXX XCIX l88,2 CLXXI C 219,1 CLXXII Cl 228,2 CLXXIII CII 237,7 CLXXIV cm 202,3 30 CLXXV CIV 222,7 CLXXVI CV 214,6 CLXXVII CVI 200,9 CLXXVIII CVII 203,2 CLXXIX CVIII 190,1 35 CLXXX CIX 217,7 CLXXXI CX - 176,0 CLXXXII CXI 219,1 CLXXXIII CXII 174>6 CLXXXIV CXIII 213,6 8201014

Claims

1. Polyamidederivaat van een polyoxy-alkyleendiamine alsmede zouten daarvan, met het'kenmerk, dat 5 het polyamide een enkele eindstandige carbonzuurgroep en een enkele eindstandige aminogroep in hetzelfde molecuul heeft en dat de polymerisatiegraad van 2 tot 10 is; en dat het zout van het polyamide het zout van de eindstandige carbonzuurgroep, de eindstandige aminogroep of van zowel de eindstan-10 dige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep is.

2. Polyamidezout volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat het het zout van de eindstandige carbonzuurgroep is.

3. Polyamide en zouten daarvan volgens 15 conclusie 1 of 2, met het kenmerk, dat het polyamide voldoet aan formule 1 van het formuleblad, waarin R een divalente alifatische groep, aromatische groep, arylalifatische groep, alkylaromatische groep, cycloalifatis die groep, heteroalifa-tische groep met zuurstof-.of zwavel-hetero-keten-atomen, 20 heterocyclische groep met zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen of bicyclische groep of de gehalogeneerde deriva-ten van zo’n divalente groep is; R' een divalente polyoxy-alkyleenhomopolymeer- of -copolymeer-groep is en n 2 tot 10 is, waarbij het polyamide en de zouten daarvan een gemiddeld 25 molecuulgewicht van niet meer dan ongeveer 50.000 hebben.

4. Polyamide en zout daarvan volgens conclusie 3, met'het'kenmerk, dat R een divalente alifatische koolwaterstofgroep met 2 tot 12 koolstofatomen is.

5. Polyamide en zout daarvan volgens 30 conclusie 3, met het kenmerk, dat R een fenyleen- of nafthy- leengroep is.

6. Polyamide en zout daarvan volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat R een divalente cycloali-fatische groep met 4 tot 6 koolstofatomen is.

7. Polyamide en zout daarvan volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat R een divalente heteroalifa- 8201014 - 29 - tische groep met 1 of 2 zuiirstof- of zwavel-hetero-keten-ato-men en 2 tot 6 koolstofatomen is.

8. Polyamide en zout daarvan volgens conclusie 3, met'hat.kenmerk, dat_R een divalente .heterocycli- 5 sche groep met 1 of 2.zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring-atomen en 5 tot 6 ring-atomen is..

9. Polyamide en zout daarvan volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat R een divalent residu is, verkregen door verwijdering van beide carbonzuurgroepen van 10 een gedimeriseerd ethenisch onverzadigd vetzuur met 8 tot 26 koolstofatomen.

10. Polyamide en zout daarvan volgens een van de conclusies 4 tot 9, met het kenmerk, dat R* een divalente polyoxyalkyleen-homopolymeer-groep met een gemiddeld 15 molecuulgewicht van 72 tot 4000 is.

11. Polyamide en zout daarvan volgens een van de conclusies 4 tot 9, met het kenmerk, dat R' een divalente polyoxyalkyleencopolymeergroep met een gemiddeld molecuulgewicht van 86 tot 4000 is. 20 .

12. Alkalimetaal-, ammonium- of organisch amine-zout van de carbonzuurgroep van het polyamide van conclusie 9.

13. Organisch aminezout volgens conclusie 12, met het kenmefk, dat het organische amine een alkanol- 25 amine is.

14. Zout volgens conclusie 13, met het kenmerk, dat het alkanolamine een mono-, di- of tri-(C^ tot C^-alkanol)-amine is.

15. Zout gevormd door de eindstandige 30 aminegroep van het polyamide van conclusie 3.

16. Waterige functionele vloeistof die water en een smeermiddel omvat, met het kenmerk, dat het smeer-middel is gekozen uit de groep bestaande uit een in water op-losbaar of dispergeerbaar polyamidederivaat van een polyoxy- 35 alkyleendiamide, waarbij het polyamide een enkele eindstandige 8201014 J V V - 30 - carbonzuurgroep en een enkele eindstandige aminegroep in het-zelfde molecuul en een polymerisatiegraad.van 2 tot 10 heeft, een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water oplosbaar of dispergeerbaar polyamide-derivaat van een poly-5 oxyalkyleendiamine, waarbij het polyamide een enkele eind standige carbonzuurgroep eneen enekele eindstandige aminegroep in hetzelfde molecuul en een polymerisatiegraad van 2 tot 10 heeft, en een in water oplosbaar of dispergeerbaar zout van een in water onoplosbaar polyamidederivaat van een polyoxyalky-10 leendiamine, waarbij het polyamide een enkele eindstandige carbonzuurgroep en een enkele eindstandige aminegroep in hetzelfde molecuul en een polymerisatiegraad van 2 tot 10 heeft.

17. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 16, met het kenmerk, dat het in water oplosbare of 15 dispergeerbare zout.van het in water oplosbare of dispergeer- bare polyamide een zout van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide is en het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water onoplosbare polyamide het zout van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide is.

18. Waterige functionele vloeistof vol gens conclusie 16 of 17, -diet het' ketimerk, dat het polyamidederivaat voldoet aan formule 1 van het formuleblad, waarin R een divalente alifatische groep, aromatische groep, arylalifa-tische groep, alkylaromatische groep, cycloalifatische groep, 25 heteroalifatische groep met zuurstof- of zwavel-hetero-keten- atomen, heterocyclische groep met zuurstof-, zwavel- of stik-stof-hetero-ring-atomen of bicyclische groep of het gehaloge-neerde derivaat van zo’n groep is, R' een divalente polyoxy-alkyleen-homopolymeer- of -copolymeer-groep is en n 2 tot 10 30 is, waarbij het genoemde polyamide en de in water oplosbare of dispergeerbare zouten daarvan een gemiddeld molecuulgewicht van niet meer dan 50.000 hebben, waarbij het in water oplosbare of dispergeerbare zout is gevormd door de eindstandige carbonzuurgroep* de eindstandige aminegroep of zowel de eind-35 standige carbonzuurgroep als de eindstandige aminegroep van het polyamide. 8201014 V J .- Jr - 31 -

19. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 18, :met het kenmerk, dat R een alkyleengroep met 2 tot 12 koolstofatomen, een alkenyleengroep met 2 tot 10 koolstofatomen, fenyleen, een cycloalifatische groep met 4 tot 5 6 koolstofatomen, mono- of di-(Cj- tot alkyl)-gesubstitueerd fenyleen, een fenyl-gesubstitueerde alkyleengroep met 1 tot 10 koolstofatomen, feny1een-di-(C^- tot C^-alkyleen), een heteroalifatische groep met 1 of 2 zuurstof- of zwavel-hetero-keten-atomen en 2 tot 10 koolstofatomen, een heterocyclische 10 groep met 1 of 2 zuurstof-, zwavel- of stikstof-hetero-ring- atomen en 5 tot 6 atomen in de ring of het residu verkregen door verwijdering van beide carbonzuurgroepen van een gedimeri-seerd ethenisch onverzadigd vetzuur met 8 tot 26 koolstofatomen is. ..

20. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 19, met het kenmerk, dat het smeermiddel het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide is.

21. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 19, met het kenmerk, dat het smeermiddel het 20 in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water oplosbare of dispergeerbare polyamide is.

22. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 19, met het kenmerk, dat het smeermiddel het in water oplosbare of dispergeerbare zout van het in water on- : 25 oplosbare polyamide is.

23. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 21 of 22, met ’het' keiimerk, dat het smeermiddel het zout van het polyamide is en dat dit zout een zout van de eindstandige carbonzuurgroep van het polyamide is.

24. Waterige functionele vloeistof vol gens conclusie 23, met het 'keiimerk, dat het zout een alkali-, ammonium- of organisch.amine-zout is.

25. Waterige functionele vloeistof volgens conclusie 24, met'het'kenmerk, dat het organische amine 35 een mono-, di- of tri-(alkanol)-amine met 2 tot 4 koolstofatomen 8201014 - 32 - J χ ·< in de alkanolgroep is.

26. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclnsie 25, -met het kenmerk, dat het organische amine het trialkanolamine is„.

27. Waterige functionele vloeistof vol- gens conclusie 20, 21 of 22, met het keiimerk, dat R1 een di-valente polyoxyalkyleen-homopolymeer-groep met een gemiddeld molecuulgewicht van 72 tot 4000 is.

28. Waterige functionele vloeistof vo Ι- ΙΟ gens conclusie 20, 21 of 22, met'het’kenmerk, dat Rf een di- valente polyoxyalkyleen-copolymeer-groep met een gemiddeld molecuulgewicht van 86.tot 4000 is.

29. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 25, met het kenmerk, dat R een alkyleen- of ]5 alkenyleen-groep met 2 tot 10 koolstofatomen is.

30. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 25, met het kenmerk, dat R een fenyleengroep is.

31. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 25, met hetkenmerk, dat R een residu verkregen 2o door verwijdering van.beide carbonzuurgroepen van een gedimeri- seerd ethenisch onverzadigd vetzuur met 8 tot 26 koolstofatomen is.

32. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 21 of 22, ‘met het keiimerk, dat het zout een 25 zout van de eindstandige aminegroep van het polyamide is.

33. Waterige functionele vloeistof vol-gens conclusie 19, met het kenmerk, dat het smeermiddel aanwe-zig is in een hoeveelheid van 0,01 tot 99,9 gew.%, betrokken op het totale gewicht van de vloeistof.

34. Waterige functionele vloeistof vol- gens conclusie 33, met het kenmerk, dat de hoeveelheid smeermiddel van 0,01 tot 20 gew.% is.

35. Werkwijze voor het bewerken van me-talen, met het "kenmerk, dat men de bewerking uitvoert in aanwe- 35. zigheid van een waterige functionele vloeistof volgens een van ..... . de conclusies 18 tot 34. ............

36. Werkwijze en voortbrengselen in hoofd-zaak als beschreven in de beschriying en/of de voorbeelden. 8201014