[go: up one dir, main page]
WikiWoordenboek

beer

Nederlands

Uitspraak
Woordafbreking
  • beer
Woordherkomst en -opbouw
  • [A] erfwoord: Middelnederlands bēre, ontwikkeld uit Oergermaans *beran-, bij de Indo-Europese wortel *bʰerH- ‘glanzend, lichtbruin’, waaruit Litouws bė́ras ‘bruin’ en Tochaars A parno, B perne ‘glanzend’.[1][2] Evenals Nederduits Boor, Duits Bär en Fries/Engels bear.
    • [4] vermoedelijk naar het voorbeeld van ‘zo sterk als een beer’ en ‘beresterk’ ontstaan.[3]
  • [B] erfwoord: Middelnederlands beer, ontwikkeld uit West-Germaans *bairaz,[4] misschien een voor-Indo-Europees substraatwoord waaruit ook Welsh baedd ‘beer’.[5][6] Evenals Nederduits Beer, Duits dial. Bär, Fries bear en Engels boar.
    • [2] mogelijk ontstaan uit de betekenis ‘mannetjeszwijn’, omdat een cavia ook wel Guinees biggetje wordt genoemd
    • [3] ‘waterkering’: vgl. Oudfries baerch, dat ook zowel ‘varken’ als ‘waterkering’ betekent.[7]
  • [C] erfwoord: Middelnederlands beer m ‘drek’, bere v ‘dikke, weke stof, modder, slijk, aalt’; daarnaast Vroegnieuwnederlands berm(e), barm ‘beer, dikke modder; etter, gif’, ontwikkeld uit West-Germaans *bermō ‘gist’, bij Indo-Europees *bʰer- ‘opborrelen’, waartoe ook Latijn fermentum ‘zuurdesem, gist(ing)’ en Albanees brumë ‘deeg’ behoren.[8][9] Verder zie brouwen. Evenals Nederduits Barm ‘gist’, Fries berme en Oudengels bearm, beorma ‘gist, droesem’ (Nieuwengels barm ‘bierschuim’).
    • [2] vermoedelijk van de oude betekenis ‘modder’, die verwant is aan de betekenis ‘gier, mensendrek’[10]
  • [D] Abstract uit beren ‘slaan’, nu nog Surinaams en West-Vlaams; verder zie beren.[11] [12]
enkelvoud meervoud
naamwoord beer beren
verkleinwoord beertje beertjes
  • [E] vernoemd naar [A] omdat de rups zo zwaar behaard is dat deze aan een stukje berenvel doet denken.
 
[A.1] De beer is een groot roofdier.

Zelfstandig naamwoord

[A] de beer m

  1. (roofdieren) groot viervoetig zoogdier uit de familie Ursidae  
    • Een beer in het wild is bepaald geen vriendelijke teddybeer. 
  2. (figuurlijk) forse, ruige man
    • Zij vindt hem een lompe beer. 
  3. (figuurlijk) rekening, schuldeiser
  4. versterkend voorvoegsel (informeel) uitermate, heel erg (als eerste deel van samengestelde bijvoeglijke naamwoorden, altijd geschreven als bere-, vanwege spellingregel 8.F
Opmerkingen
  • Betekenis 4. ‘uitermate, heel erg’ werd in het derde kwart van de 20e eeuw veel gebruikt in jongerentaal, vermoedelijk naar het voorbeeld van beresterk dat in die tijd ook een zuiver figuurlijke betekenis kreeg. Soms wordt bere- daarom ook wel opgevat als voorvoegsel, maar omdat het volgens de betreffende spellingregel gaat om samenstellingen en niet om afleidingen doet WikiWoordenboek dat niet.
Synoniemen
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
    4. uitermate, heel erg
Uitdrukkingen en gezegden
  • Beren op de weg zien
Problemen zien die de voortgang belemmeren
  • De beer is los
De ontwikkelingen gaan ineens snel en onstuitbaar
  • Met moet de huid niet verkopen voordat de beer geschoten is
Men moet geen voorschot nemen op winst die eerst nog behaald moet worden
  • Een beer op sokken
Een dik en plomp persoon
  • Een ongelikte beer
Een onbeschoft persoon, hork, lomperik
  • Zo sterk als een beer zijn
Lichamelijk heel sterk, veel spierkracht bezittend
Vertalingen
    1. groot viervoetig zoogdier uit de familie Ursidae   

Meer informatie

enkelvoud meervoud
naamwoord beer beren
verkleinwoord beertje beertjes
 
[B1] Een beer (mannetjesvarken).
 
[B3] Verdedigingswerk, beer met twee monniken - Brielle

Zelfstandig naamwoord

[B] de beer m

  1. (veeteelt) mannelijk varken (Suidae  )
    • Moeder, moeder, de beer is los,
      Hoor dat dier eens brullen!
      Snijd hem neus en oren af,
      Dan hebben we wat te smullen       
  2. (bij uitbreiding) (knaagdieren) mannelijke cavia
  3. (bouwkunde) gemetselde dam in een vestinggracht die het water in de gracht scheidt van zout of sterk stromend water van de zee, meer of rivier waaraan de vesting gelegen is.
    • De beer werd voorzien van een spitse rand, de zgn. ezelsrug. met daarop monniken of poppen om het oversteken van de gracht praktisch onmogelijk te maken. 
Afgeleide begrippen
Vertalingen
    1. mannetjesvarken   

Meer informatie

Zelfstandig naamwoord

[C] de beer m

  1. gier, vooral de inhoud van een aalput
    • De beer stonk vreselijk. 
  2. (waterbeheer) ondiepte, een plaats waar stromend water betrekkelijk rustig is, zodat slik bezinkt.
    • Berenplaat, vóór 1966 geschreven als Beerenplaat, waarop een drinkwaterbedrijf is gevestigd, gelegen in de gemeente Nissewaard. 
Synoniemen
Afgeleide begrippen
Vertalingen
    1. gier, mensendrek   
enkelvoud meervoud
naamwoord beer beren
verkleinwoord beertje beertjes

Zelfstandig naamwoord

[D] de beer m

  1. (Zuid-Nederlands) stormram
  2. (Zuid-Nederlands) heiblok
  3. stutpilaar, steunbeer
Verwante begrippen

Zelfstandig naamwoord

[E] de beer m

  1. (vlinders) een vlinder die behoort tot de beervlinders Arctiinae  , een onderfamilie van de spinneruilen Erebidae  
    «De grote beer en de kleine beer zijn bekende beervlinders.»
Hyponiemen
   
Vertalingen
    [E] beervlinder   

Werkwoord

vervoeging van
beren

beer

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van beren
    • Ik beer. 
  2. gebiedende wijs van beren
    • Beer! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van beren
    • Beer je? 

Gangbaarheid

99 % van de Nederlanders;
100 % van de Vlamingen.[13]

Verwijzingen

  1. ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  2. ↑ beer (roofdier) op website: Etymologiebank.nl
  3. ↑ bere op website: Etymologiebank.nl
  4. ↑
    Kroonen
    , Guus, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013; blz. 48
  5. ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  6. ↑ beer (mannetjeszwijn) op website: Etymologiebank.nl
  7. ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
  8. ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  9. ↑ beer (mensendrek, gier) op website: Etymologiebank.nl
  10. ↑ Bron: Indrukwekkende architectuur drinkwaterbedrijf nu op Spijkenisser grondgebied. - In: Spijkenisse [voorlichtingskrant van de gemeente Spijkenisse], januari 1984, p. 5
  11. ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
  12. ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
  13. ↑   Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be


Engels

Uitspraak
Woordafbreking
  • beer
enkelvoud meervoud
beer beers

Zelfstandig naamwoord

beer

  1. (drinken) bier
Anagrammen


Limburgs

Uitspraak
  • IPA: /beːʁ/ (Etsbergs)

Zelfstandig naamwoord

beer o

  1. (Hooglimburgs) (drinken) bier
Verbuiging
enkelvoud meervoud
geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind
nominatief beer peer beerke peerke beer, berer peer, perer beerkes peerkes
genitief beers peers beerkes peerkes beer, berer peer, perer beerkes peerkes
locatief beres peres bereske pereske berese perese bereskes pereskes
datief bere pere beerke peerke beer, berer peer, perer beerkes peerkes
accusatief beer peer beerke peerke beer, berer peer, perer beerkes peerkes

Zelfstandig naamwoord

beer

  1. (roofdieren) beer

Meer informatie


Middelnederlands

Zelfstandig naamwoord

beer

  1. (veeteelt) (evenhoevigen) beer; een mannelijk varken


Noord-Fries

Zelfstandig naamwoord

beer

  1. (roofdieren) beer

Meer informatie

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=beer&oldid=4933490"