Tracheendeerter

Böverstamm:	Huututtreckers (Ecdysozoa)
Stamm:	Liddpoten (Arthropoda)
Ünnerstamm:	Tracheendeerter (Tracheata)

Wetenschoplich Naam

Tracheata

Tracheendeerter (Tracheata), ok Antennata oder Atelocerata nömmt, sünd de Deerter mank de Liddfööt (Arthopoda), de Dusendfööt (Myriapoda) un de Sessfööt (Hexapoda), de anpasst sünd an dat Leven an Land. Unner annern höört de Insekten dor mit to. Mank de Tracheendeerter gifft dat över all Maten veel Aarden. Alleen de Masse vun de Insektenaarden warrt taxeert up allerhand Millionen Aarden. Bi de Dusendfööt gifft dat avers man bloß bi 13.000 Aarden.

Kennteken vun de Tracheendeerter

De Naam vun Tracheendeerter kümmt vun en Kennteken, dat för dat Leven an Land sünnerlich wichtig is. De Deerter hefft en System vun so nömmte Tracheen. Dor hannelt sik dat üm Luftröhren bi, de dör dat Lief hengaht un al Zellen mit Suerstoff versorgen doot. Vunwegen dat de Tracheendeerter en Panzer ut Chitin hefft, as al Liddfööt, könnt se över de Böversiet vun dat Lief keen Luft upnehmen.

Ok mit de Malpighschen Fatten sünd se an dat Leven an Land anpasst. Dat sünd Organen to’n Utscheden. Anners as de Sustergrupp, de Kreeften (Crustacea) hefft de Tracheendeerter bloß een Paar Antennen. Dat is datsülbige, as dat eerste Antennenpaar bi de Kreeften. De annern Naams vun de Grupp kümmt dorher, dat se de tweete Antenn verloren hefft.

Dat Lief vun de Tracheendeerter hett verscheden lieke Liefsegmenten mit liekformte Loopbeene, de bloß an en Ast sitten doot. Bi de Seesfööt un dormank de Insekten gifft dat nu dree Liefafsnitten (Kopp, Bost, Achterlief) un dat finnt sik bloß noch sess Loopbeene, de al an de Bost ansetten doot.

Wie de Tracheendeerter leven doot

De Tracheendeerter un sünnerlich de Insekten leevt an al mööglichen Öörd up de Eer. Se leevt in’n Grund un ok up de Planten. Vunwegen dat se Flunken kregen hefft, konnen se sik ok dör de Luft verbreden. Bloß wenig Insekten sünd in dat Söötwater gahn (faken bloß as Heimat för de Larven). In de apen See fehlt de Tracheendeerter heel un deel, bloß de Seewaterlöpers (Halobatidae), de to de Wandlüse tohören doot, maakt dor en Utnahme.

Systematik vun de Tracheendeerter

Normolerwiese weert de Tracheendeerter in twee Gruppen updeelt. Dat sünd de Sessfööt (Hexapoda), wo de Insekten (Insecta), de Springsteerten (Collembola) un denn noch de Dubbelsteerten (Diplura) un Beengrabbelers (Protura) tohören doot. De annere Grupp sünd de Dusendfööt (Myriapoda).

De Sessfööt sünd en natüürliche Grupp, de up goden Grund steiht. Anners is dat bi de Dusendfööt. Dor warrt noch dor över snackt un ok üm streden, wie de nu to de Sessfööt stahn doot. Dat gifft in’n Momang twee Hypothesen, de een an de beiden Stammbööm hier unner aflesen kann.

Hypothese 1: De Dusendfööt sünd een natüürliche Grupp un sünd dor de Sustergrupp vun de Sessfööt mit bi:

Tracheendeerter (Tracheata)
|-----Sessfööt (Hexapoda)
|       |--Insekten (Insecta)
|       |--Dubbelsteerten (Diplura)
|       |--Elliplura
|           |--Beengrabbelers (Protura)
|           |--Springsteerten (Collembola)
|
|-----Dusendfööt (Myriapoda)
         |--Progoneata
         |   |---Dwargfööt (Symphyla)
         |   |---Dignatha
         |         |----Dubbelfööt (Diplopoda)
         |         |----Minnfööt (Pauropoda)
         |--Hunnertfööt (Chilopoda)

Hypothese 2: De Progoneata un de Sessfööt sünd tohopen een natüürliche Grupp. De Hunnertfööt staht dor as Sustergrupp gegen över:

Tracheendeerter (Tracheata)
 |-----Hunnertfööt (Chilopoda)
 |-----Sessfööt +Progoneata
         |--Progoneata
         |   |--Dwargfööt (Symphyla)
         |   |--Dignatha
         |       |--Dubbelfööt (Diplopoda)
         |       |--Minnfööt (Pauropoda)
         |--Sessfööt (Hexapoda)
             |--Insekten (Insecta)
             |--Dubbelsteerten (Diplura)
             |--Elliplura
                 |--Beengrabbelers (Protura)
                 |--Springsteerten (Collembola)

In de aktuelle Forschung, sünnerlich in Tosamenhang mit de Molekularbiologie un ganz besunners dör dat Verglieken mit dat Weern vun de Deerter un dör dat Verglieken mit de Kreeften gifft dat siet en Reeg vun Johren noch de Alternative, dat de Insekten bi de Kreeften toordent weert ("Pancrustacea"). De Dusenfööt schöllt denn dichter bi de Keevklauendregers stahn. Wie de Gruppen akraat to’nanner staht, is bi düsse Theorie avers noch nich klaar.