Baharian klasik
Baharian klasik (juga era klasik, zaman klasik atau tempoh klasik) adalah satu istilah yang luas untuk tempoh masa yang panjang budaya bagi sejarah berpusat di sekitar Laut Mediterranean, yang terdiri daripada pertembungan tamadun daripada Yunani kuno dan Rom purba, secara kolektif dikenali sebagai dunia Yunani-Romawi. Ia adalah tempoh di mana masyarakat Yunani dan Rom berkembang dan mempunyai pengaruh yang besar di seluruh Eropah, Afrika Utara dan Barat Daya Asia.
Secara konvensional, ia diambil bermula dengan puisi epik Yunani Homer yang paling awal dirakam (abad ke-8 ke-7 SM), dan berterusan sehingga kemunculan agama Kristian dan kejatuhan Empayar Rom (Abad ke-5 M). Ia berakhir dengan pembubaran budaya klasik pada penutupan lewat baharian (300–600), menggabungkan ke dalam Awal Zaman Pertengahan (600–1000). Seperti persampelan sejarah dan wilayah yang luas meliputi pelbagai budaya dan tempoh berbeza. "Baharian klasik" boleh merujuk juga kepada visi terunggul di kalangan orang kemudian, seperti dalam kata-kata Edgar Allan Poe, "kegemilangan adalah Yunani, dan kehebatan adalah Rom."[1]
Budaya dalam Yunani purba, bersama-sama dengan beberapa pengaruh dari Timur Dekat kuno, berlaku sepanjang zaman klasik sebagai asas seni,[2] keunggulan falsafah, kemasyarakatan, dan pendidikan.[3]Ideal ini telah dipelihara, ditiru dan tersebar di Eropah oleh orang Rom.[4]
Asas budaya Yunani-Romawi ini telah menjadi amat berpengaruh kepada bahasa, politik, sistem pendidikan, falsafah, sains, seni, dan seni bina dunia moden: Dari serpihan zaman kuno klasik yang masih hidup, sebuah gerakan kebangkitan semula secara beransur-ansur terbentuk dari abad ke-14 dan seterusnya dikenali kemudian di Eropah sebagai Renaissance, dan sekali lagi kebangkitan semasa pelbagai kebangkitan neo-klasik pada abad ke-18 dan ke-19.
Tempoh kuno (abad ke-8 hingga ke-6 SM)
[sunting | sunting sumber]Tempoh awal zaman klasik berlaku sebelum latar belakang kemunculan semula secara beransur-ansur sejarah sumber-sumber berikutan kejatuhan Zaman Gangsa. Abad ke-8 dan ke-7 SM masih sebahagian besarnya proto-sejarah, dengan yang paling awal ialah kemunculan tulisan abjad Yunani pada separuh pertama abad ke-8. Homer biasanya telah dianggap hidup pada abad ke-8 atau 7 SM, dan jangka hayat beliau sering diambil sebagai menandakan permulaan zaman klasik. Dalam tempoh yang sama jatuhnya tarikh tradisi penubuhan Sukan Olimpik Purba, pada 776 SM.
Phoenicia dan Carthage
[sunting | sunting sumber]Phoenicia pada asalnya diperluas dari pelabuhan Levantine, pada abad ke-8 dengan menguasai perdagangan di Mediterranean. Carthage diasaskan pada tahun 814 SM, dan masyarakat Carthage pada 700 SM telah mengukuhkan benteng di Sicily, Itali dan Sardinia, yang diwujudkan konflik kepentingan dengan Etruria.
Yunani
[sunting | sunting sumber]Tempoh Kuno mengikuti Zaman Gelap Yunani, dan melihat perkembangan ketara dalam teori politik, dan kemunculan demokrasi, falsafah, teater, puisi, dan juga dari sudut bahasa bertulis (yang telah hilang semasa Zaman Gelap).
Dalam barangan tembikar, tempoh Kuno melihat pembangunan gaya Pengorientalan, yang menandakan peralihan daripada gaya geometri Zaman Gelap lewat dan pengumpulan pengaruh yang diperolehi daripada Phoenicia dan Syria.
Gaya tembikar yang berkaitan dengan bahagian akhir zaman Kuno adalah barangan tembikar hitam, yang berasal dari Corinth pada abad ke-7 SM dan penggantinya, gaya merah, dimajukan oleh Andokides Painter pada kira-kira 530 SM.
Jajahan Yunani
[sunting | sunting sumber]Zaman Besi Itali
[sunting | sunting sumber]
Etruska telah membentuk penguasaan politik di rantau ini pada lewat abad ke-7 SM, membentuk golongan elit bangsawan dan beraja. Etruska jelas kehilangan kuasa di kawasan itu pada lewat abad ke-6 SM, dan pada ketika ini, puak itali membentuk semula kerajaan mereka dengan mewujudkan satu republik, dengan sekatan yang lebih besar kepada keupayaan pemerintah untuk menjalankan kuasa.[5]
Kerajaan Rom
[sunting | sunting sumber]Menurut legenda, Rom diasaskan pada 21 April 753 SM oleh keturunan berkembar putera Trojan Aeneas, Romulus dan Remus.[6] Apabila bandar telah ketandusan wanita, legenda mengatakan bahawa orang Latin menjemput Sabine ke pesta dan mencuri gadis-gadis mereka yang belum berkahwin, yang membawa kepada integrasi orang Latin dan Sabine.[7]
Bukti arkeologi memang menunjukkan kesan pertama penempatan di Forum Rom pada pertengahan abad ke-8 SM, walaupun penempatan di Bukit Palatine boleh dijejak kembali tarikh ke abad ke-10 SM.[8][9]
Raja ketujuh dan terakhir Rom adalah Tarquinius Superbus. Memandangkan anak Tarquinius Priscus dan juga menantu Servius Tullius, Superbus adalah kelahiran Etruska. Semasa pemerintahannyalah golongan Etruska mencapai puncak kekuasaan mereka.
Superbus membuang dan memusnahkan semua tempat-tempat suci Sabine dan mezbah-mezbah dari Tarpeian Rock, menimbulkan kemarahan orang-orang Rom. Rakyat datang untuk membantah pemerintahan beliau apabila beliau gagal untuk mengakui kes rogol Lucretia, bangsawan Rom, di tangan anaknya sendiri. Kerabat Lucretia, Lucius Junius Brutus (moyang Marcus Brutus), memanggil Senat dan memaksa Superbus dan monarki diusir dari Rom pada 510 SM. Selepas pengusiran Superbus ', Senat mengundi untuk tidak lagi membenarkan kedaulatan raja dan diperbaharui Rom secara keseluruhannya menjadi sebuah kerajaan republik pada 509 SM. Malah perkataan Latin "Rex" yang bererti Raja menjadi satu perkataan yang kotor dan dibenci di seluruh Republik dan Empayar itu kemudiannya.
Yunani Klasik (abad ke-5 hingga ke-4 SM)
[sunting | sunting sumber]
Tempoh klasik Yunani Purba berpadanan dengan sebahagian besar abad ke-5 dan ke-4 BC, khususnya, dari kejatuhan kezaliman Athens pada 510 SM hingga kematian Alexander Agung pada 323 SM. Di 510, tentera Sparta membantu penduduk Athens menggulingkan penzalim Hippias, anak Peisistratos. Cleomenes I, raja Sparta, mewujudkan oligarki pro-Sparta yang dijalankan oleh Isagoras.
Perang Yunani-Parsi (499–449 SM), diakhiri oleh Peace of Callias bukan sahaja memberikan laluan kepada pembebasan Yunani, Macedon, Thrace, dan Ionia dari pemerintahan Parsi, tetapi juga menyebabkan pemberian kedudukan dominan Athens dalam Liga Delos, yang membawa kepada konflik dengan Sparta dan Liga Peloponnesian, menyebabkan Perang Peloponnesian (431–404 SM), yang berakhir dengan kemenangan Sparta.
Yunani memasuki abad ke-4 di bawah hegemoni Sparta. Tetapi pada 395 SM pemerintah Sparta melucutkan Lysander daripada jawatan, dan Sparta hilang ketuanan tentera lautnyaa. Athens, Argos, Thebes dan Corinth, dua yang terakhir dahulunya sekutu Sparta, mencabar kekuasaan Sparta dalam Perang Corinthian, yang berakhir tanpa muktamad pada 387 SM. Kemudian, pada 371 SM, jeneral Thebes Epaminondas dan Pelopidas telah mendapat kemenangan dalam Pertempuran Leuctra. Hasil daripada peperangan ini adalah berakhirnya ketuanan Sparta dan pembentukan hegemoni Thebes. Thebes berusaha untuk mengekalkan kedudukannya sehingga ia akhirnya ditenggelami oleh kebangkitan kuasa Macedon pada 346 SM.
Bawah Philip II, (359–336 BC), Macedon berkembang ke wilayah Paeonia, Thracia dan Illyrians. Anak Philip, Alexander Agung, (356–323 SM) berjaya melanjutkan sebentar kekuasaan Macedonia bukan sahaja ke atas bandar negeri berpusat Yunani, tetapi juga Empayar Parsi, termasuk Mesir dan tanah sejauh timur pinggir India. Tempoh klasik secara konvensional berakhir dengan kematian Alexander pada 323 SM dan pemecahan kerajaannya, yang pada masa itu dibahagikan di kalangan Diadochi.
Tempoh Helenistik (323 SM hingga 146 SM)
[sunting | sunting sumber]Yunani Klasik memasuki tempoh Hellenistik dengan kebangkitan Macedon dan penaklukan Alexander Agung. Yunani menjadi lingua franca jauh di luar Yunani sendiri, dan budaya Helenistik berinteraksi dengan budaya Parsi, Asia Tengah, India dan Mesir. kemajuan yang ketara dibuat dalam bidang sains (geografi, astronomi, matematik dan lain-lain), terutamanya dengan pengikut Aristotle (Aristotelianisme).
Tempoh Helenistik berakhir dengan kebangkitan Republik Rom pada abad ke-2 SM dan penaklukan Rom ke atas Yunani pada 146 SM.
Republik Rom (abad ke-5 hingga pertama SM)
[sunting | sunting sumber]
Tempoh republik Rom Purba bermula dengan penggulingan Monarki kk. 509 SM dan berlangsung selama lebih 450 tahun sehingga subversi, melalui satu siri perang saudara, ke dalam bentuk kerajaan Principate dan tempoh Imperial. Pada separuh alaf Republik, Rom bangkit dari kuasa serantau Latium kepada kuasa dominan di Itali dan di luar. Penyatuan Itali di bawah hegemoni Rom adalah satu proses beransur-ansur, membawa kepada dalam siri konflik abad ke-4 dan ke-3, yang Perang Samnium, Perang Latin dan Perang Pirik. Kemenangan Rom dalam Perang Punik dan Perang Macedonia menjadikan Rom sebagai kuasa besar serantau menjelang abad ke-2 SM, disusuli oleh pengambilalihan Greece dan Asia Kecil. Peningkatan besar kuasa itu telah disertai dengan ketidakstabilan ekonomi dan pergolakan sosial, yang membawa kepada konspirasi Catiline, Perang Sosial dan Triumvirate Pertama, dan akhirnya perubahan kepada Empayar Rom pada separuh kedua abad pertama SM.
Empayar Rom (Abad pertama SM hingga abad ke-5 M)
[sunting | sunting sumber]
Menentukan penghujung tepat Republik adalah satu pertikaian oleh ahli sejarah moden. Peristiwa tepat yang menandakan peralihan Republik Rom kepada Empayar Rom adalah masalah tafsiran. Ahli-ahli sejarah telah mencadangkan pelantikan Julius Caesar sebagai diktator yang kekal (44 SM), Pertempuran Actium (2 September 31 SM), dan pemberian Senat Rom akan kuasa yang luar biasa di bawah Octavian (16 Januari 27 SM), sebagai calon penting. Rakyat Rom pada masa itu tidak mengetahui bahawa Republik itu tidak wujud lagi. "Maharaja" awal Julio-Claudian mempertahankan bahawa res publica masih wujud, walaupun di bawah perlindungan kuasa luar biasa mereka, dan akhirnya akan kembali ke bentuk penuh Republik. Negeri Rom terus memanggil diri mereka sebuah res publica selagi terus menggunakan Latin sebagai bahasa rasmi.
Rom memperoleh ciri empayar de facto daripada 130s SM dengan pengambilalihan Cisalpine Gaul, Illyria, Greece dan Hispania, dan pasti dengan tambahan Iudaea, Asia Kecil dan Gaul pada abad pertama SM. Pada masa peluasan maksimum empayar di bawah Trajan (117 M), Rom menguasai keseluruhan Mediterranean dan juga Gaul, bahagian Germania dan Britannia, Balkan, Dacia, Asia Kecil, Caucasus dan Mesopotamia.
Budaya, Empayar Rom dihelenkan dengan ketara, tetapi juga memperlihatkan kebangkitan tradisi sinkratik "timur", seperti Mithraisme, Gnostisisme, dan paling ketara Kristian.
Empayar ini mula jatuh dalam krisis abad ketiga.
Lewat Baharian (ke-4 hingga abad ke-7 M)
[sunting | sunting sumber]
Lewat Baharian memperlihatkan kebangkitan Kristian di bawah Constantine I, akhirnya mengenepikan kultus empayar Rom dengan dekri Theodosian 393. Serangan berturut-turut suku-suku Jerman memuktamadkan kejatuhan Empayar Rom Barat pada abad ke-5, manakala Empayar Rom Timur berterusan sepanjang Zaman Pertengahan, dalam keadaan yang dikenali sebagai Empayar Rom oleh rakyat, dan dilabel Empayar Byzantine oleh ahli sejarah kemudian.
Falsafah Helenistik telah digantikan oleh perkembangan yang berterusan dalam Platonisme dan ajaran Epikur, dengan Neoplatonisme dalam masa terdekat mempengaruhi teologi dalam Bapa Gereja.
Ramai individu telah cuba untuk meletakkan tarikh simbolik "pengakhiran" baharian dengan tarikh yang paling menonjol iaitu kekalahan Maharaja Rom Barat yang terakhir pada 476,[10][11] penutupan Akademi Plato terakhir di Athens oleh Maharaja Rom Timur Justinian I pada 529,[12] dan penaklukan banyak kawasan Mediterranean oleh agamaa Islam yang baru dari 634-718.[13] Penaklukan Muslim ke atas Syria (637), Mesir (639), Cyprus (654), Afrika Utara (665), Sepanyol (718), Crete (820), dan Sicily (827), (dan pengepungan ibu kota Rom Timur, Pengepungan Arab ke atas Constantinople Pertama (674–78) dan Pengepungan Arab ke atas Constantinople Kedua (717–18)) memutuskan kaitan ekonomi, budaya dan politik yang secara tradisinya menyatukan budaya klasik sekitar Mediterranean, mengakhiri baharian, lihat (Pirenne Thesis).[14]
Rom Senat asal masih menyuarakan dekri sehingga lewat abad ke-6, dan maharaja Rom Timur terakhir yang menggunakan Latin sebagai bahasa istana di Constantinople adalah maharaja Maurice, yang memerintah sehingga 602. Penggulingan Maurice oleh pemberontakan tentera Danube di bawah Phocas menyebabkan serangan Slavik Balkan dan kemerosotan budaya bandar Balkan dan Yunani (yang membawa kepada penghijrahan penutur Latin Balkan ke pergunungan, lihat Asal-Usul Romania), dan juga menimbulkan Perang Byzantine-Sasanian 602–628 yang menyebabkan semua bandar-bandar besar timur kecuali Constantinople telah dirampas. Kemelut yang terhasil tidak berakhir sehingga penaklukan Muslim abad ke-7 memuktamadkan kehilangan yang tidak dapat dipulihkan bagi semua bandar-bandar terbesar Timur empayar Rom di samping ibu kota itu sendiri. Maharaja Heraclius di Constantinople, yang muncul dalam tempoh ini,menjalankan urusan istananya dalam bahasa Yunani, bukan Latin, walaupun Yunani sentiasa menjadi bahasa pentadbiran wilayah Rom Timur. Hubungan Timur-Barat menjadi goyah berikutan pengakhiran Kepausan Byzantine.
Ibu kota Empayar Rom Timur ini Constantinople ditinggalkan sebagai satu-satunya pusat bandar besar empayar Rom yang asal yang tidak pernah ditakluk, dan juga menjadi bandar yang terbesar di Eropah. Menerusi alaf seterusnya budaya bandar Rom perlahan-lahan berubah, yang membawa kepada ahli sejarah moden merujuk kepadanya dengan nama baru, Byzantine, walaupun banyak buku, ukiran, dan teknologi klasik terselamat di sana bersama-sama dengan masakan Rom klasik dan tradisi ilmiah, sehingga ke era Zaman Pertengahan, apabila banyak yang telah "ditemui semula" dengan kunjungan tentera salib Barat. Malah, penduduk Constantinople terus menggelar diri mereka sebagai orang-orang Rom, seperti yang dilakukan penakluk kemudian pada tahun 1453, Uthmaniyyah. (See Rûm dan Romaioi.) Biasiswa klasik dan budaya yang masih terpelihara di Constantinople telah dibawa oleh pelarian yang melarikan diri ketika penaklukan pada tahun 1453 dan membantu untuk mencetuskan Renaissance, lihat sarjana Yunaniketika Renaissance.
Garis masa
[sunting | sunting sumber]Garis masa baharian klasik | |
|---|---|
 |
Catatan
[sunting | sunting sumber]- ^ Poe EA (1831). "To Helen".
- ^ Templat:Link-interwiki: Römische Kunst (Roman art). In: Templat:Link-interwiki (1960): Bildende Kunst I (Archäologie) (Visual arts I — archaeology). Templat:Link-interwiki. S. Fischer Verlag. p. 192. "Bestimmend blieb (...) der italisch-römische Geist, der sich der entlehnten Formen nur bediente. (...) Ohne [die] Begegnung [mit der griechischen Formenwelt, author's note] hätte der italisch-römische Geist sich wohl kaum in künstlerischen Schöpfungen ausdrücken können und wäre nicht über die Ansätze, die wir in den Kanopen von Chiusi (...), der kapitolinischen Wölfin (...), dem Krieger von Capestrano (...) erhalten haben, hinausgekommen. Auch die gleichermaßen realistische wie unkünstlerische Auffassung der Porträts im 2. und 1. J[ahr]h[undert] v[or] Chr[istus] konnte sich nur unter dem Einfluß griechischer Formen ändern." ("Determinant remained the Italic-Roman spirit, that just availed itself of the borrowed forms. (...) Without having come across [the world of the Greek forms], the Italic-Roman spirit would hardly have been able to express itself in works of art and would not have got beyond the starts that are preserved in the canopic jars of Chiusi, the Capitoline Wolf, the Warrior of Capestrano. Also the likewise realistic and inartistic conception and production of the portraits in the second and the first centuries BC could only change under the influence of Greek forms.")
- ^ Der Große Brockhaus. 1. vol.: A-Beo. Eberhard Brockhaus, Wiesbaden 1953, p. 315. "Ihre dankbarsten und verständnisvollsten Schüler aber fand die hellenistische Kultur in den Römern; sie wurden Mäzene, Nachahmer und schließlich Konkurrenten, indem sie die eigene Sprache wetteifernd neben die griechische setzten: so wurde die antike Kultur zweisprachig, griechisch und lateinisch. Das System dieser griechisch-hellenistisch-römischen Kultur, das sich in der römischen Kaiserzeit abschließend gestaltete, enthielt, neben Elementen des Orients, die griechische Wissenschaft und Philosophie, Dichtung, Geschichtsschreibung, Rhetorik und bildende Kunst." ("The Hellenistic culture but found its most thankful and its most understanding disciples in the Romans; they became patrons, imitators, and finally rivals, when they competitively set the own language beside the Greek: thus, the antique culture became bilingual, Greek and Latin. The system of this Greco-Latin culture, that assumed its definitive shape in the Roman imperial period, contained, amongst elements of the Orient, the Greek science and philosophy, poetry, historiography, rhetoric and visual arts.")
- ^ Templat:Link-interwiki: Weltgeschichte — Völker, Männer, Ideen (History of the world — peoples, men, ideas). Templat:Link-interwiki, Amsterdam 1939, p. 113. "Es ist ein merkwürdiges Schauspiel — dieser Kampf eines bewussten Römertums gegen die geriebene Gewandtheit des Hellenismus: der römische Geschmack wehrt sich und verbohrt sich trotzig in sich selbst, aber es fällt ihm nicht genug ein, er kann nicht über seine Grenzen weg; was die Griechen bieten, hat soviel Reiz und Bequemlichkeit. In der bildenden Kunst und in der Philosophie gab das Römertum zuerst den Kampf um seine Selbständigkeit auf — Bilden um des Bildes willen, Forschen und Grübeln, theoretische Wahrheitssuche und Spekulation lagen ihm durchaus nicht." ("It is a strange spectacle: this fight of a conscious Roman striving against the wily ingenuity of Hellenism. The Roman taste offers resistance, defiantly goes mad about itself, but there does not come enough into its mind, it is not able to overcome its limits; there is so much charm and so much comfort in what the Greeks afford. In visual arts and philosophy, Romanism first abandoned the struggle for its independence — forming for the sake of the form, poring and investigation, theoretical speculation and hunt for truth were by no means in its line.")
- ^ Ancient Rome and the Roman Empire by Michael Kerrigan. Dorling Kindersley, London: 2001. ISBN 0-7894-8153-7. page 12.
- ^ Adkins, 1998. page 3.
- ^ Myths and Legends – Rome, the Wolf, and Mars. Accessed 2007-3-8.
- ^ Matyszak, 2003. page 19.
- ^ Duiker, 2001. page 129.
- ^ Clare, I. S. (1906). Library of universal history: containing a record of the human race from the earliest historical period to the present time; embracing a general survey of the progress of mankind in national and social life, civil government, religion, literature, science and art. New York: Union Book. Page 1519 (cf., Ancient history, as we have already seen, ended with the fall of the Western Roman Empire; [...])
- ^ United Center for Research and Training in History. (1973). Bulgarian historical review. Sofia: Pub. House of the Bulgarian Academy of Sciences]. Page 43. (cf. ... in the history of Europe, which marks both the end of ancient history and the beginning of the Middle Ages, is the fall of the Western Roman Empire.)
- ^ Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature. Columbia University Press. m/s. 327. ISBN 0-231-01767-7.
- ^ Henry Pirenne (1937). Mohammed and Charlemagne English translation by Bernard Miall, 1939. From Internet Archive. The thesis was originally laid out in an article published in Revue Belge de Philologie et d'Histoire 1 (1922), pp. 77-86.
- ^ Henry Pirenne (1937). Mohammed and Charlemagne English translation by Bernard Miall, 1939. From Internet Archive. The thesis was originally laid out in an article published in Revue Belge de Philologie et d'Histoire 1 (1922), pp. 77-86.
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- Grinin L. E. Early State in the Classical World: Statehood and Ancient Democracy. In Grinin L. E. et al. (eds.)Hierarchy and Power in the History of civilizations: Ancient and Medieval Cultures 9pp.31–84). Moscow: URSS, 2008.Early State in the Classical World
| Zaman Purba Klasik mengikut kawasan | |
|---|---|
| Afrika | Balkan | Britain | Mesir | Gallia | Germania | Yunani | Iberia | Itali | |
