Орочондар
| Орочондар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
7 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Орочондар — Қытайдағы халық. Орочондар Үлкен және Кіші Хинган аймақтарын мекендейді, Ішкі Моңғолия аймағында және Хэйлунцзян провинциясының солтүстігінде, негізінен Хулунь-Буир қалалық округінде (бұрынғы автономиялық округ) тұрады, мұнда Орохон автономиялық хошундары құрылған.[1] Халқы шамамен 7 мың адам (2000 жылғы Қытай санағы бойынша – 8196 адам).[2]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Алтай тілдер отбасының тунгус-маньчжур тобының тунгус тармағына жататын орочон тілі қолданылады. Орочондардың өз жазуы жоқ, олардың арасында қытай жазуы кеңінен қолданылады.[3]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Орочондар арасында шамандық, табиғат құбылыстарына табыну, анимизм, ата-бабалар культі кең таралған.[4]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Орочондар Қытайға 17 ғасырда Амур өзенінің солтүстігіндегі аудандардан қоныс аударған. 19 ғасырдың аяғы - 20 ғасырдың басында олар Амурдың оң жағалауында, негізінен Үлкен Хинганның батыс беткейінде, Гана, Хайлер және Нонни өзендерінің алаптарында жүрді. XX-ғасырдың 40-жылдарында орочондар әлі де аңшылықпен айналысып, алғашқы қауымдық құрылысты сақтайтын көшпелі халық болған. Аңшылықта ұсталған олжа қауым өкілдері арасында біркелкі үлестірілді. Қарт, ауру, мүгедектер де өз үлестерін алды. Қытай Халық Республикасы құрылып, демографиялық реформалар жүргізілгенге дейін орочон ұлты жойылу алдында тұрды, оның саны 1 мыңнан сәл ғана асатын. Жаңа Қытай құрылғаннан кейін орочондардың өмірі мен тұрмысы айтарлықтай өзгерді. Қытай үкіметі орочондардың артта қалған өмір сүру деңгейінен өтуіне ықпал еткен бірқатар шараларды қабылдады. Орманды қорғауға субсидиялар бөлінді, аң аулауға тыйым салынғаны үшін өтемақы төленді, тегін денсаулық сақтау мен білім беру енгізілді, баспана мәселесі шешілді, сол арқылы орочондарды отырықшы өмірге итермеледі.[5]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі кәсібі – елік, марал, бұлан, қабан, аңшылық құстарды, терісі бағалы аңдарды (тиін, қоян) аулау. Етті тамаққа, терісін киім-кешек пен аяқ киім тігетін елік ерекше бағалаған.[6]
Тұрмыс салты салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Экзогамдық руларға бөліну, өзара көмек көрсету дәстүрлері сақталған. Отбасы шағын, моногамды.[7]
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тұрғын үй - қайың қабығымен (жазда), терімен (қыста) жабылған конустық чум (шатыр).[8]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жалпы костюмінің басты ерекшелігі: кеудеге жүн шекпен, мойынға ілулі кеудеше, биік етік. Ерлер киімі әйелдер киімінен ерекшеленбеді, тек әйелдер кафтаны ерлерге қарағанда әшекейленген және сәл ұзынырақ болған.[9]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2010 жылдардың басында Орочон тағамының құрамына қарапайым қытай тағамдары, шошқа еті кірді.[10]
Сілтеме
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Орочондар
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Орочондар сөзінің мағынасы. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочон халқы. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 401. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
- ↑ Орочондар. Тексерілді, 22 қазан 2024.
