Johannesburg
| Johannesburg | ||
| ||
| Kelk imaji pri Johannesburg. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 26°12'16"S | |
| Longitudo: | 28°2'44"E | |
| Altitudo: | 1,75 m | |
| Surfaco: | 1 644,98 km² | |
| Habitanti: | 4 803 262[1] (2022) | |
| Denseso di habitantaro: | 2900 hab./km² | |
| Disto de Pretoria: | 65.5[2] km | |
| Horala zono: | UTC+2 | |
| Urbestro: | Mpho Phalatse (DA) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.joburg.org.za | ||
Johannesburg esas la maxim populoza urbo de Sudafrika e chef-urbo di provinco Gauteng, qua esas la maxim richa provinco di la lando. L'urbo havis 4 803 262 habitanti en 2022[1]. Ye la sam yaro, lua metropolala regiono havis 11 milion habitanti.
L'urbo havas du importanta universitati: l'universitato di Witwatersrand, e l'universitato di Johannesburg. L'universitato di Witwatersrand fondesis en 1896, ed esas la maxim importanta di Sudafrika. L'universitato di Johannesburg fondesis ye la 1ma di januaro 2005 tra l'uniono di tri universitati – Rand Afrikaans University, Technikon Witwatersrand, e Vista University – e nun havas plua kam 50 mil studenti, di qui cirkume 3000 esas stranjeri.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La regiono proxim Johannesburg ja habitesis plu kam 2 milion yari ante nun. Dum la 13ma yarcento Bantua populi movis a la regiono ed ekpulsis la populo San, qui vivis en la regiono. Cirkum la duimo dil 18ma yarcento populi de rasi Sotho-Tswana arivis en la regiono.
La decendanti di Nederlandani (Voortrekkers) arivis en la regiono dum la komenco dil 19ma yarcento, ed ekpulsis le Matebele kun la helpo di lia asociiti Sotho-Tswana. Oro deskovresis en la vicina Witwatersrand en 1884. En 1886 Johannesburg fondesis. Lua nomo posible homajis Johannes Rissik, generala inspektisto di la regiono, o Christiaan Johannes Joubert, membro dil parlamento (Volksraad) di Sudafrikana Republiko. Dek yari pos lua fondo, l'urbo ja havis 100 000 habitanti.[3]
Quale altra mineyala vilaji, Johannesburg esis ruda e desorganizita loko, populizita kun blanka ministi de tota regioni dil mondo, plu Afrikani de diversa tribui qui facis senexperienca verki en la mineyi, Afrikana mulieri qui koquis por la ministi, un granda nombro di Europana putani, bandachi di kriministi, povra blanka Afrikani, komercisti, e laboristi de raso Zulu. Pokope kreskis la tensioni inter la Buri (Boer) e la Britaniani. La tensiono kulminis kun la Duesma buro-milito (1899-1902). Kom rezulto, Britaniani okupis Johannesburg ye la 30ma di mayo 1900.
Dum la milito, multa nigr Afrikani abandonis Johannesburg, e komencis mankar laboristi por la mineyi. Do, multa Chiniani - note de la sudo di Chinia - adportesas por verkar en la mineyi. Pos finar la milito li remplasesis da nigra laboristi. Tamen multa Chiniani restis en Johannesburg e kreis la Chiniana komuneso dil urbo, qua ne konsideresis "Aziana", ma "Colored" (mestica) dum l'Apartheid-epoko. En 1904 l'urbo havis 155 642 habitanti, di qui 83 363 esis Blanki.[4]
Importanta edifici konstruktesis dum la yari 1930a, pos l'euforio dil oro. Dum la yari 1940a alta edifici konstruktesis en la rezidala quartero Hillbrow. Dum la yari 1950a e 1960a, la rejimo di "apartheid" konstruktis larja suburbala komoni en la regiono konocita kom "Soweto". Nova autochosei stimulis la masiva expanso vers la nordo di lando. Dum fino di la 1960a e komenco di la yari 1970a granda cieloskraperi quale la Carlton Center e la Southern Life Centre konstruktesis en la centrala quartero.
La centro dil urbo dekadis dum la yari 1980a e 1990a, pro la kresko di kriminozeso, e kande la spekuleri kun tereni stimulis la konstrukturo di granda centri por komprado - exemple Sandton City (1973), Rosebank Mall (1976) ed Eastgate (1979) -,[5] ed edifici kun oficeyi e centri por amuzo en suburbala regioni. Rasala violento anke kreskis dum la yari 1970a kande studenti protestis kontre la docado di Afrikansa linguo, konsiderita la linguo del opreseri. La polico pafis kontre la studenti e 1.000 mortis dum la sequanta 12 monati dum protesti kontre la rejimo dil apartheid.
La rejimo dil apartheid finis en februaro 1990, e depos l'elekti di 1994 ol esas tote libera de la legi pri apartheid. Toda la rasi partoprenas en la guvernerio e multa suburbala regioni divenis multirasala quarteri. Tamen, multa komerci ed oficeyi transferis sua sideyi de la centro e de la sudo dil urbo vers norda quarteri. To stimulis la kresko di kriminozeso e problemi pro trafiko di vehili. Ye la 12ma di mayo 2008 eventis serio di sedicii ed ataki kontre Mozambikana, Malawiana e Zimbabwana enmigranti en la quartero Alexandra, qui produktis du mortinti e plua kam 40 vunditi.
En 2010 l'urbo gastigis la Mondala Kupo di Futbalo, e diversa verki en la substrukturo dil urbo facesis, exemple nova linei di autobusi, la treno-lineo qua ligas la centro dil urbo al aeroportuo O.T. Tambo en 15 minuti.[6]
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Johannesburg jacas an l'estala platajo di Sudafrika nomizita Highveld en mezavalora altitudo di 1750 m adsur la maro. Lua anciena quartero centrala jacas an kresto nomizita Witwatersrand, qua dividas la baseni dil fluvii Limpopo e Vaal. La fluvio Jukskei drenas la nordala parto dil urbo vers Limpopo, dum ke la fluvio Klip drenas la centrala quartero e la sudo dil urbo, vers la fluvio Vaal. Malgre l'abundo di aquo, Johannesburg ne fondesis pro ol, ma pro l'oro: olim, l'ora industrio di Witwatersrand produktis 40% del oro mondala.
La klimato di Johannesburg esas subtropikala kun influo dil altitudo ([Cwb, segun la [Klimatala klasifikuro da Köppen]]) e sunoza. La dii dum la someri esas varma kun tempesti posdimeze e kolda nokti. La vintri esas sika e sunoza, kun kolda nokti. La maxima temperaturo en januaro esas 25,6°C, kontre ke la maxima temperaturo en junio esas 16°C. L'ultraviolea radiaco dum la someri esas extrema, e varias de 14 til 16, pro la granda altitudo e proximeso kun tropiko. Vintro esas la maxim sunoza epoko dil yaro, e la minima temperaturi en junio e julio esas 4,1 °C. Nivis tre rare en l'urbo dum la historio: dum la 20ma yarcento to eventis en mayo 1956, agosto 1962, junio 1964 e septembro 1981. Dum la 21ma yarcento to eventis en 2006 (tre poka nivo), 2007 ed en agosto 2012.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]
Johannesburg esas un ek la precipua financala centri del mondo, e l'ekonomiala e financala centro di Sudafrika. Ol produktas 16% de la TNP Sudafrikana e 40% de la TNP di Gauteng. Segun inquesto de 2008 dal kompanio Mastercard, Johannesburg rangizesis 47ma de la 50 maxim granda komercala urbi del mondo, esinte l'unika urbo de Afrika en ta rangolisto.
Minado esis la bazo ekonomiala di Witwatersrand, ma lua importo durabas diminutar pro l'exhausto di la mineyi. Malgre to, la sideyi dil entraprezi qui extraktas minerali duras esar en Johannesburg, ed existas granda komerco di oro e diamanti en l'urbo.
Nun, l'industrii e la servadi divenabas plue signifikiva en l'ekonomio. La precipua industrii esas stalo, transformo di minerali e cemento. La precipua servadi esas la bankala sistemo, informatiko, komerco di proprieti (domi, tereni, apartamenti), transporto ed amas-komunikado. La borso di Johannesburg esas la precipua de Afrika. Existas multa moderna komercala centri che l'urbo, e la precipua "sika portuo" di Sudafrika jacas proxim lua industriala zono.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
L'internaciona aeroportuo Oliver R. Tambo esas la maxim importanta de Sudafrika, e recevis plu kam 21 milion veheri en 2017. Komence, ol nominesis Internaciona Aeroportuo Jan Smuts, ma lua nomo revokesis en 1994 e chanjesis en 2006 a la nuna nomo. Existas du linei di rapida treni, iranta denorde adsude de Johannesburg a Pretoria, e deweste adeste de Sandton til l'internaciona aeroportuo Oliver R. Tambo.
Du importanta chosei, N1 e N3, konvergas a Johannesburg e ligas l'urbo rispektive a Musina norde e Kab-Urbo sude (N1), ed a Durban sud-este (N3). La choseo N12 Southern Bypass, inaugurita en 1986, konektas choseo N1 a N3 tra la sudo dil urbo, e la tri chosei cirkondas l'urbo. Kelka chosei por rapida trafiko, exemple M1, ligas Johannesburg a lua metropolala regiono.
Johannesburg havas bona sistemo di publika transporto, konsistanta ek 330 linei di autobusi (Metrobus)[7] qui transportas cirkume 20 milion veheri omnayare, e sistemo di suburbala treni (Metrorail), kun 16 linei, 557 kilometri e 212 stacioni. La ferovoyala sistemo transportis 260 milion veheri en 2007. Tamen, la nordala suburbi Sandton , Midrand , Randburg e Rosebank havas nula konekto kun sistemo Metrorail. La precipua autobuso-staciono dil urbo jacas an placo Gandhi, an la centrala quartero dil urbo.
Pro la povreso di granda nombro di habitanti, multa individui partigas uzo di taxii, od uzas neformala sistemo di mikr-autobusi por irar de vicina urbi a Johannesburg, ed inverse.
Turismo
[redaktar | redaktar fonto]
Johannesburg ne esas tradicionala destino por turisti, tamen ol recevas multa flugi qui ligas ol a Kab-urbo, Durban ed a la Nacionala Parko Kruger. Pro to, la maxim multa turisti qui vizitas Sudafrika iras a Johannesburg adminime un foyo, e ta fakto stimulis la kreado di plusa atraktivi por turisti. Multa muzei, exemple la muzeo pri l'Apartheid, la muzeo Hector Pieterson e la biblioteko dil urbo plubonigesis. Altra exemplo esas l'amuzo-parko Gold Reef City.
La Muzeo pri Afrika (MuseuMAfricA) establisesis en 1935, e havas importanta kolekturo di objekti (muzikal instrumenti, artala objekti, vesti, edc) e fotografuri de tota Afrika, ed objekti e fotografuri pri la historio di la lando, inkluzite la lukto di Mahatma Gandhi kontre diskriminaco kande ilu rezidis en Sudafrika.
La 81-hektara Botanika Gardeno kreesis en 1969 e havas indijena ed exotika speci. En la parko jacas l'artificala lago Emmarentia, qua uzesas dal habitanti por remar en bateleti.
La zoo* di Johannesburg fondesis en 1904. Ol kovras 55 hektari e gastigas 320 speci di animali. Ol ofras jornala e noktala viziti ed eventi por la viziteri.[8]
Multa turisti anke vizitas l'anciena quarteri Soweto (abreviuro di South Western Township) ed Alexandra. Viziteri di Soweto iras precipue al anciena domo di Nelson Mandela.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 Provinces at a glance – Census 2022 - Publikigita da Statistics South Africa. Dato di publikigo: 2023. Idiomo: Angla.
- ↑ Distance Johannesburg to Pretoria - Publikigita da Google.com.
- ↑ Autoro: Andrew M. Reid, Paul J. Lane. African Historical Archaeologies Publikigita da Springer. Dato di publikigo: 2004. Pagino/pagini: 347. URL vidita ye 7ma di mayo 2013.
- ↑ Johannesburg. 1911 Encyclopædia Britannica
- ↑ History of Johannesburg - Publikigita da Amethyst.co.za. Dato di publikigo: 5ma di aprilo 2003. URL vidita ye 2ma di julio 2010.
- ↑ Transporte é maior legado da Copa para a África do Sul - Publikigita da Sindicato dos Engenheiros do Estado de São Paulo. URL vidita ye 24ma di januaro 2016. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Johannesburg Metrobus - URL vidita ye 30ma di decembro 2019.
- ↑ https://web.archive.org/web/20130821054522/http://jhbzoo.org.za/profile.asp