1933

La yaro 1933 (MCMXXXIII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye sundio segun Gregoriala kalendario. Ol esis la 933ma yaro di la duesma yarmilo, la 33ma yaro di la 20ma yarcento, e la 4ma yaro di la yari 1930a.

Eventi

Europa

• 1ma di januaro - Anarkiista revolto eventas en Andaluzia, Hispania.
• 30ma di januaro - Adolf Hitler divenas chefministro di Germana.

Incendio en Reichstag.

• 27ma di februaro - Reichstag, parlamento di Germania, brulesas. Nacional-socialisti akuzas Marinus van der Lubbe, Nederlandana komunist aktivisto, kom responsinto, e deklaras ke komunisti konspiris kontre Germana guvernerio.
• 28ma di februaro - Germana prezidanto Paul von Hindenburg lansas dekreto qua abolisas importanta civila liberesi, en respondo a fairo en Reichstag. Nacional-socialisti uzis dekreto por enkarcerigar opozanti.
• 4ma di marto - Engelbert Dollfuss divenas diktatoro di Austria.
• 20ma di marto - En Dachau, nacional-socialista Germania, unesma koncentreyo inauguresas.
• 1ma di aprilo - Nacional-socialisti komandita da Julius Streicher organizas un dio di boikoto kontre tota butiki apartenanta a judi.
• 24ma di mayo - Naziista Germania komencas persekutar Testi di Jehova e klozas lua sideyo en Magdeburg.
• 26ma di aprilo - Gestapo kreesas en Naziista Germania.
• 10ma di mayo - Autodafe di Berlin: cirkume 20 000 libri judikata kom "dekadanta, korupta e kontre Germana karaktero" brulesas.
• 14ma di julio - NSDAP divenas la sola politikala partiso di Germania.
• 29ma di julio til la 1ma di agosto - Ido-konfero eventas en Mondorf-les-Bains, Luxemburgia.
• 9ma di oktobro - Guardo di Fero, fashista organizuro en Rumania, deklaresas nelegala.
• 22ma di decembro - En Hispania, mulieri darfas votar.

Azia

• 9ma di januaro - Japoniana trupi invadas provinco Hebei, en Chinia.
• 3ma di marto - Forta ter-tremo ed ondego frapas insulo Honshu, en Japonia, e produktas 3 000 morti.
• 27ma di marto - Japonia abandonas Ligo di la nacioni.
• 4ma di mayo - Mohandas Gandhi recevas verdikto di karcero en India.
• julio til agosto - Eventas konflikti inter Kristani e Mohamedana guvernerio en Irak.
• 8ma di novembro - Mohammad Nadir Shah asasinesas en Afganistan.
• 26ma di decembro - Automobila kompanio Nissan fondesas en Japonia.

Nord-Amerika

• 15ma di februaro - En Miami, Florida, Giuseppe Zangara probas mortigar elektita prezidanto Franklin Delano Roosevelt.
• 4ma di marto - Franklin Delano Roosevelt sucedas Herbert Hoover kom prezidanto di Usa.
• 9ma di marto til la 16ma di junio - Politikal agadi di tale nomizita New Deal helpas kombatar krizego ekonomikala en Usa.
• 10ma di marto - Ter-tremo en Long Beach, Kalifornia produktas 117 morti.
• 17ma di oktobro - Albert Einstein arivas a Usa.
• 17ma di novembro - Usa agnoskas Sovietia.
• 5ma di decembro - Alkoholajala interdikto, qua komencis en 1920, finas en Usa.

Central Amerika

• 3ma di februaro - Fino di interna milito en Nikaragua.
• 4ma di septembro - Revolto di serjenti en Kuba, komandita da Fulgencio Batista. Prezidanto Carlos Cespedes y Quesada renuncas.

Sud-Amerika

• 10ma di mayo - Milito en Chaco: Paraguay deklaras milito kontre Bolivia.
• 24ma di oktobro - Goiânia, chef-urbo di Braziliana stato Goiás, fondesas.

Salto Ángel

• 14ma di novembro - Salto Ángel, la maxim alta aquofalo de la mondo, deskovresas en Venezuela.
• 11ma di decembro - Milito en Chaco: en la batalio di Alihuatá-Zenteno, Paraguayani vinkas Boliviani.

Oceania

• 11ma di januaro - Unesma komercala flugo inter Australia e Nova-Zelando.

Antarktika

• 26ma di mayo - Australia revendikas 1/3 de Antarktika.

Naski

• 3ma di januaro - Long Boret, chefministro di Kambodja (m. 1975)
• 12ma di januaro - Kamal Ganzouri, chefministro di Egiptia (m. 2021)

Susan Sontag

• 16ma di januaro - Susan Sontag, Usana skriptisto (m. 2004)
• 21ma di januaro - Habib Thiam, chefministro di Senegal (m. 2017)
• 25ma di januaro - Corazón Aquino, prezidanto di Filipini (m. 2009)
• 2ma di februaro - Than Shwe, Burmana generalo e chefo di stato
• 5ma di februaro - Jörn Donner, Finlandana skriptisto, filmifisto, aktoro e politikisto (m. 2020)
• 12ma di februaro - Costa-Gavras, Greka filmifistulo
• 13ma di februaro - Paul Biya, prezidanto di Kamerun
• 18ma di februaro - Yoko Ono, Japoniana kantistino, spozino di John Lennon
• 21ma di februaro - Nina Simone, Usana kantistino (m. 2003)
• 14ma di marto - Quincy Jones, Usana kompozisto e kantisto

Michael Caine

• 14ma di marto - Michael Caine, Britaniana cinem-aktoro
• 22ma di marto - Abolhassan Banisadr, prezidanto di Iran (m. 2021)
• 1ma di aprilo - Claude Cohen-Tannoudji, Franca fizikisto, Nobel-laureato
• 9ma di aprilo - Jean-Paul Belmondo, Franc aktoro (m. 2021)
• 12ma di aprilo - Montserrat Caballé, Kataluniana kantistino (m. 2018)
• 15ma di aprilo - Roy Clark, Usana kantisto di country-muziko (m. 2018)
• 19ma di aprilo - Jayne Mansfield, Usan aktorino (m. 1967)
• 24ma di aprilo - Claire Davenport, Britanian aktorino (m. 2002)
• 26ma di aprilo - Arno Penzias, Germana-Usana fizikisto, Nobel-laureato
• 29ma di aprilo - Mark Eyskens, chefministro di Belgia

James Brown

• 3ma di mayo - James Brown, Usana kantisto di soul e pioniro di funk (m. 2006)
• 3ma di mayo - Steven Weinberg, Usana fizikisto, Nobel-laureato (m. 2021)
• 5ma di mayo - Ratnasiri Wickremanayake, chefa ministro di Sri-Lanka (m. 2016)
• 11ma di mayo - Carlos Lyra, Braziliana kantisto e kompozisto (m. 2023)
• 18ma di mayo - Haradanahalli Doddegowda Deve Gowda, chefministro di India
• 23ma di mayo - Alberto Natusch Busch, prezidanto di Bolivia (m. 1994)
• 25ma di mayo - Basdeo Panday, chefministro di Trinidad e Tobago (m. 2024)
• 6ma di junio - Heinrich Rohrer, Suisa fizikisto, Nobel-laureato (m. 2013)
• 7ma di junio - Lamine Diack, Senegalan entraprezisto ed atleto, prezidanto di la Federuro Internaciona pri Atletismo (m. 2021)

Joan Rivers

• 8ma di junio - Joan Rivers, Usana cinem-aktorino e komediistino (m. 2014)
• 11ma di junio - Gene Wilder, Usan aktoro di komedii (m. 2016)
• 15ma di junio - Sergio Endrigo, Italiana kantisto (m. 2005)
• 15ma di junio - Mohammad-Ali Rajai, prezidanto di Iran (m. 1981)
• 16ma di junio - Fouad Mebazaa, Prezidanto di Tunizia
• 20ma di junio - Andre de Krayewski, Polona-Usana piktisto (m. 2018)
• 25ma di junio - Álvaro Siza Vieira, Portugalan arkitekto
• 9ma di julio - Oliver Sacks, Usana nevrologiisto (m. 2015)
• 17ma di julio - Karmenu Mifsud Bonnici, chefministro di Malta (m. 2022)
• 18ma di julio - Jean Yanne, Franca filmifisto, aktoro, skriptisto e kompozisto (m. 2003)
• 18ma di julio - Yevgeni Yevtushenko, Rusa skriptisto e filmifisto (m. 2017)
• 21ma di julio - Brigitte Reimann, Germana skriptisto (m. 1973)
• 25ma di julio - Georgi Atanasov, chefministro di Bulgaria (m. 2022)

Edmund S. Phelps

• 26ma di julio - Edmund Strother Phelps, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato
• 1ma di agosto - Antonio Negri, Italiana filozofo (m. 2023)
• 7ma di agosto - Elinor Ostrom, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 2012)
• 14ma di agosto - Richard Robert Ernst, Suisa kemiisto, Nobel-laureato (m. 2021)
• 15ma di agosto - Stanley Milgram, Usana sociala psikologiisto (m. 1984)

Roman Polanski

• 18ma di agosto - Roman Polański, Polona filmifisto
• 18ma di agosto - Just Fontaine, Franca futbalisto (m. 2023)
• 23ma di agosto - Robert Curl, Usana kemiisto, Nobel-laureato (m. 2022)
• 25ma di agosto - Wayne Shorter, Usana jazo-muzikisto (m. 2023)
• 27ma di agosto - Kerstin Ekman, Sueda skriptistino
• 29ma di agosto - Ramses Shaffy, Nederlandana kantisto, kompozisto, kansonifisto, aktoro (m. 2009)
• 30ma di agosto - Ivan Kušan, Kroata skriptisto (m. 2012)
• 2ma di septembro - Mathieu Kérékou, prezidanto di Benin (m. 2015)
• 6ma di septembro - Janez Bernik, Sloveniana piktisto (m. 2016)
• 10ma di septembro - Yevgeni Hrunov, Sovietian astronauto (m. 2000)
• 10ma di septembro - Karl Lagerfeld, Germana modisto (m. 2019)
• 19ma di septembro - David McCallum, Skota aktoro e muzikisto (m. 2023)
• 29ma di septembro - Samora Machel, prezidanto di Mozambik (m. 1986)
• 30ma di septembro - Cissy Houston, Usana kantistino
• 9ma di oktobro - Peter Mansfield, Britaniana fizikistulo, Nobel-laureato pri fiziologio o medicino (m. 2017)
• 28ma di oktobro - Garrincha, Braziliana futbalisto (m. 1983)
• 3ma di novembro - Amartya Sen, Indian ekonomikisto, Nobel-laureato
• 3ma di novembro - Ken Berry, Usana televizion-aktoro (m. 2018)

Charles K. Kao

• 4ma di novembro - Charles Kuen Kao, Chinian injenioro e fizikisto, Nobel-laureato (m. 2018)
• 6ma di novembro - Carlos Correia, chefministro di Guinea-Bisau (m. 2021)
• 12ma di novembro - Jalal Talabani, prezidanto di Irak (m. 2017)
• 19ma di novembro - Larry King, Usana televiziono-prizentisto (m. 2021)
• 23ma di novembro - Seydou Diarra, chefministro di Ivora Rivo (m. 2020)
• 29ma di novembro - James Rosenquist, Usan artisto (m. 2017)
• 1ma di decembro - Lou Rawls, Usana kantisto (m. 2006)
• 3ma di decembro - Paul J. Crutzen, Nederlandana kemiisto, Nobel-laureato (m. 2021)
• 9ma di decembro - Milton Gonçalves, Brazilian aktoro e teatrala produktisto (m. 2022)

Manu Dibango

• 12ma di decembro - Manu Dibango, Kamerunana muzikisto (m. 2020)
• 14ma di decembro - Justin Rakotoniaina, chefministro di Madagaskar (m. 2001)
• 15ma di decembro - Sattiraju Lakshmi Narayana, "Bapu", Indiana filmifisto, kartunisto e piktisto (m. 2014)
• 22ma di decembro - Abel Pacheco de la Espriella, prezidanto di Kosta Rika
• 23ma di decembro - Akihito, Imperiestro di Japonia
• 25ma di decembro - Phan Văn Khải, chefministro di Vietnam (m. 2018)
• Ahmad al-Khatib, chefministro di Siria (m. 1982)

Morti

Wilhelm Cuno

• 3ma di januaro - Wilhelm Cuno, kancelero di Germania (n. 1876)
• 5ma di januaro - Calvin Coolidge, prezidanto di Usa (n. 1872)
• 16ma di januaro - Artur Ivens Ferraz, chefministro di Portugal (n. 1870)
• 31ma di januaro - John Galsworthy, Britaniana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1867)
• 19ma di februaro - Juan Bautista Aznar-Cabañas, chefministro di Hispania (n. 1860)
• 28ma di februaro - Lilla Cabot Perry, Usana piktistino (n. 1848)
• 9ma di marto - Joakim Skovgaard, Dana piktisto (n. 1856)
• 14ma di marto - Gustavo Jiménez Saldías, militisto e prezidanto di Peru (n. 1886)
• 31ma di marto - Baltasar Brum, prezidanto di Uruguay (n. 1883)
• 22ma di aprilo - Henry Royce, Britaniana entraprezisto, fondinto di automobilo-fabrikanto Rolls-Royce (n. 1863)
• 29ma di aprilo - Juozas Tumas-Vaižgantas, Lituana skriptisto (n. 1869)
• 30ma di aprilo - Luis Miguel Sánchez Cerro, militisto e prezidanto di Peru (n. 1889)
• 23ma di mayo - José María Vargas Vila, Kolumbiana skriptisto e jurnalisto (n. 1860)
• 20ma di junio - Clara Zetkin, Germana politikistino (n. 1857)
• 3ma di julio - Hipólito Yrigoyen, prezidanto di Arjentinia (n. 1852)
• 16ma di julio - Filareto Kavernido, Germanian anarkiisto (n. 1880)
• 1ma di agosto - Sulejman Delvina, chefministro di Albania (n. 1884)
• 13ma di agosto - Hasan Prishtina, chefministro di Albania (n. 1873)
• 2ma di septembro - Georges Leygues, chefministro di Francia (n. 1856)
• 8ma di septembro - Rejulo Faisal la 1ma di Irak (n. 1885)

Ismael Montes

• 16ma di oktobro - Ismael Montes Gamboa, prezidanto di Bolivia (n. 1861)
• 29ma di oktobro - George Benjamin Luks, Usana piktisto (n. 1867)
• 3ma di novembro - Pierre Paul Émile Roux, Franca mediko e bakteriologiisto (n. 1853)
• 8ma di novembro - Mohammed Nadir Shah, rejo di Afganistan (n. 1883)
• 8ma di decembro - Karl Jatho, Germanian inventisto (n. 1873)
• 17ma di decembro - Thubten Gyatso, la 13ma dalai-lamao (n. 1876)
• 25ma di decembro - Francesc Macià i Llussà, prezidanto di guvernerio di Katalunia (n. 1859)
• 30ma di decembro - Ion Gheorghe Duca, chefministro di Rumania (n. 1879)
• Axel Wallensköld, Finlandana linguisto (n. 1864)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Erwin Schrödinger, Paul Adrien Maurice Dirac
• Kemio: ne premiizita
• Fiziologio o Medicino: Thomas Hunt Morgan
• Literaturo: Ivan Bunin
• Paco: Ralph Norman Angell