Mauritania

Mauritania
الجمهورية الإسلامية الموريت Al-Jumhuriyah al-Islamiyah al-Muritaniyah République Islamique de Mauritanie
Standardo di Mauritania	Blazono di Mauritania
Nacionala himno:
Nacionala Himno di Mauritania
Urbi:
Chefurbo:	Nouakchott
· Habitanti:	588 195 (2000)
Precipua urbo:	Nouakchott
Lingui:
Oficala lingui:	Araba, Araba Hassaniya, Pulaar, Soninke, Wolof, Malinke e Franca
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Mohamed Ould Ghazouani
· Chefa ministro:	Mohamed Ould Bilal
Surfaco: (29ma maxim granda)
· Totala:	1 030 700 km²
· Aquo:	0,03 %
Habitanti: (135ma maxim granda)
· Totala:	4 301 018 (2016)
· Denseso di habitantaro:	3,4 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Ouguiya
Veho-latero:	dextre
ISO:	MR
	MRT
	478
Reto-domeno:	.mr

Mauritania esas lando jacanta an nord-westal Afrika. Lu havas kom vicini Aljeria nord-este, Mali este e sud-este, Senegal sud-weste, e la Westala Sahara norde. Weste jacas Oceano Atlantiko.

La lando-nomo devenas del Greka vorto mauros, signifikante 'nigra', kom deskripto dil nativa populi.

Bazala fakti pri Mauritania.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Mauritania

L'arida regiono Adrar, proxim Westala Sahara. De la prehistorio, l'arideso duras influar la vivo en Mauritania.

L'unesma habitanti di la nuna Mauritania esis la populo Bafour, l'unesma qui abandonis la vivo-stilo nomada ed establisis su che la litoro. Le Bafour posible esis de raso Mandé e vivis en centrala Sahara, regiono abandonita kande la klimato divenis plu sika. Berbera populi migris vers la regiono de la nuna Aljeria dum la 3ma yarcento.

En 1076 Mauri atakis e konquestis l'anciena imperio Ghan. Dum la sequanta 500 yari, Arabi gradope vinkis la rezisto di lokala populi e dominacis Mauritania. Dum la 19ma yarcento Franci arivis de la regiono dil fluvio Senegal, e komencis gradope okupar teritorii di la nuna Mauritania. Xavier Coppolani recevis l'imperiala misiono e, per kombinuro di strategiala asocii kun tribui Zawiya, ilu sucese expansis Franca dominaco super Mauritaniana emirii: Trarza, Brakna e Tagant rapide submisesis a la koloniala povo, en 1903 ed en 1904. L'emirio Adrar, an la nordo, fine vinkesis en 1912.

Franca guvernerio interdiktis sklaveso ed eliminis intertribuala militi. Dum la koloniala periodo parto di la habitantaro gradope abandonis nomadeso, e pos Mauritania divenir nedependanta de Francia ye la 28ma di novembro 1960, l'urbo Nouakchott, antee urbeto, rapide kreskis, til superirar 800 mil habitanti nun.

Prezidanto Moktar Ould Daddah

L'unesma prezidanto di la lando esis Moktar Ould Daddah, qua guvernis de 1960 til 1978 per rejimo kun singla partiso. Lua guvernerio konstruktis ferovoyo longa de 675 km por explotar jaceyi di fero en Zouerate. La produktado komencis en 1963. Kande laboristi komencis striko por revendikar plu bona salarii, l'armeo intervenis e 8 laboristi mortigesis.

En 1975, por timar Marokana expanso en la regiono dil anciena Hispana Sahara, Mauritania invadis e anexis la sudo di Westala Sahara e rinomizis la regiono Tigris-el-Gharbiyya, ma pos subisar 3-monata kontreatako da la Fronto Polisario ed ataki kontre la regiono Zouerate, l'ekonomio di Mauritania komencis krular.

Ye la 10ma di julio 1978, kolonelo Mustafa Ould Salek revokis Ould Daddah de la povo. Fronto Polisario nemediate deklaris pafo-ceso, e komencis negocii kun reprezenteri de la nova guvernerio en Aljeria. Tamen, la misjerado dil etniala krizo sude de la lando - diskriminaco kontre negra Afrikani qui vivis che la regiono - kontributis por politikala agiteso, ed en 1979 Ould Salek revokesis de povo da Mohamed Khouna Ould Haidallah.

En 1984, Haidallah revokesis de la povo dal kolonelo Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya. Taya, malgre konservar la povo, laxigis politikala tensi. Il riestablisis diplomacala relati kun Maroko ye la fino dil yardeko. En 1989 eventis frontierala konflikto kun Senegal, e Taya ekpulsis negra Mauritaniani, pos nomizir li "Senegalani". En 1991, opozanta partisi legaleskis, e nova konstituco aprobesis. Eventis prezidantal elekto, ed Ould Taya vinkis, tamen kelka opozanta grupi akuzis lu pri fraudo.

Politiko

Mohamed Ould Abdel Aziz

Ye la 11ma di marto 2007 eventis l'unesma demokratiala prezidantala elekto pos ke la lando nedependanteskis en 1960, e Sidi Ould Cheikh Abdallahi vinkis ol. Il asumis la povo ye la 19ma di aprilo sam yaro. Tamen, la demokratiala rejimo ne duris: ye la 6ma di agosto 2008 la lando subisis stato-stroko. La prezidanto Sidi Ould Cheikh Abdallahi e la chefa ministro Yahya Ould Ahmed Waghf revokesis de povo ed enkarcerigesis.

La prezidanto di Mauritania esas chefo di stato e chefo di guvernerio di la lando. Lu anke povas nominar e revokar judiciisti, malgre la nedependo di la judiciala povo. La nuna prezidanto di la lando esas la brigadogeneralo Mohamed Ould Abdel Aziz, qua asumabis la povo pos la stato stroko di 2008 e pose kandidatis su por la prezidantal elekto qua eventis la sequanta yaro, esante l'elektita prezidanto pos la 5ma di agosto 2009. La chefa ministro esas nur la chefo dil ministraro e responsas pri l'agadi dil ministraro ante la Nacional Asemblitaro. Pos 2014 esas Yahya Ould Hademine.

La Nacional Asemblitaro di Mauritania (Al Jamiya al-Wataniyah/Assemblée Nationale) havas 95 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. La Senato (Majlis al-Shuyukh/Sénat) havas 56 membri, di qui 3 reprezentas Mauritaniani qui vivas exterlande, e l'altra 53 elektesas en komonala konsilistari. La Senatani elektesas por 6-yara periodo, e 1/3 dil Senato rinovigesas omna 2 yari.

Geografio

Mapo di Mauritania kun lua precipua urbi.

Oaziso Mhaïreth.

Havanta 1 030 000 km² di tota surfaco, di qui 90% kovresas da dezerto, Mauritania esas la 29ma maxim vasta lando del mondo, dop Bolivia. Lua tereni ordinare esas plana, kun kelk alta plataji e klifi. Lua teritorio klasifikesas kom parto de Sahel e de Maghreb. L'arida e rokoza platajo Adrar okupas vasta regiono doplanda, kun altitudi qui atingas 500 o mem 700 metri. Izolata monti, ofte richa en minerali emersas de la platajo. Lua maxim alta monto esas Kediet ej Jill, jacanta 1.000 metri sur la marala nivelo.

Mauritania havas quar ekologiala regioni: la regiono di Sahara, la regiono Sahel, la valo dil fluvio Senegal e la litoro. Malgre ke ta zoni esas multe diferanta l'una de l'altra, ne existas klara limiti inter li. Cirkume 40% de la lando kovresas da areni, qui havas diferanta kolori e kompozuri segun singla regiono. Dezerto Sahara okupas la norda 2/3 de la lando.

Sude de la lando, la regiono nomizita Chemama, an la valo dil fluvio Senegal, esis larja de 16 km til 30 km ante la severa sikesi qui eventis de la yari 1960a til la yari 1980a. La klimato en ta regiono kontrastas kun la klimati de Sahara e Sahel, e posibligas sedentaria agrokultivo.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Mauritania

La recipua industrio di la lando esas l'exploto di fer-erco en la regiono Zouerate.

Demografio

Habitantaro di Mauritania, de 1961 til 2003.

Maura familio en la platajo Adrar.

Segun statistiki de The World Factbook por julio 2018, Mauritania havis 3 840 429 habitanti, di qui 40% esas negra Mauri, decendanta de Afrikani sklavigita da blanka Mauri. Blanka Mauri (Beydane, decendanta de Arabi) esas 30%, e la cetera 30% esas ne-Araba Mauritaniani (populi Halpulaar, Fulani, Soninke, Wolof e Bambara qui habitas la valo dil fluvio Senegal).

L'oficala linguo di la lando esas Araba, qua parolesas nacionale. La lingui Pular, Soninke e Wolof parolesas nacionale, ma ne esas oficala. Franca docesas en skoli. Pos 1999, Araba linguo docesas del unesma yaro en fundamentala skoli, e la Franca de la duesma yaro.

La religio kun maxim granda nombro di adepti esas Mohamedana: preske 100% de la habitantaro.

La maxim granda urbo esas la chef-urbo, Nouakchott. Altra importanta urbi esas Nouadhibou, Rosso e Boghé.

Kulturo

Mauritania esas un ek la du landi en la mondo qua ne uzas decimala sistemo: ol subdividas lua nacionala pekunio, ouguiya, en kin khoums. La muziko di la lando originas precipue de lua maxim granda etniala grupo, la Mauri. En la socio dil Mauri, muzikeri okupas la maxim basa kasto, iggawin. En lia kansoni, li laudis sucesoza militisti, ed anke lia patroni. Malgre existas poka muzikistini en la lando, un ek la maxim famoza muzikisti de Mauritania esas muliero, Dimi Mint Abba. Elua patro kompozis la nacionala himno di Mauritania. Altra konocata kantistino e kompozistino esas Malouma.

La literaturo di Mauritania transmisesas orale precipue en la lingui Araba, Wolof, Pular e Soninke, e skribesas precipue per l'Araba e la Franca. Mauritaniani prizas multe la poezio. La maxim konocata skriptisti Mauritaniana esas Mohammad Al-Hasan Al-Dido, Moussa Ould Ebnou, Moussa Diagana, Mbarek Ould Beyrouk e Mohamedou Ould Slahi.

Futbalo esas la maxim populara sporto en Mauritania. La ligo Super D1 konsistas ek 14 futbalo-klubi, ed organizas la maxim importanta futbalo-championkonkurso di la lando. Rugbio gradope populareskas. Til la yari 1980a, la lando anke havis importanta basketbalo-esquado, tamen la lasta partopreno di Mauritania en ula basketbalo-konkurso eventis en 1985.