[go: up one dir, main page]
Jump to content

Baybay Amianan

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Baybay Amianan
LokasionTaaw Atlantiko
Nagsasabtan56°N 03°E / 56°N 3°E / 56; 3 (Baybay Amianan)Nagsasabtan: 56°N 03°E / 56°N 3°E / 56; 3 (Baybay Amianan)
Kangrunaan a sumrekanForth, Ythan, Elbe, Weser, Ems, Rin/Waal, Meuse, Scheldt, Spey, Tay, Thames, Humber, Tees, Tyne, Wear, Crouch
Pagpagilian ti labnengNorwéga, Dinamarka, Alemania, Olánda, Belhika, Pransia ken ti Nagkaykaysa a Pagarian (Inglatera, Eskósia)
Kadakkelan a kaatiddog960 km (600 mi)
Kadakkelan a kaakaba580 km (360 mi)
Kalawa ti rabaw570,000 km2 (220,000 sq mi)
Agpakatengnga a kaadalem95 m (312 ft)
Kaadaleman700 m (2,300 ft)
Tomo ti danum54,000 km3 (4.4×1010 acre⋅ft)
Kaapgad3.4 agingana iti 3.5%
Kangatuan a temperatura17 °C (63 °F)
Kababaan a temperatura6 °C (43 °F)
Dagiti nagibasaranPanagitalgedan iti Baybay and Nailian nga Instituto ti Belhika dagiti Masna a Siensia

Ti Baybay Amianan ket maysa a pingir a baybay iti Taaw Atlantiko a mabirukan idiay nagbaetan ti Gran Britania, Eskandinabia, Alemania, ti Olanda, Belhika, ken Pransia. Daytoy ket maysa nga uneg ti daga a baybay (wenno "samang") a baybay idiay kontinental a samang ti Europa, daytoy ket maikapet ti taaw babaen ti Kanal Ingles iti abagatan ken ti Baybay Norwego iti amianan. Daytoy ket ad-adu ngem 970 kilometro (600 mi) ti kaatiddogna ken 580 kilometro (360 mi) ti kalawana, nga adda ti kalawa ti agarup a 750,000 kuadrado kilometro (290,000 sq mi).

Ti Baybay Amianan ket napauten a lugar dagiti Europeano a pagdaliasatan ken tipay nangruna a pagkalapan. Ti baybay ket nadayeg a papanan para kadagiti panagliwliwa ken turismo kadagiti naibeddeng a pagilian ken ti kinaudi datoy ket nakarang-ay iti maysa a nabaknang a rekurso ti enerhia a mairaman dagiti posil a sungrod, angin, ken dagiti nasapa a panagikeddeng ti allon abileg.

Iti naipakasaritaan, ti Baybay Amianan ket nakaipakita ti kinaprominente iti heopolitiko ken dagiti milisia a panakibiang, a naisangsangayan idiay Akin-amianan nga Europa ngem ti pay sangalubongan babaen dagiti agtigtignay a bileg ti akin-amianan nga Europa a naipan iti sangalubongan idi kaaduan a las-ud ti Tengnga a Panpanawen ken moderno a panawen. Ti Baybay Amianan ket sentro idi ti pannakabangon ti Vikings ken dimtengan , ti Hanseatika a Liga, ti Olanda, ken ti Britaniko a ti tunggal maysa ket nagsuksukisok a mangituray ti Baybay Amianan ken babaen ti panagtengngel ti sumrekan dagiti pagtagilakuan ken dagiti rekurso iti lubong. A kas ti is-isu a rummuaran idiay taaw ti Alemania, ti Baybay Amianan ket nagtultuloy nga estratehiko a nangruna kadagiti dua a Gubat ti Sangalubongan.

Ti aplaya ti Baybay Amianan ket mangited ti dibersidad ti heolohiko ken heograpiko a langlanga. Idiay amianan, dagiti adalem a piordo ken nasalagasag a derraas ket mangmarka kadagiti aplaya ti Norwega ken Eskoses, bayat nga idiay abagatan ket nangruna a buklen dagiti kadaratan nga playa ken dagiti nalawa a naakaba a kapitakan. Gapu ti kapusek ti populasion, ti adu unay nga industrialisasion, ken ti nakaro a panagusar ti baybay ken ti naipalawlaw a luglugar, adda dagiti adu nga enbiromental a parikut a nakabanagan dagiti ekosistema ti baybay. Dagiti enbironmento a pakadanagan—a sapasap a mairaman ti nakaro unay a panagkalkalap, industria ken agrikultura a panagay-ayus, dragado, panagibelleng ken dagiti dadduma pay—a nakaiturongan kadagiti panagikeddeng a panagpawil ti pannakaapday ti baybay bayat a mausay pay laeng kadgiti ekonomiko a pannakabalinna.

Heograpia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Baybay Amianan ket bineddengan babaen ti Is-isla Orkney ken ti daya nga aplaya ti Gran Britania iti laud[1] ken ti akin-amianan ken ti nangruna a daga ti Sentral nga Europa iti daya ken abagatan, mairaman daytoy ti Norwega, Dinamarka, Alemania, ti Olandas, Belhika, ken Pransia.[2] Idiay abagatan a laud, iti labes ti Linglingsat Dover, ti Baybay Amianan ket agbalin a ti Kanal Ingles a maisilpo iti Taaw Atlantiko.[1][2] Iti daya, daytoy ket maisilpo iti Baybay Baltiko babaen ti Skagerrak ken ti Kattegat,[2] dagiti lingsat a mangisina ti Dinamarka manipud iti Norwega ken Suesia.[1] Iti amianan, daytoy ket bineddengan babaen ti Is-isla Shetland, ken maisilpo iti Baybay Norwego, a naisanglad iti akin-amian a daya unay a paset ti Atlantiko.[1][3]

Ti Baybay Amianan ket nasursurok ngem 970 kilometro (600 mi) iti kaatiddog ken 580 kilometro (360 mi) iti kalawa, ken addaan daytoy iti kalawa iti 750,000 kuadrado kilometro (290,000 sq mi) ken tomo iti 94,000 kubiko kilometro (23,000 cu mi).[4] Iti likmut dagitiigid ti Baybay Amianan ket dagiti dakkel nga isla ken dagiti purpuro, a mairaman ti Shetland, Orkney, ken ti [[Is-isla Frisia].[2] Ti Baybay Amianan ket makaawat ti nasadiwa a danum manipud kadagiti nadumaduma a a kontinental a pagayusan iti danum ti Europa, ken ti pay Is-isal Britanika. Ti dakkel a paset ti pagayusan a labneng ti Europa ket maibusan idiay Baybay Amianan ken mairaman ti danum manipud iti Baybay Baltiko. Ti kadakkelan ken dagiti kangrunaan a karayan nga agay-ayus iti Baybay Amianan ket ti Elbe ken ti Rin – pagayusan ti danum ti Meuse.[5] Agarup a 185 a riwriw a tattao ti agtataeng iti pagayusan a labneng dagiti karayan nga agay-ayus iti Baybay Amianan ken sakupenna ti industrialisado unay a luglugar.[6]

Heolohia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti ababaw nga epikontinental a baybay a kas ti agdama a Baybay Amianan ket adda dagitoy idin iti kontinental a samang ti Europa. Ti panagrengngat a nangporma ti akin-amianan apaset ti Taaw Atlantiko idi las-ud dagiti paset ti panawen ti Hurasiko ken Kretasiko, manipud idi agarup a 150 a riwriw a tawtawen iti napalabas, ket nagpataud iti tektoniko nga isasalto idiay Is-isla Britanika.[7] Manipud idin, ti ababaw a baybay ket ganganin nga nagtultuloy nga adda iti nagbaetan dagiti nangato a Fennoscandia a kalasag aken ti Is-isla Britanika.[8] Daytoy taudan ti agdama a Baybay Amianan ket dimmakkelen ken bimmassit iti panagpadur-as iti eustatiko a lessaad ti baybay iti las-ud ti heolohiko a panawen. Sagpaminsan daytoy a naikonekta kadagiti sabali nga ababaw a baybay, kas ti baybay ti ngato ti Labneng ti Paris iti abagatan-laud, ti Baybay Paratetis iti abagatan-daya, wenno ti Taaw Tetis iti abagatan.[9] Idi las-ud ti Naladaw a Kretasiko, idi agarup a 85 a riwriw a tawtawen iti napalabas, amin iti moderno a nangruna a daga ti Europa malaksid ti Eskandinabia ket dagidi naiwarwaras nga isla. Babaen ti Nasapa nga Oligoseno, idi 34 aginggana ti 28 a riwriw a tawtawen iti napalabas, ti irurumsua ti Akinlaud ken Sentral nga Europa ket gangani nangisina ti Baybay Amianan manipud iti Taaaw Tetis, ken nagin-inut dagitoy a bimmassit ken nagbalin daytoy iti Mediteraneo idi ti Akin-abagatan nga Europa ken ti Abagatan a laud nga Asia ket nagablin a nagmaga a daga.[10] Thi Baybay Amianan ket nalappedan manipud iti Kanal Ingles babaen ti akikid a rangtay a daga aginggana idi daytoy ket nawasang babaen ti saan a basbassit ngem dua a katastropiko a layus idi baetan ti 450,000 ken 180,000 a tawtawen ti napalabas.[11][12] manipud idi rugi ti paset ti panawen ti Kuaternario idi agarup a 2.6 a riwriw a tawtawen iti napalabas, ti eustatiko nga agpang ti lessaad ti baybay ket simmuek idi las-ud ti tunggal maysa a ppaset ti panaswen ti glasier ken kalpasanna ngimmato manen. Iti tunggal maysa a panawen a makaabot ti kalatakan a gay-at ti sabanas ti yelo, ti Baybay Amianan ket nagbalin a gangani a kompleto a nagmaga. Ti agdama nga aldaw nga aplaya a naporma kalpasan ti Kinaudi a Kangatuan a Glasier idi ti bayaby ket nangrugi a manglayus ti samang ti kontinente ti Europa.[13]

Idi 2006 adda nabirukan idi a tipping ti tulang bayat a nagkulukol iti lana idiay Baybay Amianan. Ti panangusig ket nangibaga a dayta ket Plateosaurus manipud idi 199 aginggana idi 216 a riwiriw a tawtawen iti napalabas. Daytoy idi ti kaunegan a posil ti dinausoro a nabirukan ken ti immuna para iti Norwega.[14]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ a b c d L.M.A. (1985). "Europe". Iti University of Chicago (ed.). Encyclopædia Britannica Macropædia. Vol. 18 (Maiak-15 nga ed.). Estados Unidos: Encyclopadia Britannica Inc. pp. 832–835. ISBN 0-85229-423-9.
  2. ^ a b c d Ripley, George; Charles Anderson Dana (1883). The American Cyclopaedia: A Popular Dictionary of General Knowledge (Digitized 11 October 2007 by Google Books online). D. Appleton and company. p. 499. Naala idi 26 Disiembre 2008.
  3. ^ Helland-Hansen, Bjørn; Fridtjof Nansen (1909). "IV. The Basin of the Norwegian Sea". Report on Norwegian Fishery and Marine-Investigations Vol. 11 No. 2. Geofysisk Institutt. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-01-14. Naala idi 9 Enero 2009.
  4. ^ "About the North Sea: Key facts". Safety at Sea project: Norwegian Coastal Administration. 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-12-09. Naala idi 2 Nobiembre 2008.
  5. ^ Ray, Alan; G. Carleton; Jerry McCormick-Ray (2004). Coastal-marine Conservation: Science and Policy (Digitized by Google Books online) (ilustrado nga ed.). Blackwell Publishing. p. 262. ISBN 0-632-05537-5. Naala idi 21 Enero 2009.
  6. ^ "Chapter 5: North Sea" (PDF). Environmental Guidebook on the Enclosed Coastal Seas of the World. International Center for the Environmental Management of Enclosed Coastal Seas. 2003. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2008-12-17. Naala idi 24 Nobiembre 2008.
  7. ^ Ziegler, P. A. (1975). "Geologic Evolution of North Sea and Its Tectonic Framework". AAPG Bulletin. 59. doi:10.1306/83D91F2E-16C7-11D7-8645000102C1865D.
  8. ^ See Ziegler (1990) or Glennie (1998) for the development of the paleogeography around the North Sea area from the Jurassic onwards
  9. ^ Torsvik, Trond H.; Daniel Carlos; Jon L. Mosar; Robin M. Cocks; Tarjei N. Malme (Nobiembre 2004). "Global reconstructions and North Atlantic paleogeography 440 Ma to Recen" (PDF). Naala idi 19 Nobiembre 2008.
  10. ^ Smith, A. G. (2004). Atlas of Mesozoic and Cenozoic Coastlines (Digitized by Google Books online). Cambridge University Press. pp. 27–38. ISBN 0-521-60287-4. Naala idi 24 Nobiembre 2008.
  11. ^ Gibbard, P. (19 Hulio 2007). "Palaeogeography: Europe cut adrift". Nature. 448 (7151): 259–60. Bibcode:2007Natur.448..259G. doi:10.1038/448259a. PMID 17637645. (Nasken ti Agrehistro)
  12. ^ Gupta, Sanjeev; Collier, Jenny S.; Palmer-Felgate, Andy; Potter, Graeme (2007). "Catastrophic flooding origin of shelf valley systems in the English Channel". Nature. 448 (7151): 342–5. Bibcode:2007Natur.448..342G. doi:10.1038/nature06018. PMID 17637667.
  13. ^ Sola, M. A.; D. Worsley, Muʼassasah al-Waṭanīyah lil-Nafṭ (2000). Geological Exploration in Murzuq Basin (Digitized by Google Books online). A contribution to IUGS/IAGC Global Geochemical Baselines. Elsevier Science B.V. ISBN 978-0-08-053246-2. Naala idi 19 Nobiembre 2008.
  14. ^ Lindsey, Kyle (25 Abril 2006). "Dinosaur of the Deep". Paleontology Blog. Naala idi 23 Hunio 2013.
  • "Baybay Amianan". Dagiti Ababa a Pangusig ti Pagilian. Administrasion ti Pakaammo ti Enerhia(EIA). Enero 2007. Naala idi 2008-01-23.
  • "NORTH SEA FACTS". Nailian nga Instituto ti Belhika dagiti Masna a Siensia. Panangimaton a Paset dagiti Matematiko a Modelo ti Baybay Amianan. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-06-02. Naala idi 2009-02-15.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Starkey, David J.; Morten Hahn-Pedersen (2005). Bridging troubled waters: Conflict and co-operation in the North Sea Region since 1550. Esbjerg [Denmark]: Fiskeri-og Søfartsmuseets. ISBN 87-90982-30-4.
  • Ilyina, Tatjana P (2007). The fate of persistent organic pollutants in the North Sea multiple year model simulations of [gamma]-HCH, [alpha]-HCH and PCB 153Tatjana P Ilyina;. Berlin ; New York: Springer. ISBN 978-3-540-68163-2.
  • Karlsdóttir, Hrefna M. (2005). Fishing on common grounds: the consequences of unregulated fisheries of North Sea Herring in the postwar period. Göteborg: Ekonomisk-Historiska Inst., Göteborg Univ. ISBN 91-85196-62-2.
  • Tiedeke, Thorsten; Werner Weiler (2007). North Sea coast: landscape panoramas. Nelson: NZ Visitor; Lancaster: Gazelle Drake Academic. ISBN 978-1-877339-65-3.
  • Erik Thoen (2007). Rural history in the North Sea area: a state of the art (Middle Ages – beginning 20th century). Turnhout: Brepols. ISBN 978-2-503-51005-7.
  • Waddington, Clive; Kristian Pedersen (2007). Mesolithic studies in the North Sea Basin and beyond: proceedings of a conference held at Newcastle in 2003. Oxford: Oxbow Books. ISBN 1-84217-224-7.
  • Zeelenberg, Sjoerd (2005). Offshore wind energy in the North Sea Region: the state of affairs of offshore wind energy projects, national policies and economic, environmental and technological conditions in Denmark, Germany, The Netherlands, Belgium and the United Kingdom. Groningen: University of Groningen. OCLC 71640714.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Baybay Amianan iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Baybay_Amianan&oldid=380310"